Σπύρος Γούλας“Η Καρδερίνα” της Ντόνα Ταρτ ήρθε για να μείνει!
Η πρώτη δυσκολία που συναντά κάποιος όταν ξεκινά έστω και να περιγράψει το ογκώδες έργο της Ντόνα Ταρτ είναι ακριβώς αυτό, ο όγκος του. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως το it-girl της αμερικανικής μυθιστοριογραφίας αρέσκεται να συγγράφει “τούβλα” και η “Καρδερίνα” δεν αποτελεί καμία εξαίρεση μιας και ξεπερνά τις 950 σελίδες σε ένα έργο σημείο αναφοράς της πρόσφατης λογοτεχνικής σκηνής (στο είδος του).
Και ίσως αυτή είναι και η πρώτη εντύπωση που αποκομίζει ο αναγνώστης. Μαζί με τα αστειάκια του περίγυρου όταν κάθεσαι να το διαβάσεις κάπου πίνοντας τον καφέ σου (“χαχα, τι τούβλο είναι αυτό κλπ”), μαθαίνεις το πρώτο σημαντικό μάθημα στον καιρό της συμβίωσης σου με τη συγγραφέα. Η Ταρτ δεν ενδιαφέρεται να είναι σύντομη. Δεν το προσπαθεί καν. Μία γλυκιά λογοδιάρροια φροντίζει να καλύψει τα πάντα, με ακόμα και πολλαπλές περιγραφές του ίδιου πράγματος σε ταχεία παράθεση.
Μερικές φορές η συγγραφέας δοκιμάζει όχι την υπομονή μας, που την παρέχουμε αδιαμαρτύρητα, αλλά ίσως πιο πολύ τις αντοχές μας, καθώς ακόμα και πεπειραμένοι αναγνώστες ίσως κάποια στιγμή απλά κουραστούν. Δεν είναι απίθανο μετά από τέσσερις ώρες διαβάσματος να έχεις προχωρήσει μόνο 70 σελίδες. Μία πορεία αφηγηματικά όχι δύσκολη, σίγουρα όμως πυκνή.
Γιατί περί πορείας πρόκεται, από τη Νέα Υόρκη μέχρι το Βέγκας, μέχρι την Ευρώπη, από τα παιδικά χρόνια του Θίο Ντέκερ, μέχρι την ταραγμένη εφηβεία και μετά στη σκοτεινή ενηλικίωση. Από την αθωότητα, στην απώλεια, στον έρωτα, στην τρέλα και την απερισκεψία και πίσω ξανά σε μία περισυλλογή θανατοποινίτη.
Και όμως η Ταρτ καταφέρνει αυτός ο φαινομενικά ατελείωτος συρμός γεγονότων, προσώπων και ιστοριών να είναι άρρηκτος. Κανένα πρόσωπο δεν σου δίνει την εντύπωση πως είναι προχειροφτιαγμένο, πίσω από κάθε όνομα πάντα υπάρχει η υπόνοια πως θα μπορούσες να αναπτυχθεί μία ολόκληρη, αυτοτελής ιστορία. Με λίγα λόγια, ένα από τα μόνιμα παράπονα του αρθρογράφου, πως οι συμπληρωματικοί χαρακτήρες δεν είναι ανεπτυγμένοι καλά, δεν υπάρχει για αυτό το βιβλίο. Και τελικά διαβάζοντάς το έρχεσαι πρόσωπο με πρόσωπο με ένα λειτουργικό, φαινομενικά αυτόνομο σύμπαν, φαινομενικά γιατί τελικά με κάποιον μαγικό τρόπο όλα δένουν μεταξύ τους για να φτάσουμε στο φινάλε.
