Δώρα ΓκουνιαρούδηΗ πρώτη ίσως γυναίκα που ασχολήθηκε με την performance αγγίζοντας και ξεπερνώντας πολλές φορές τα όρια του σώματος, του μυαλού και της ψυχής. Χαϊδεύοντας την ”μεταφυσικότητα” αυτής της τέχνης,η Μαρίνα την κάνει κτήμα της για να την μεταδώσει στις επόμενες γενιές.
Γεννήθηκε στο Βελιγράδι (30 Νοεμβρίου 1946) . Εικαστικός και performer ξεκινά τις πρώτες καλλιτεχνικές της απόπειρες την δεκαετία του ’70.
Στόχος της ήταν η διερεύνηση των ορίων του ανθρώπινου σώματος, μέσα από μια διαδικασία διαλεκτικής ανάμεσα στο σώμα και στην ψυχή. Ταυτοχρόνως διερευνά την σχέση κοινού και καλλιτέχνη και προσπαθεί να πετύχει την ‘’κάθαρση’’ και των δύο στο τέλος της παράστασης.
Οι πρώτες Performances
Art must be beautiful. Artist must be beautiful.
H Μαρίνα γυμνή χτενίζει και ξαναχτενίζει τα μαλλιά της επαναλαμβάνοντας τη φράση ‘’ Art must be beautiful. Artist must be beautiful’’ έως ότου τα καταστρέφει. Η δικιά της απάντηση σε αυτούς που κρίνουν την τέχνη επιφανειακά και βασίζονται σε στερεοτυπικές αρχές και μοτίβα υποστηρίζοντας την αισθητική του φαινομενικά ‘’ωραίου’’ δηλαδή του καθώς πρέπει, με αποτέλεσμα να μην την εξελίσσουν.
Freeing the voice (1975).
Ξαπλωμένη στο έδαφος φωνάζει για μια ώρα μέχρι να χάσει την φωνή της. H performance είχε διάρκεια 45 λεπτών. (https://www.youtube.com/watch?v=pBVzJI6m72A)
Freeing the mind (1975).
Βιντεοσκοπημένη performance, κατά τη διάρκεια της οποίας προφέρει ασταμάτητα οποιαδήποτε λέξη της έρθει στο μυαλό. Η παράσταση τελειώνει όταν σταματήσει η σκέψη. Διάρκεια 50 λεπτά. (https://www.youtube.com/watch?v=pfeMdspSy7c)
Freeing the body (1975).
Έχοντας καλυμμένο το πρόσωπό της με μια κουκούλα κινείται ασταμάτητα στους ρυθμούς ενός Αφρικανού τυμπανιστή, μέχρι που εξουθενωμένη πέφτει κάτω. Η performance διήρκεσε 6 ολόκληρες ώρες.
Όπως έχει πει και η ίδια αυτό που την ενδιέφερε ήταν το πόσο μακριά μπορεί να φτάσει η ενέργεια του ανθρώπου. Και τελικά φτάνει στην διαπίστωση ότι η ενέργεια αυτή είναι ατελείωτη. ‘’Είναι η δύναμη του μυαλού που σε ωθεί στα άκρα.’’
Το κοινό φυσικά δεν ήταν εξοικειωμένο με αυτή την μορφή τέχνης. Πολλές φορές οι εκθέσεις της χαρακτηρίστηκαν αρρωστημένες και μαζοχιστικές. Κάποιοι είπαν ότι δεν είχαν τίποτα να προσφέρουν στο θεατή. Τότε αποφάζει να βάλει και το κοινό στο παιχνίδι, με την performance ‘’Rhythm 0’’ (1974).
Η Μαρίνα, στέκεται ακίνητη στη μέση της αίθουσας και δίνει στο κοινό την οδηγία να την μεταχειριστεί σαν αντικείμενο, όπως αυτό νομίζει. Μπροστά της υπάρχει ένα τραπέζι με 72 αντικείμενα, από αρώματα λουλούδια και φωτογραφίες μέχρι ένα μαχαίρι, ένα πιστόλι και μια σφαίρα. Όλα τα αντικείμενα μπορούν να χρησιμοποιηθούν.
Στην αρχή το κοινό της συμπεριφέρεται φιλικά και με ευγένεια, της δίνει ρόλους, την αγκαλιάζει, την φιλάει. Σταδιακά όμως η ατμόσφαιρα αρχίζει να αγριεύει. Κάποιος της χαρακώνει το λαιμό και πίνει το αίμα της, άλλοι την ξαπλώνουν και την μεταφέρουν, ενώ κάποιοι της δένουν χέρια και πόδια. Ένας τοποθετεί την σφαίρα στο πιστόλι και την σημαδεύει. Στο χώρο επικρατεί αναστάτωση. Οι υπεύθυνοι τον σταματούν.
Μετά από 6 ώρες η performance τελειώνει.
Η Μαρίνα επιστρέφει στην πραγματική της υπόσταση, αρχίζει να κινείται και να είναι ο εαυτός της και τότε ο κόσμος απομακρύνεται για να ξεφύγει.
Κανείς δεν αντέχει να σταθεί απέναντι σε ένα έμψυχο ον, που έχει τη δυνατότητα να αντιδράσει, με την ίδια ευκολία που λίγο πριν το μεταχειριζόταν ή και κακομεταχειριζόταν.
Η performance αυτή για μένα αποτελεί ένα κοινωνιολογικό πείραμα, που αποδεικνύει ότι ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει στα άκρα, αν δεν υπάρχει η πιθανότητα της αντίδρασης.
Η Μαρίνα πέτυχε το σκοπό της. Η Τέχνη της έχει νόημα.
Κομβικό σημείο στην καριέρα της αλλά και στη ζωή της, αποτέλεσε η σχέση με τον Γερμανό καλλιτέχνη Uwe Laysiepen, γνωστότερο ως Ulay.
” Μαζί σχημάτισαν ένα καλλιτεχνικό δίδυμο, όπου, άνδρας και γυναίκα είναι δύο κοσμικά όντα τα οποία ενωμένα δημιουργούν ένα «ερμαφρόδιτο εγώ».Το ζευγάρι έγινε γνωστό για την προσπάθεια του να χαρτογραφήσει τα όρια της αγάπης και της συμβίωσης μέσω της ζωντανής αναπαράστασης. ”
Το 1988, αποφασίζουν να διασχίσουν το Σινικό Τείχος, ο καθένας από διαφορετικές άκρες και να συναντηθούν κάπου στη μέση. Πράγματι, διένυσαν 2.500 χιλιόμετρα μέχρι να συναντηθούν και να πουν το τελευταίο αντίο.
Φυσικά, ακολούθησαν δεκάδες performances από τότε και η Μαρίνα είναι καλλιτεχνικά ενεργή μέχρι σήμερα.
