FrapressΌταν το αρχαιότερο νοητικό πείραμα και η Έβδομη Τέχνη συναντιούνται, το αποτέλεσμα είναι μαγικό. Το Frapress συγκεντρώνει και σας παρουσιάζει τις 10 καλύτερες ταινίες που αναφέρονται στην πλατωνική Αλληγορία του Σπηλαίου.
Επιμέλεια: Γιώργος Βέρδης
Φαντάσου, δηλαδή, ανθρώπους, σαν σε μια υπόγεια κατοικία όμοια με σπηλιά, η οποία έχει την είσοδο ανοιχτή προς το φως σε όλο το μάκρος της σπηλιάς, και μέσα σ’ αυτή από την παιδική τους ηλικία να βρίσκονται (άνθρωποι) δεμένοι σε δεσμά και στα πόδια και στον αυχένα, ώστε να μένουν ακίνητοι και να βλέπουν μόνο μπροστά, και να μην μπορούν να στρέφουν γύρω το κεφάλι τους λόγω των δεσμών.
Σας θυμίζει τίποτα; Ένα από τα παλαιότερα νοητικά πειράματα, η Αλληγορία του Σπηλαίου βοηθάει τον αναγνώστη του να φανταστεί μια πραγματικότητα ή έναν κόσμο πολύ διαφορετικό από αυτόν που γνωρίζουν.
Με κάποιον τρόπο όλη η δυτική φιλοσοφική σκέψη βρίσκει τις βάσεις της στον Πλάτωνα, συνεπώς δεν είναι περίεργο που ακόμη και η Έβδομη Τέχνη αναφέρεται συχνά στο διάσημο πείραμα του. Σας παρουσιάζουμε λοιπόν δέκα ταινίες που εμπεριέχουν πλατωνικές αλληγορίες του σπηλαίου. Να αναφέρουμε ότι έχουμε περιοριστεί σε μια ταινία ανα σκηνοθέτη.
1.The Lego Movie (2014)
Γεμάτο κρυμμένα μηνύματα, το Lego Movie αναφέρεται σε μια προφητεία που αναμένει τον Εκλεκτό ο οποίος θα αποτρέψει τον κακό «Lord Business» από το να χρησιμοποιήσει ένα όπλο μαζικής καταστροφής, με την βοήθεια του «Κομματιού της Αντίστασης».
Ο οικοδόμος Emmet Brickowski ανακαλύπτει μια γυναίκα εν ονόματα Wyldstyle να σκάβει στην οικοδομή του και στην συνέχεια πέφτει σε μια τρύπα ανακαλύπτοντας έτσι το «Κομμάτι της Αντίστασης».
Έτσι ο Emmet χρίζεται ως ο Εκλεκτός και ξεκινάει την μάχη εναντίον του Lord Business. Ο Emmet αιχμαλωτίζεται και αφού δει τον φίλο του να πεθαίνει, δραπετεύει και προσπαθεί να οργανώσει τους ανθρώπους του Lego Word για να πολεμήσουν τον Lord Business. Η ταινία ως εδώ ίσως μοιάζει κλισέ άλλα υπάρχει περισσότερο βάθος.
Όταν ο πραγματικός κόσμος αποκαλύπτεται στους θεατές, αντιλαμβανόμαστε ότι ένα παιδί παίζει τόση ώρα με κομμάτια Lego και πώς το Όπλο Μαζικής Καταστροφής είναι απλά μια ισχυρή κόλλα. Ο πατέρας του παιδιού κολλάει μαζί τα κομμάτια Lego για να μεταφέρει τον τρόπο που φανταζόταν το κόσμο του Lego στον γιο του.
Χάρη σε μια ομιλία που δίνει ο Emmet, o Lord Business συμμορφώνεται ενώ ο πατέρα του παιδιού καταλαβαίνει πως με το να κολλάει μαζί τα κομμάτια, περιορίζει την δημιουργικότητα του παιδιού και έτσι και οι δυο κόσμου σώζονται από το Κομμάτι της Αντίστασης, ένα καπάκι δηλαδή για την ισχυρή κόλλα.