Το φινάλε ποιας ιστορίας όμως; Είναι τόσο δύσκολο να γράψεις για αυτήν χωρίς να κάνεις spoil, αλλά αν προσπαθούσαμε να μιλήσουμε για αυτήν ακροθιγώς θα ήταν περίπου αυτό: ο νεαρός Θίο Ντέκερ χάνει τη μητέρα του σε ένα τραγικό συμβάν, το οποίο τον φέρνει σε επαφή με έναν πίνακα, την καρδερίνα του Φαμπρίτσιους. Αυτός ο πίνακας με τα χρόνια θα ασκεί αυξανόμενη, βαρυτική σχεδόν έλξη στον Θίο και θα καθορίσει πολλές από τις ενέργειές του. Την ίδια στιγμή για τον ίδιο ξεκινάει μία περιπέτεια αλλαγής προσώπων και σπιτιών, καθώς γνωρίζει φίλους και κάνει εχθρούς, ενώ αργά αλλά σταθερά συστήνεται σε έναν κόσμο ναρκωτικών και παρανομίας.
Το βιβλίο είναι κατά βάσιν για τον Θίο, το πως μεγαλώνει, το πως ακρωτηριάζεται συναισθηματικά και όλα όσα τον συντηρούν ή τον τρώνε έκτοτε. Η καρδερίνα, ο μικρός αυτός πίνακας, είναι η θρυαλλίδα στη ζωή του για πράξεις που ποτέ δεν ήξερε πως θα μπορούσε να κάνει.
Την ίδια στιγμή όμως διαβάζουμε και ένα μικρό διαμάντι σχετικά με την τέχνη, τη ζωγραφική, τη μουσική και τις… αντίκες (έκπληξη! Θα καταλάβετε σύντομα διαβάζοντάς το).
Αλλά συνολικά, το βιβλίο μιλάει για το αναπάντεχο της μοίρας, την σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο γύρω του, την ανάγκη του για ολοκληρωτική φυγή ή για καταφύγιο και τη σύνδεση με ένα αντικείμενο καθώς αυτό ταξιδεύει στους αιώνες.
Ίσως όμως πιο πολύ από όλα, διαβάζοντας την Καρδερίνα της Ντόνα Ταρτ, είναι δύσκολο να πούμε περί τίνος πρόκειται γιατί τελικά είναι μία ολόκληρη ζωή, η ζωή του Θίο Ντέκερ. Πώς μπορείς να συμπεριλάβεις σε μερικά tags όλη τη ζωή ενός ανθρώπου; Τα καλά, τα κακά, τα καταστροφικά. Και τελικά αυτό το βιβλίο κρατάμε, τη συγκλονιστική μαρτυρία της αναπάντεχης, περιπετειώδους ζωής του Θίο Ντέκερ και του μικρού του πίνακα και των περιπετειών στις οποίες μπλέκουν, παρασύροντας στο πέρασμά τους τους πάντες, κάποιους καταστρέφοντάς τους, κάποιους δίνοντάς τους μία δεύτερη ευκαιρία, κάποιους απλά παρατηρώντας τους πριν καταστραφούν ή σωθούν μόνοι τους.
Το προτείνω; Ανεπιφύλακτα. Το καλυτερο μυθιστόρημα που διάβασα τον τελευταίο καιρό, μακράν. Όμως υπομονή. Η “Καρδερίνα” είναι μικρός πίνακας αλλά μεγάλο βιβλίο και σε κάποια σημεία είναι λίγο κουραστικό. Από τη μέση και μετά όμως η δράση γίνεται πιο άμεση μέχρι το καταπληκτικό φινάλε.
Ο υπέροχος πίνακας που πρωταγωνιστεί στο βιβλίο
Υ.Γ Μία γνωστή μου που το είχε διαβάσει πριν από εμένα είπε “κατάθλιψη”. Θα διαφωνήσω. Η “Καρδερίνα” είναι ένα βιβλίο φωτεινό, ακριβώς επειδή δεν φοβάται να βάλει τον Θίο να πιάσει πάτο. Κάθεται εκεί για λίγο κοιτώντας τι βρήκε και μετά ανοίγει φτερά, όχι απαραίτητα για κάπου πιο ψηλά, σίγουρα για κάποιου πιο πέρα. Η ζωή συνεχίζεται με τις ήττες της.