FrapressΜετά το πρώτο μέρος του αφιερώματος μας για την ελληνική επανάσταση, ακολουθεί το κίνημα του φιλελευθερισμού, τα δάνεια και όλο το ιστορικό υπόβαθρο πίσω από τις διαπραγματεύσεις.
Επιμέλεια: Βαν Γκογκ
Έρευνα: Βαν Γκογκ, Κατερίνα Αδαμοπούλου
Το κίνημα του φιλελληνισμού
Ο φιλελληνισμός αποτέλεσε ένα αυθόρμητο κίνημα συμπαράστασης έναντι στους επαναστατημένους Έλληνες, που εκδηλώθηκε σε όλη σχεδόν την ευρωπαϊκή ήπειρο και στις ΗΠΑ αμέσως μετά την έναρξη του ελληνικού αγώνα της ανεξαρτησίας. Το κίνημα, υπήρξε απότοκο τόσο του θαυμασμού των Ευρωπαίων για την Αρχαία Ελλάδα, ο οποίος άρχισε να εκδηλώνεται μετά τον Διαφωτισμό και τη Γαλλική Επανασταση [1789] όποτε και γεννιούνται ο κλασσικισμός και ο ρομαντισμός, όσο και άμεση απόρροια των επαναστατικών κινημάτων της εποχής που εμπνέονταν από την αρχή των εθνοτήτων.
Με το ξέσπασμα της επανάστασης οι Ευρωπαίοι είδαν αφενός στο πρόσωπο των μαχόμενων τους αρχαίους προγόνους τους και αφετέρου έλαβαν την ευκαιρία, με αφορμή τον ξεσηκωμό, να πολεμήσουν δυο παλιούς εχθρούς τους, τους βάρβαρους Οθωμανούς από την μια και τους υπέρμαχους του ancient regime, της Ιεράς Συμμαχίας από την άλλη.
Πέραν λοιπόν, από τους Ευρωπαίους που είχαν γαλουχηθεί με τα έργα των αρχαίων Ελλήνων, η επανάσταση συγκίνησε -και- τις χριστιανικές μάζες της ηπείρου καθώς επίσης και τους φιλελεύθερους.
Το κίνημα αρχικά αναπτύχθηκε από τους Έλληνες της διασποράς (Ευρώπης), που αποσκοπούσαν στην ενημέρωση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης και στη νομική υπεράσπιση του αγώνα. H προσπάθειά τους, βρήκε τελικά ανταπόκριση με την δημιουργία -ήδη – με το ξέσπασμα της επανάστασης των πρώτων φιλελληνικών επιτροπών.
Οι πρώτοι πυρήνες υποστήριξης δημιουργούνται στα γερμανικά κρατίδια, με τους Φιλελεύθερους να ξεκινούν έναν αγώνα προπαγάνδας υπέρ των Ελλήνων, με την μαζική κυκλοφορία κειμένων και ποιημάτων από τον Wilhelm Muller, που γίνονται ανάρπαστα εντός ολίγων ημερών. Οι ενέργειες των Γερμανών, δεν περιορίζονται στα παραπάνω, αλλά επίσης προχωρούν στην συγκέντρωση χρημάτων και στην αποστολή εθελοντικών στρατιωτικών τμημάτων προς την επαναστατημένη Ελλάδα.
Στη γειτονική Γαλλία, η ελευθερία του τύπου δίνει την δυνατότητα στις φιλελεύθερες εφημερίδες να συνηγορήσουν υπέρ του ελληνικού ζητήματος. Παράλληλα, εκδίδονται φιλελληνικά φυλλάδια, τα οποία καλούν τις Μεγάλες Δυνάμεις να επέμβουν στο πλευρό των Ελλήνων, ενώ ιδρύονται στη Μασσαλία επιτροπές για την περίθαλψη των Ελλήνων προσφύγων.
Όσον αφορά την φιλελληνική κίνηση στην Αγγλία, αυτή προκλήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τον τύπο και κυρίως από τις ”Morning Chronicle” και ”Courrier”. Η υποστήριξη προς την ελληνική υπόθεση, μεγάλωσε έπειτα από τις οθωμανικές θηριωδίες -ιδίως μετά την καταστροφή της Χίου – οπότε και ο αγγλικός τύπος φιλοξενεί σε καθημερινή βάση άρθρα για τις εξελίξεις στην Ελλάδα. Παρόλο το ενδιαφέρον, από τον Τύπο και την υποστήριξη του αγώνα και από μερίδα Άγγλων ευγενών, ο φιλελληνισμός δεν γνώρισε ιδιαίτερη απήχηση στη Μεγάλη Βρετανία.
Ο ελληνικός αγώνας εξήλθε σύντομα των ευρωπαϊκών συνόρων, φτάνοντας και στις ΗΠΑ. Οι Αμερικάνοι είδαν τους Έλληνες αγωνιστές ως τους συνεχιστές των δικών τους επαναστατικών ιδεωδών και μέσω των εφημερίδων τους έκαναν συνεχή έκκληση για στρατιωτική αρωγή προς τους επαναστάτες. Χαρακτηριστική, είναι η περίπτωση της εφημερίδας της Βοστόνης, ”Patriot”, όπου στα τέλη του ’22 κυκλοφόρησε με το σύνθημα ”Σώστε τους Έλληνες”. Αν και, ιδρύονται φιλελληνικά κέντρα σε όλη την ανατολική ακτή της χώρας, εντούτοις η αμερικανική κυβέρνηση υπό τον Moνρόε δίστασε να εμπλακεί σε μια υπόθεση καθαρά ευρωπαϊκή.
Το κέντρο πάντως, των φιλελληνικών δραστηριοτήτων εντοπίζεται στη Γενεύη με την σύσταση των σημαντικότερων φιλελληνικών επιτροπών, όπου συγκέντρωναν σημαντικά χρηματικά πόσα για την ενίσχυση των ελληνικών στρατιωτικών προσπαθειών.
Η ευαισθητοποίηση των ευρωπαϊκών μαζών και του τύπου υπήρξε θετική εξέλιξη για την ηθική τόνωση των επαναστατημένων Ελλήνων, παρ’ όλα αυτά συνέβαλε ελάχιστα στην λήψη μιας ευνοϊκής απόφασης για την Ελλάδα από τους κυβερνώντες. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ναι μεν, αφουγκράστηκαν τους λαούς τους, αλλά σε καμία περίπτωση δεν τους έλαβαν υπόψιν κατά την επίλυση της διένεξης.
Εν κατακλείδι, αξίζει να σημειωθεί ότι ο φιλελληνισμός διήρκεσε όσο και ο πόλεμος της ανεξαρτησίας· με την δημιουργία του ελληνικού κράτους οι φιλέλληνες έπαψαν να υποστηρίζουν τις ενέργειες του νεοσύστατου κράτους.