2.Strangers on a Train (1951)
Ο Guy Haines, ένας αστέρας του tennis, θέλει να ξεφορτωθεί την γυναίκα του. Σε μια τέλεια σύμπτωση, συναντάει τον Bruce Anthony σε ένα τρένο, τον οποίο και πείθει ότι αποτελεί τον τέλειο άνθρωπο για μια δολοφονία σαν και αυτή. Ο Βruce στην συνέχεια παρακολουθεί την γυναίκα του Guy στο καρναβάλι και τελικά μπαίνει σε μια βάρκα στην οποία βρίσκεται η γυναίκα του Guy με άλλους ανθρώπους και η οποία κατευθύνεται σε ένα νησί.
Μέσα στο σπήλαιο από το οποίο περνάει η βάρκα, ο Χίτσκοκ παρουσιάζει στους θεατές μια διασκευή της αλληγορίας καθώς η κάμερα ακολουθεί τις σκιές των ατόμων στη βάρκα καθώς διασχίζουν την σπηλιά. Φυσικά δεν υφίσταται ταινία του Χίτσκοκ χωρίς έναν φόνο και έτσι η ένταση χτίζεται έως το δραματικό τέλος.
3.Synecdoche, New York (2008)
Η Συνεκδοχή της Νέας Υόρκης αποτελεί μια αντίστροφη εφαρμογή της αλληγορίας του σπηλαίου καθώς ακολουθεί τον Caden Cotard, έναν θεατρικό σκηνοθέτη στο Schenectady, ο οποίος αποχωρεί από τον πραγματικό κόσμο και εισέρχεται στο σπήλαιο. Αφού αντιμετωπίζει μια σειρά από άθλια και ατυχή γεγονότα, παθαίνει ψύχωση με ένα έργο στο οποίο είναι παραγωγός και αφιερώνει όλη του τη ζωή στο να το μετατρέψει σε αριστούργημα.
Σκηνοθετημένο από τον Charlie Kaufman, η Συνεκδοχή της Νέας Υόρκης θολώνει τον ήρωα μας Caden, καθώς ανακατεύει την φαντασία του με τον πραγματικότητα του κόσμου γύρω του. Πολύ σύντομα ο Caden καθίσταται ανίκανος να ξεχωρίσει τους χαρακτήρες του έργου από τους χαρακτήρες της πραγματικότητας.
Η θολωμένη αυτή πραγματικότητα αντιστρέφει έτσι την αναλογία του σπηλαίου. Ο Πλάτωνας αρχικά φαντάστηκε πώς αυτοί που θα ανηφόριζαν έως τον πραγματικό κόσμο θα γυρνούσαν πίσω στο σπήλαιο και θα προσπαθούσαν στη συνέχεια να διαφωτίσουν όσους παρέμεναν δεσμώτες.
Είναι ασαφές το αν ο Caden μπορεί να δει τον κόσμο όπως είναι αλλά είναι ξεκάθαρο το ότι αποτρέπει τους ηθοποιούς του έργου του από το να ζήσουν φυσιολογικές και ήρεμες ζωές. Κατά μια έννοια τους μετατρέπει σε δεσμώτες στο σπήλαιο το οποίο ο ίδιος δημιούργησε.
4.Interstellar (2014)
Το Interstellar του Christopher Nolan προκαλεί θαυμάσια την φαντασία του θεατή. Ακολουθεί τον Cooper, έναν αγρότη που εγκαταλείπει μια Γη στα όρια της καταστροφής, με σκοπό να αναζητήσει έναν νέο πλανήτη.
Μετά από ορισμένα αναπάντεχα γεγονότα, ο Cooper φτάνει εν τέλει σε μια μια μαύρη τρύπα την οποία χρησιμοποιεί για να μεταφερθεί σε ένα Τεσσαράκτιο (το οποίο ίσως μπορεί να εξηγηθεί απλοποιημένα ως ένας άλλος κόσμος για τους μη μυημένους). Από εκεί καταφέρνει να επικοινωνήσει με την Γή και έτσι σώζει την ανθρωπότητα.
Κατά μία έννοια, αυτός ο άλλος χώρος αποτελεί τον πραγματικό κόσμο, έξω από το σπήλαιο. Ο Cooper πρέπει να υποβληθεί σε ένα εξαντλητικό ταξίδι για να τον φτάσει. Περαιτέρω, βλέπουμε ότι το Τεσσεράκτιο αποκαλύπτει την σπηλιά της γνώσης. Η γνώση αυτή είναι ικανή να διασώσει την ανθρωπότητα άλλα επίσης επιτρέπει στον Cooper να επικοινωνήσει με τους δεσμώτες κάτοικους της Γης και να μοιραστεί μαζί τους αυτά που έμαθε.
