Δανάη ΜιχαηλίδουΣαν σήμερα, στις 7 Δεκεμβρίου του 1928, γεννήθηκε κάποιος ο οποίος επρόκειτο να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο το πεδίο στο οποίο ειδικεύτηκε, τη γλωσσολογία, αλλά και πολλούς άλλους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ο λόγος για τον Νόαμ Τσόμσκι, συνταξιούχο καθηγητή του MIT (Massachusetts Institute of Technology), όπου άρχισε να διδάσκει το 1955. Πιστώνεται ως ο δημιουργός της καθολικής γραμματικής θεωρίας, της ιεραρχίας Τσόμσκι, του μινιμαλιστικού προγράμματος, καθώς και συγγραφέας πάνω από εκατό βιβλίων.
Γεννημένος σε μία γειτονιά της Φιλαδέλφειας (Πενσυλβανία) στην Αμερική, έζησε εκεί τα παιδικά του χρόνια τα οποία επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό από τους γονείς του. Με τον μικρότερο κατά πέντε χρόνια αδερφό του, μεγάλωσαν σε ένα βαριά ιουδαϊκό περιβάλλον, καθώς διδάσκονταν Εβραϊκά και συζητούσαν συστηματικά για τις πολιτικές θεωρίες του Σιωνισμού (πολιτικό κίνημα των Εβραίων που υποστηρίζει την αποκατάσταση της Εβραϊκής πατρίδας στη περιοχή που ορίζεται ως το Ισραήλ). Πολιτικά οι γονείς του διατηρούσαν μία κεντροαριστερή θέση στο πολιτικό φάσμα, αλλά ο Τσόμσκι είχε εκτεθεί σε ακροαριστερές πεποιθήσεις μέσω άλλων μελών της οικογένειας. Μεγαλώνοντας, λοιπόν, υπό τέτοιου είδους επιρροές, από μικρή ηλικία άρχισε να διαμορφώνει πολιτικές απόψεις και να διαβάζει πολιτική λογοτεχνία.
Στα δεκαέξι του χρόνια ξεκίνησε να σπουδάζει στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανία, όπου πρωταρχικό του ενδιαφέρον ήταν η εκμάθηση Αραβικών. Ξεκίνησε να διδάσκει εβραϊκά προκειμένου να πληρώσει τις σπουδές του, αλλά δυσαρεστήθηκε με την αυστηρή οργάνωση του πανεπιστημίου. Με την ενθάρρυνση του γλωσσολόγου Zellig Harris, ο Τσόμσκι τελείωσε τις σπουδές του, γράφοντας διατριβή με τίτλο «Τα ορθοφωνητικά των μοντέρνων Εβραϊκών». Παντρεύτηκε το 1947 την Carol Doris Schatz, με την οποία και έμεινε μαζί μέχρι τον θάνατό της το 2008. Όντας εξαιρετικά επικριτικός γύρω από τα καθιερωμένα συμπεριφοριστικά ρεύματα στη γλωσσολογία, το 1954 παρουσίασε τις ιδέες του σε διαλέξεις στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο και στο Yale University. Ένα χρόνο αργότερα του απονεμήθηκε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανία για μια διατριβή που παρουσίαζε τις ιδέες του πάνω στη μετασχηματιστική γραμματική. Η διατριβή αυτή εκδόθηκε το 1975 με τίτλο «Η λογική δομή της γλωσσολογικής θεωρίας».
Σε αντίθεση με τους συμπεριφοριστές (behaviorists), μία από τις θεωρίες του Τσόμσκι υποστηρίζει ότι οι γλώσσες είναι έμφυτες και πως οι διαφορές που βλέπουμε οφείλονται μόνο σε παραμέτρους που έχουν αναπτυχθεί με τον καιρό στο μυαλό μας. Το στοιχείο αυτό βοηθά στο να εξηγηθεί η εύκολη εκμάθηση δύσκολων γλωσσών από μικρής ηλικίας παιδιά σε σχέση με τους ενήλικες.
Μία από τις πιο διάσημες συμβολές του στη γλωσσολογία είναι η «Ιεραρχία Τσόμσκι», ένας διαχωρισμός της γραμματικής σε ομάδες που μετακινούνται προς τα πάνω ή προς τα κάτω στις εκφραστικές τους ικανότητες. Οι ιδέες αυτές έχουν επιφέρει τεράστιες επιπτώσεις σε τομείς όπως η σύγχρονη ψυχολογία και η φιλοσοφία, απαντώντας αλλά και ταυτόχρονα εγείροντας ερωτήματα σχετικά με την ανθρώπινη φύση και τον τρόπο με τον οποίο επεξεργαζόμαστε πληροφορίες.
Επιπλέον πληροφορίες για την ιεραρχία αυτή στο βίντεο που ακολουθεί.
