Ζωή Καραγιάννη7 χωρισμοί που επηρέασαν την τέχνη
Φέτος του Αγίου Βαλεντίνου ξέχνα οτιδήποτε αφορά την αγάπη. Σχέσεις υπό κατάρρευση, συναισθηματικά αδιέξοδα και χωρισμοί, συχνά, αρκούν ώστε να ευδοκιμήσει η καλλιτεχνική δημιουργία και να ενισχυθεί η καλλιτεχνική παραγωγικότητα, πολύ περισσότερο μάλιστα από τις ψευδαισθήσεις και τα γλυκανάλατα “ζήσαμε εμείς καλά και αυτοί καλύτερα”. Ακολουθούν μερικοί από τους πιο ταραχώδεις χωρισμούς, οι οποίοι, ενώ βύθισαν τους ενδιαφερόμενους στην απόγνωση και τη δυστυχία, παράλληλα αποτέλεσαν το έναυσμα για την δημιουργία μιας σειράς αξιόλογων έργων. Απορρίψτε, λοιπόν, την αγάπη, δαμάστε την επιθυμία και βυθιστείτε στον πόνο!
Gian Lorenzo Bernini και Costanza Piccolomini Bonarelli
Όλα ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 1638, όταν η ασυγκράτητη Costanza Piccolomini σύναψε σχέση με τον μικρότερο αδερφό του διάσημου Ιταλού γλύπτη Gian Lorenzo Bernini. Επειδή το κάρμα, λοιπόν, είναι μεγάλη υπόθεση, η 25χρονη αριστοκρατικής καταγωγής Costanza, άλλοτε γυναίκα του Matteo Bonarelli, μαθητή και συνεργάτη του Bernini, ο οποίος δούλευε στο εργαστήριο του γλύπτη, όπου ηθελημένα παραχωρούσε αυτή ως μοντέλο (και όχι μόνο, κάτι αρκετά σύνηθες για την εποχή), και στη συνέχεια του ίδιου του καλλιτέχνη, εισέπραξε το μένος του απατημένου συζύγου με τον πιο βίαιο τρόπο. Ο Bernini σημάδεψε την γυναίκα του στο πρόσωπο με ξυράφι, τιμωρία η οποία προκαλούσε μόνιμη παραμόρφωση και συνήθως αποδιδόταν στις πόρνες. Όσον αφορά τον εραστή και αδερφό του γλύπτη, καταδιώχθηκε σε άγριο και βίαιο κυνηγητό σε όλη την Ρώμη, ενώ ύστερα από μερικά ραγισμένα πλευρά, η εμφάνιση της μητέρας τους ήταν εκείνη που απέτρεψε την αδελφοκτονία. Επειδή, όμως, τελικά κανείς δεν χάνεται σε αυτή τη ζωή, έπειτα από μερικά χρόνια, η Costanza Piccolomini έγινε μια εξέχουσα έμπορος τέχνης στη Ρώμη, ενώ ο Bernini έστρεψε το καλλιτεχνικό του ενδιαφέρον σε θέματα, τα οποία αφετηρία είχαν τον Παράδεισο και την αιώνια καταδίκη, αποθανατίζοντας με αυτό τον τρόπο την μεταμέλεια του στο μάρμαρο.