5.Shutter Island (2010)
Παρά το ότι πολλοί ήταν εκείνοι που γκρίνιαξαν για το τέλος στο Νησί των Καταραμένων, πιστεύουμε ότι αν ξαναδείτε την ταινία γνωρίζοντας το τέλος θα είστε σαφώς πιο ευχαριστημένοι. Πρόκειται για ένα αριστούργημα του Scorsese στο οποίο ο Leonardo DiCaprio υποδύεται τον Αστυνόμο Teddy. Μαζί με έναν ακόμη αστυνομικό φτάνουν σε ένα νοσοκομείο ειδικά φτιαγμένο για τους ψυχικά διαταραγμένους εγκληματίες στο λιμάνι της Βοστώνης, με σκοπό να βρούνε έναν χαμένο ασθενή.
Κατά την άφιξή τους αντιλαμβάνονται πως κάτι δεν πάει καλά. Τον χαμένο ασθενή βρίσκουν ανεξήγητα οι υπάλληλοι του νοσοκομείου ενώ ο Αστυνόμος Teddy στοιχειώνεται από εφιάλτες και ημικρανίες. Όταν λοιπόν τον «βρίσκουν», ο Teddy βρίσκει και ο ίδιος τον χαμένο ασθενή το οποίο κάνει τους υπαλλήλους του νοσοκομείου να μοιάζουν αναξιόπιστοι κλπ.
Το Νησί των Καταραμένων αποτελεί ένα ψυχολογικό θρίλερ γεμάτο από ανατροπές στη πλοκή που κρατάνε το ενδιαφέρον του θεατή αμείωτο.
6.The Village (2004)
Το Σκοτεινό Χωριό του M. Night Shyamalan αποτελεί μια ταινία με υπέροχη δυναμική που αφορά μια μικρή πόλη στην Pennsylvania το 1800. Οι κάτοικοι της πόλης ζουν με τον φόβο πλασμάτων που παρακολουθούν την πόλη από τα δάση που βρίσκονται γύρω της, πλάσματα τα όποια αναφέρονται ως «αυτοί για τους οποίους δεν μιλάμε».
Η κατάσταση αυτή συνεχίζεται για καιρό καθώς οι κάτοικοι δεν γνωρίζουν πολλά για τον κόσμο έξω από το χωριό. Ο Lucius Hunt αποφασίζει να μάθει περισσότερα και παράλληλα οι γηραιότεροι του χωριού προσπαθούν να τον εμποδίσουν από το να ψάξει οτιδήποτε.
Ο Hunt όμως είναι αποφασισμένος να μάθει τι είναι αυτά τα πλάσματα και τι θέλουν από το χωριό. Κατά μία έννοια, ο Hunt αποτελεί τον δεσμώτη που αποφασίζει να σπάσει τα δεσμά του και να ανηφορίσει το σπήλαιο. Θα καταφέρει να γυρίσει πίσω και να μοιραστεί αυτά που έμαθε με όσους παραμένουν δεσμώτες;
7.The Matrix (1999)
O Thomas Anderson είναι ένα προγραμματιστής και χάκερ που κατά την εργασία του συχνά συναντάει μια φράση: Το Matrix. Σύντομα γνωρίζει τον Morpheus που τον βοηθάει να δει έξω από το σπήλαιο. Μόλις το καταφέρνει, οι θεατές βλέπουν τον Anderson ξύπνιο σε σε μια περίεργη συσκευή συνδεδεμένο με αμέτρητα καλώδια και συστήματα.
Πού βρίσκεται λοιπόν ο Anderson? Πρόκειται για έναν δεσμώτη ή απλά για ένα πείραμα κάποιου σατανικού επιστήμονα; Πλέον ο Anderson είναι ικανός να δει τον πραγματικό κόσμο και είναι υποχρεωμένος να γυρίσει στο σπήλαιο και να μοιραστεί την εμπειρία του με τους υπόλοιπους.