Το έργο του αναρχο-συνδικαλιστή συγγραφέα Rudolf Rocker του φανέρωσε τη σύνδεση μεταξύ του αναρχισμού και του κλασικού φιλελευθερισμού (η ατομικότητα είναι υψίστης σημασίας και περιορισμοί σχετικά με την προσωπική αυτονομία δεν πρέπει να υπάρχουν). Άλλοι πολιτικοί στοχαστές που ενέπνευσαν τον Τσόμσκι είναι ο George Orwell, ο Bertrand Russell και η Rosa Luxemburg. Το 1955 του πρόσφεραν τη θέση του βοηθού καθηγητή στο MIT την οποία και δέχτηκε, με αποτέλεσμα να αποκτήσει τη θέση του αναπληρωτή καθηγητή το 1957. Η γνώμη του για το MIT ήταν θετική, όπως φαίνεται από την μετέπειτα δήλωσή του:
“Το MIT είναι ένα αρκετά ελεύθερο και ανοικτό μέρος, ανοικτό στον πειραματισμό και χωρίς άκαμπτες απαιτήσεις. Ήταν απλά τέλειο για κάποιον των δικών μου ιδιοσυγκρασιακών ενδιαφερόντων και της δουλειάς μου.”
Το 1958 ο Νόαμ Τσόμσκι διορίστηκε ως επισκέπτης καθηγητής στο Columbia University και την ίδια χρονιά εκδόθηκε το πρώτο του βιβλίο γύρω από τη γλωσσολογία με τίτλο «Συντακτικές Δομές». Το βιβλίο αυτό εισήγαγε την γενετική γραμματική, σύμφωνα με την οποία η γλώσσα λειτουργεί ένα σύνολο κανόνων με το οποίο όλες οι συμβολοσειρές που μπορούν να υπάρξουν σε μια γλώσσα μπορούν να παραχθούν με διαδοχικά επιθέματα ξεκινώντας από ένα προκαθορισμένο αρχικό σύμβολο δημιουργίας στοιχειοσειράς. Το έργο αυτό αποδείχτηκε διχαστικό και προκάλεσε αναταραχή στον χώρο, ίσως διότι ερχόταν σε ριζική αντίθεση με την κυρίαρχη τάση των Harris-Bloomfield που επικρατούσε (δομική γλωσσολογία που εξέταζε τη γλώσσα ως ένα στατικό σύστημα διασυνδεδεμένων μονάδων). Την επόμενη χρονιά προσέλκυσε περισσότερη προσοχή λόγω της κριτικής του για το βιβλίο του B.F. Skinner «Λεκτική Συμπεριφορά». Κατέστη ένας καθιερωμένος διανοούμενος και ίδρυσε το μεταπτυχιακό πρόγραμμα του MIT στη γλωσσολογία με τον συνάδελφό του Morris Halle.
Το 1961 απέκτησε την ακαδημαϊκή θητεία του, καθώς διορίστηκε ως μόνιμος καθηγητής της ξένης γλώσσας και γλωσσολογίας στο MIT. Έξι χρόνια μετά άρχισε να ασχολείται εκτενέστερα και με άλλους τομείς όπως η πολιτική και τα media. Η προπαγάνδα ήταν μία έννοια για την οποία ενδιαφέρθηκε σε μεγάλο βαθμό, καθώς έγραψε ένα βιβλίο γύρω από το θέμα (Η βιομηχανία κατασκευής υπηκόων, εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος) αλλά και μίλησε για το θέμα αυτό σε διάφορες δημόσιες συνεντεύξεις και συζητήσεις στις οποίες βρέθηκε και σε διαμάχη.
Κυμαινόμενος μεταξύ της ακαδημαϊκής κοινότητας και της ποπ κουλτούρας, ο Τσόμσκι έχει επίσης αποκτήσει φήμη για τις αμφιλεγόμενες πολιτικές του απόψεις, τις οποίες περιγράφει ως «ελευθεριακές σοσιαλιστικές». Μία από αυτές τις πολιτικές απόψεις αποτελεί η δήλωσή του σχετικά με την εισβολή των Η.Π.Α. στο Αφγανιστάν μετά την 9/11:
“Η εσκεμμένη δολοφονία αθώων πολιτών είναι τρομοκρατία, όχι πόλεμος ενάντια στην τρομοκρατία”
Την φήμη αυτή ενισχύει η ενεργός συμμετοχή του στον αντιπολεμικό ακτιβισμό (από το 1967 αλλά και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ΄90), όπως και οι πάμπολλες δημόσιες ομιλίες του σχετικά με την εξωτερική πολιτική των Η.Π.Α., τα media και την ελευθερία του λόγου.
“Εάν δεν πιστεύουμε στην ελευθερία του λόγου για άτομα που απεχθανόμαστε, τότε δεν πιστεύουμε καθόλου σε αυτή.”
Ο Νόαμ Τσόμσκι παραμένει ένας από τους σημαντικότερους διανοητές του 20ού αιώνα, έχοντας αναμφισβήτητα προσφέρει πολλά στον τρόπο διαμόρφωσης της κοινωνίας, της πολιτικής και της μόρφωσης.
Για περαιτέρω ανάγνωση αναζητήστε πληροφορίες στις παρακάτω ιστοσελίδες:
https://en.wikipedia.org/wiki/Noam_Chomsky