Μανώλης ΣιμιτσάκηςΣτο βιβλίο Johnny Got His Gun ο Dalton Trumbo είναι ευθύς, ωμός με τις συνέπειες του πολέμου και σε πείθει πως δεν αξίζει να πεθάνεις για να γίνεις “ήρωας”.
Δε θα σας μιλήσω για τη ζωή του συγγραφέα – σκηνοθέτη Datlon Trumbo, που αύριο συμπληρώνονται 40 έτη από τον θάνατό του. Δεν τον γνώρισα ποτέ, θα ήταν ένα απλό copy paste. Θα σας μιλήσω, όμως, για το βιβλίο του, το Johnny Got His Gun.
Dalton Trumbo
Το έργο του με πότισε και νιώθω να χρωστάω σε αυτόν τον άνθρωπο πολλά, που παρέδωσε ως κληρονομιά στους ανθρώπους τουλάχιστον ένα υπέροχο βιβλίο. Το λιγότερο που μπορώ να κάνω είναι να το διαδώσω και να το συστήσω με κλειστά μάτια και να ευχηθώ, κάποια μέρα, αποσπάσματά του να αποτελούν μέρος της βασικής διδακτέας ύλης, μήπως και το είδος μας εξελιχθεί προς σοφότερα μονοπάτια.
«Αγόρι μου, πάρε το όπλο σου και φάε αυτούς τους μπάσταρδους»
Johnny Got His Gun
Όλα κρύβονται μέσα σε αυτήν την φράση, φίλε μου. Πονηρή κι ακέραια, ύπουλη και αμέτοχη σε έναν κόσμο που η ευθύνη της πράξεως εύκολα μεταβιβάζεται μέσω ρόλων που εξυπηρετεί ο καθένας μας. Και σήμερα φοράς τον ρόλο που πρέπει να πολεμήσεις για την πατρίδα, να σκοτώσεις τον εχθρό της πατρίδας – κι ας μην τον γνωρίζεις. Θα σκοτώσεις δίχως ευθύνη ή ενοχή, γιατί υπάρχει εχθρός – κι ας μην τον γνωρίζεις. Προστάτευσέ μας, δώσε μέλλον για την πατρίδα και τα παιδιά, γίνε ο ήρωας της μάνας πατρίδας, του έθνους που κουβαλά τόση ιστορία και αξίες που πρέπει να παραμείνουν καθαρές από ξένους. Πάρε το όπλο σου και τίμα με γενναία τους προγόνους σου, που ακόμη και με το αίμα τους σε ανάλογα κρίσιμες στιγμές έπνιξαν τον εχθρό. Πάρε τ’ όπλο σου. Γίνε ήρωας!
Κι όταν έρχεστε αντιμέτωποι, δεν βλέπεις παρά έναν ακόμη στρατιώτη σαν κι εσένα, νεαρό παραπλανημένο παλικάρι που απλά πήρε το όπλο του. «Αγόρι μου, πάρε το όπλο σου και φάε αυτούς τους μπάσταρδους» σου θυμίζει μια φωνή και ξέρεις πως κάποιος από τους δυο σας θα είναι σύντομα νεκρός.
Αλλά για ποιον αξίζει να πεθάνει κανείς;
Αξίζει να πεθάνεις για μια τόσο ρηχή φράση;
Στο βιβλίο Johnny got his gun, ο Dalton Trumbo φροντίζει να μας διδάξει – ναι, διδάσκει – την αξία της ανθρώπινης ζωής μέσα από τον Johnny, που όταν ήρθε αντιμέτωπος με τον ‘εχθρό’, δεν σκοτώθηκε. Αυτό όμως που του συνέβη ήταν πολύ χειρότερο. Από μια χειροβομβίδα έχασε τα χέρια του, τα πόδια του, το πρόσωπό του, είναι ανίκανος να μιλήσει, να δει ή να ακούσει.
Όταν ανακτά τις αισθήσεις που του έχουν απομείνει, δεν μπορεί εύκολα να συνειδητοποιήσει τι του έχει συμβεί. Αυτό που καταλαβαίνει είναι πως τον μεταφέρουν με κάποιο φορείο μέσα σε μια κλινική, με τους ιατρούς να πιστεύουν πως είναι κλινικά νεκρός.
Είναι σκοτεινά εδώ. Σκοτεινά και ήσυχα. Νιώθω το αίμα να κυλά στις φλέβες μου αλλά δεν ακούω τον σφυγμό στ’ αφτιά μου. Όταν δεν ακούς τον σφυγμό σου, είσαι κουφός. Κουφάθηκες, Τζο. Ίσως όχι. Ίσως απλώς ονειρεύομαι. Ίσως… Χριστέ μου, πονάω!
Νιώθω τον ιδρώτα να βγαίνει απ’ το δέρμα μου. Ζεστό, υγρό δέρμα, καλυμμένο μ’ επιδέσμους. Μέχρι και στο κεφάλι μου.
Θα έπαθα χοντρή ζημιά. Τι είναι αυτό; Βήματα.
Νιώθω τους κραδασμούς.
Τι κάνουν;
-Τι στοιχεία έχουμε ως τώρα;
-Τίποτε ακόμα.
Κάτι κοιτάζουν.
-Το σωληνάκι τραχείας καθαρό;
Ένα χέρι στο στήθος μου.
– Αναπνέει καλά. Δε θα παίρνει οξυγόνο, εκτός αν υπάρξει ανάγκη.
Δεν καταλαβαίνω.
-Το σωληνάκι για την τροφή;
Το πρόσωπό μου. Έχει κάτι το πρόσωπό μου; Απαντήστε μου! Εδώ είμαι! Ταρακουνιέμαι ολόκληρος! Ανάψτε το φως να με δείτε!
– Αν οι κινήσεις είναι βίαιες κι επαναλαμβανόμενες, πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ανακλαστικοί σπασμοί και να χορηγείται νάρκωση.
Αξίζει οτιδήποτε για μια τόσο ρηχή φράση;
Στο βιβλίο Johnny Got His Gun o Dalton Trumbo μεταπηδά διαρκώς από την ακρωτηριασμένη πραγματικότητα του ήρωα στον εσωτερικό του κόσμο, στο παρελθόν του και σε συζητήσεις με το ίδιο του το παρελθόν. Είναι βαρύ και θα σας κάνει να λυγίσετε. Θα σας βυθίσει και θα σας ταρακουνήσει, δε θα μπορείτε να το βγάλετε από το μυαλό σας τις πρώτες μέρες. Γι αυτό, βάλτε το στο πρόγραμμά σας να διαβαστεί όταν θα είστε σίγουροι πως θα το αντέξετε.
Στη συνέχεια, δείτε και την ομώνυμη ταινία του 1971 – και όχι του 2008 -, από την οποία μέχρι και οι Metallica δανείστηκαν σκηνές, έχοντας εμπνευστεί από το βιβλίο για το τραγούδι τους ‘One’.
Landmine
Has taken my sight
Taken my speech
Taken my hearing
Taken my arms
Taken my legs
Taken my soul
Left me with life in hell
Το Johnny Got His Gun είναι ένα πεντάστερο βιβλίο που μια βιβλιοθήκη απαιτεί να βρίσκεται στα ράφια της.
Περισσότερες πληροφορίες για το βιβλίο αλλά και επιπλέον κριτικές αναγνωστών μπορείτε να βρείτε στην εφαρμογή Goodreads