Sophie Calle και “X”
Το 2007, η Sophie Calle παρουσίασε σωρούς χαρτιών, από τους οποίους όλοι είχαν το ίδιο μήνυμα. Το μήνυμα αυτό αφορούσε ένα mail χωρισμού, το οποίο έλαβε η καλλιτέχνης από τον πρώην της (“Χ”) και το οποίο έκλεινε με την φράση “Take Care of Yourself”, τίτλο τον οποίο έφερε η έκθεση. Η Calle ανέφερε:
Έλαβα ένα mail στο οποίο μου έλεγε ότι έχει τελειώσει. Δεν ήξερα πως να απαντήσω. Ήταν σχεδόν σαν να μην προοριζόταν για εμένα. Τελείωνε με τις λέξεις, “Να φροντίζεις τον εαυτό σου”. Και έτσι έπραξα. Ζήτησα από 107 γυναίκες (μεταξύ των οποίων δύο από ξύλο και μια από φτερά), επιλογή η οποία έγινε με βάση το επάγγελμα και τις δεξιότητες τους να ερμηνεύσουν αυτό το γράμμα. Να το αναλύσουν, να το σχολιάσουν, να χορέψουν με βάση αυτο. Να το τραγουδήσουν. Να το εξετάσουν. Να το εξαντλήσουν. Να το κατανοήσουν για εμένα. Να απαντήσουν για εμένα. Ήταν ένας τρόπος να αφιερώσω χρόνο στον χωρισμό. Ένας τρόπος για να φροντίσω τον εαυτό μου.
Πάνω από 100 γυναίκες πραγματοποίησαν μια μαζική ερμηνεία του mail, κάθε μια από την οπτική του τομέα απασχόλησης της: μια δικηγόρος, μια εμπειρογνώμονας στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών στα δικαιώματα των γυναικών, μια κλόουν, μια ακαδημαϊκός της Λατινικής γλώσσας. Για παράδειγμα, η δικηγόρος δήλωσε απάτη επειδή παρόλο που στην πραγματικότητα ο “Χ” είναι ένας διάσημος Γάλλος συγγραφέας, το κείμενο από άποψη γραφής, είναι ένα “σκουπίδι”: και αυτό εξαιτίας των παθητικών χρόνων που χρησιμοποιεί, της αινιγματικής δομής και του φευγαλέου νοήματός του. Συνολικά, το έργο της Calle, επίσης, αναγνωρίζει την αξία της γυναικείας συναισθηματικής αναμέτρησης και εργασίας, καθώς και τον παραλογισμό της συλλογικοποίησης της προσωπικής εμπειρίας.
Marina Abramovic και Ulay
Με έναν περίτεχνο, προγραμματισμένο χωρισμό το 1988, το καλλιτεχνικό δίδυμο ξεκίνησε να περπατά ο ένας προς τον άλλον με αφετηρία τα δυο άκρα του Σινικού Τείχους της Κίνας. Έπειτα από περισσότερα από 1.500 μίλια συναντήθηκαν κάπου στη μέση με σκοπό να αγκαλιαστούν για μια τελευταία φορά. Ωστόσο, για την ιστορία αποδεικνύεται πως τελικά Abramovic και Ulay ξανασυναντήθηκαν, μετά από τουλάχιστον 20 χρόνια, όταν ο δεύτερος εμφανίστηκε στην performance “Artist is Present”, την οποία παρουσίαζε η Abramovic το 2010 στο MOMA της Νέας Υόρκης. Σήμερα, ωστόσο, όλες αυτές οι -κατά τα άλλα ρομαντικές- χειρονομίες καταρρέουν στο άκουσμα πως ο Ulay μηνύει την Abramovic, καθώς σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του παραβίασε την συμφωνία, την οποία είχαν υπογράψει το 1999 για τα κοινά τους έργα.
Bjork και Matthew Barney
Ύστερα από ένα βαθύ συναισθηματικό τραύμα και μια επίπονη μάχη διαζυγίου με τον καλλιτέχνη Matthew Barney, η Bjork με αφορμή τον καινούργιο της δίσκο, τον Μάρτιο του 2015, παρουσίασε μια αναδρομική έκθεση στο MOMA για την συνολική πορεία της στον καλλιτεχνικό χώρο.