8.Stranger than Fiction (2006)
Το Πιο Παράξενο και από το Παράξενο αποτελεί την πιο ήρεμη ταινία του Will Ferrell και ακολουθεί τον Harold Crick, έναν εφοριακό που σχεδιάζει προσεκτικά την καθημερινή του ζωή και ίσως θα λέγαμε, ζει την πιο γραφειοκρατική ζωή που μπορείτε να φανταστείτε. Φαίνεται πώς η ζωή του θα κυλούσε έτσι μέχρι τον θάνατο του όμως ο Harold γρήγορα αντιλαμβάνεται ότι η ζωή του αφηγείται από την φωνή μιας παντογνώστριας αφηγήτριας.
Τα πράγματα αρχίζουν να ξεφεύγουν και ο Harold ακούει τις λέξεις «δεν ήξερες πώς αυτή η απλή και αθώα πράξη θα οδηγούσε στον ακαριαίο θάνατο του». Τρομοκρατημένος, ο Harold αρχίζει να αναζητεί το τι συμβαίνει, ποια είναι αυτή η αφηγήτρια και πώς μπορεί να ανακτήσει τον έλεγχο της ζωής του.
Το Πιο Παράξενο και από το Παράξενο αφορά έναν χαρακτήρα που δεν έχει βρεθεί στον εξωτερικό κόσμο. Μόλις ο Harold ακούει την αφηγήτρια αντιλαμβάνεται πώς κάτι πιο σημαντικό εκεί έξω ελέγχει τη ζωή του. Πρέπει λοιπόν να βρει έναν τρόπο να σπάσει τα δεσμά του ώστε να συνεχίσει τη ζωή του.
9.Pan’s Labyrinth (2006)
Αυτή η ταινία του Guillermo del Torro ακολουθεί την Οφηλία στο πόλεμο του 1944 που δίχασε την Ισπανία. Ο νέος της πατριός, Captain Vidal έχει σταλεί στα δάση της Ισπανίας με σκοπό να κυνηγήσει τους επαναστάτες μετά τον Εμφύλιο.
Γρήγορα αποκαλύπτεται το ότι η Οφηλία είναι η πριγκίπισσα του κάτω κόσμου και πώς πρέπει να ολοκληρώσει μια σειρά από αποστολές και για επιστρέψει στον πατέρα της, τον βασιλιά του κάτω κόσμου για να κυβερνήσουν μαζί. Οι αποστολές είναι δύσκολες και μυστήριες αλλά η Οφηλία επιχειρεί να τις ολοκληρώσει καθώς έχει την βοήθεια ενός θεού Πάνα.
Ο θεατής φυσικά βλέπει σκηνές από την Εμφύλιο Πόλεμο στην Ισπανία με τους αντάρτες να εισέρχονται στο στρατόπεδο και να προσπαθούν να σαμποτάρουν την πολιτοφυλακή. Κάθε υπερφυσικό στοιχείο φαίνεται να είναι κομμάτι της φαντασίας της Οφηλίας αν και η ίδια δεν πιστεύει κάτι τέτοιο. Τι είναι λοιπόν πραγματικό και τι όχι;
10.The Truman Show (1998)
Η πιο προφανής αναφορά στην αλληγορία, το The Truman Show πρόκειται για ένα αριστούργημα του Peter Weir που ακολουθεί τον χαρακτήρα μας, τον Truman που φαίνεται να ζει μια φυσιολογική ζωή.
Αυτό που δεν καταλαβαίνει ο Truman είναι ότι η ζωή του αποτελεί μια τηλεοπτική σειρά που γυρίζεται και μεταδίδεται συνεχώς σε τηλεθεατές από όλο τον κόσμο. Πρόκειται φυσικά για μια τεράστια παραγωγή με εκατοντάδες κάμερες και πολλούς ηθοποιούς που παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή του Truman έτσι ώστε η ζωή του Truman να μοιάζει πραγματική.
Φυσικά όλα αυτά σημαίνουν ότι η πραγματικότητα του Truman είναι ελεγχόμενη. Σε κάποια στιγμή όλα αυτά αρχίζουν να διαλύονται και ο Truman καταλαβαίνει την ασυνέχεια των γεγονότων στη ζωή του. Όσο πιο πολύ ψάχνει τόσο πιο πού απογοητεύεται όμως δεν παραιτείται καθώς η θέληση τους οδηγείται από την αγάπη του για την Hannah Gill και εν τέλει καταφέρνει να σπάσει τις αλυσίδες που τον κρατάνε δεσμώτη.