Tracey Emin και Billy Childish
“Billy” είπε η Tracey Emin χρόνια μετά τον χωρισμό τους “your paintings are stuck! You are stuck! Stuck! Stuck! Stuck!”. Με αφορμή αυτή την καταγγελία, ο δυσλεκτικός, ποιητής και καλλιτέχνης, Billy Childish ίδρυσε τους “Stuckists” στα τέλη της δεκαετίας του ’90, μια ομάδα, σύμφωνα με τον ίδιο, κατά του εννοιολογισμού, του σωβινισμού των “Νέων Βρετανών Καλλιτεχνών”, μέλος των οποίων ήταν και παραμένει η Emin, και του καλλιτεχνικού εγωισμού. Η ομάδα-συμμορία περιφερόταν στον καλλιτεχνικό χώρο της Βρετανίας προτρέποντας τον Nicholas Serota, διευθυντή της Tate, να προβεί σε παραίτηση. Μάλιστα, παρά το γεγονός πως ο Childish εγκατέλειψε την ομάδα το 2001, τρία μόλις χρόνια από την ίδρυση της, οι “Stuckists” συνέχισαν να διαδηλώνουν ντυμένοι ως κλόουν και φέροντας χάρτινες φιγούρες της Tracey Emin στις απονομές των βραβείων Turner. Σε καμία περίπτωση, ωστόσο, η συνολική δράση των “Stuckists” δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια ακραία, καλλιτεχνικά συγκαλυμμένη αντίδραση ζηλιάρη πρώην. Εξάλλου, ο ίδιος υποστήριξε πως η δημιουργία της ομάδας ήταν αποτέλεσμα επιμελούς καλλιέργειας μιας καλλιτεχνικής στάσης κατά την διάρκεια 20 ετών.
Chris Kraus και Sylvere Lotringer
Η 39χρονη κινηματογραφίστρια Chris Kraus και ο σύζυγος της, καθηγητής κολεγίου από την Νέα Υόρκη, Sylvere Lotringer ήταν παγιδευμένοι σε έναν γάμο, ο οποίος συνεχώς χώλαινε. Ένα δείπνο σε ένα sushi bar στο L.A. με τον φίλο και κριτικό πολιτισμού του Lotringer, Dick, αρκούσε να παρασύρει Kraus και Dick σε ένα διαρκές παιχνίδι με τα μάτια. Η Chris Kraus ούσα απογοητευμένη όχι μόνο από τον γάμο της, αλλά και από την καριέρα της, η οποία βρισκόταν σε αδιέξοδο, ξεκινάει μια μονομερή ερωτική τρέλα, γράφοντας επιστολές βασιζόμενη σε τηλεφωνήματα και μεταξύ τους συναντήσεις. Οι επιστολές αυτές αποτέλεσαν το υλικό για την νουβέλα με τίτλο “I Love Dick”, η οποία μάλιστα ξεκινάει με την πρώτη συνάντηση στο sushi bar και τελειώνει μετά από εννέα μήνες όταν ο φανταστικός Dick απαντάει για πρώτη και μοναδική φορά. Kraus και Lotringer μπορεί να χώρισαν, παραμένουν όμως φίλοι και συνεργάτες.
Jeff Koons και Cicciolina
Ο Jeff Koons απαθανάτισε την σχέση του με την Ilona Staller, διάσημη πρωταγωνίστρια ερωτικών ταινιών, γνωστή και ως Cicciolina, σε μια άκρως αμφιλεγόμενη σειρά έργων με τίτλο “Made in Heaven”, την οποία παρουσίασε το φθινόπωρο του 1991 στην Sonnabend Gallery. Ο Koons ερωτεύθηκε το ανθρώπινο readymade δημιούργημα του, έκανε ένα παιδί μαζί της, ωστόσο η σχέση τους έληξε άδοξα, όταν εκείνη αρνήθηκε να εγκαταλείψει την καριέρα της. Σαν να μην έφτανε αυτό, η Cicciolina μετακόμισε με τον γιο τους στην Ιταλία εμποδίζοντας οποιαδήποτε σχέση του Koons με εκείνον. Σε απάντηση, ο Koons επένδυσε το αίσθημα απώλειας σε μια σειρά έργων το 1993 με τίτλο “Celebration”, κατά την οποία μετέτρεψε παιδικά παιχνίδια σε υπερμεγέθη έργα τέχνης.