Αριάδνη Πολυχρονίου«Όπως καταλαβαίνεις, παιδί μου, η Ιστορία είναι υπόθεση προσωπική. Πρώτα κοιτάς που χύθηκε το αίμα σου, και ύστερα διαλέγεις πλευρά».
Τρεις γενιές ελλήνων, σε τρεις διαφορετικές εποχές της ιστορίας, συνδέονται με την πιο γοητευτική αφήγηση στο μυθιστόρημα της Σοφίας Νικολαίδου, Απόψε δεν έχουμε φίλους. Εκδομένο το 2010 από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, αυτό το βιβλίο, βραβευμένος ως το καλύτερο μυθιστόρημα για το 2010 και προσωπικό αγαπημένο, πλάθει με συναίσθημα και ανθρωπιά το κλίμα τριών διαφορετικών ιστορικών στιγμών, την κατοχή, τη μεταπολίτευση, και το δεκέμβρη του ’08, φωτίζοντας τις προκλήσεις και τα διλήμματα τους μέσα από τις ζωές των ηρώων του. Η Νίνα, νέα χήρα στην Κατοχή, αντιστέκεται στις προτάσεις του μαυραγορίτη μπακάλη επιλέγοντας τη πείνα, ο εγγονός της τα χρόνια της μεταπολίτευσης, διδακτορικός φοιτητής της ιστορίας, προτιμά να μείνει πιστός στην αλήθεια των πορισμάτων του θυσιάζοντας την καριέρα του για την συνέπεια της επιστήμης του, η Φανή, φοιτήτρια της φιλοσοφικής, αψηφά τον αυστηρό πατέρα της ακολουθώντας την αγάπη της για τη μουσική, όπως ο έφηβος γιος της πολλά χρόνια αργότερα θα αψηφήσει τις παραινέσεις της για να κατέβει στις διαδηλώσεις σε μια καιόμενη Αθήνα.
Όλοι οι ήρωες, πρωταγωνιστικοί και μη, παρουσιάζονται εντυπωσιακά αληθινοί, χαρακτηριστικοί της εποχής τους μεν, αλλά όχι στερεοτυπικοί. Οι αμετανόητοι δοσίλογοι της κατοχής, οι φοιτητοπατέρες με τα ζιβάγκο και την στοχοπροσήλωση στην επαγγελματική ανέλιξη, οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι με τις ιδιαιτερότητες και τα παιχνίδια διατήρησης του επιστημονικού τους γοήτρου, δίνουν το κλίμα της εκάστοτε εποχής σε μια διήγηση που δεν καυτηριάζει, δεν καταδικάζει ούτε επιθυμεί να γίνει διδακτική, μόνο προβάλλει με ζεστασιά και μια δόση γλυκόπικρου χιούμορ ένα μωσαϊκό ανθρώπων και διαψευσμένων ελπίδων. Η σύνδεση των ηρώων με τις διαφορετικές εποχές- την Νίνα τη συναντούμε ως νεαρή γυναίκα στη κατοχή και ως δυναμική γιαγιά που βλέπει την ιστορία σαν παραμύθι το ’85, τον καθηγητή Αστερίου τον γνωρίζουμε σαν αυστηρό και ιδιότυπο επιστήμονα, αλλά και σαν άπορο παιδί του κατηχητικού τα δύσκολα χρόνια , τον Ντόκο τον συναντούμε σαν συντηρητικό πατέρα της Φανής και σαν αγωνιστή φοιτητή της φιλοσοφικής στην νεανική του ηλικία- μας διευκολύνει να κατανοήσουμε την ουσία τους, να τους γνωρίσουμε μέσα από τα βιώματα και τα τραύματα που κουβαλούν για να τους αποδεχτούμε εντέλει μαζί με αυτά.
Όλοι οι ήρωες συνδέονται με ένα ξεχωριστό δέσιμο με την ιστορία. Άλλοι, σαν τη Φανή και τον Σουκιούρογλου, την πονούν, αφοσιώνονται με πάθος σε αυτή, άλλοι σαν τη Νίνα και τον Ντόκο την βιώνουν, την κουβαλούν μέσα τους, άλλοι την βλέπουν να επαναλαμβάνεται, άλλοι τσακίζονται από τη δύναμη της, όλοι όμως συνδέονται οργανικά με αυτή, συσχετίζοντας την ίδια τους την ύπαρξη μαζί της. Εξίσου ενδιαφέρουσα η απόδοση της πολιτικοποίησης των Ελλήνων στις τρεις επιλεγμένες ιστορικές στιγμές. Η εθνική αντίσταση και ο ρόλος των δοσίλογων και μαυραγοριτών στη Θεσσαλονίκη, οι άδικες εκτελέσεις, η περηφάνια ενός λαού, αλλά και η ταπείνωση του για ένα κομμάτι ψωμί δημιουργούν το ιστορικό πλαίσιο της κατοχής, το οποίο διαδέχεται στην άναρχη δόμηση του βιβλίου η ελπίδα και ο φρέσκος αέρας της μεταπολίτευσης, η θεοποίηση του Αντρέα, η προβολή των απαρχών μιας νοοτροπίας νεοπλουτισμού και διαπλοκής που αποδείχτηκε κίβδηλη τα επόμενα χρόνια. Η ταραγμένη πολιτική ζωή των νέων μέσα στα πανεπιστήμια την δεκαετία του ‘80, οι συνελεύσεις, οι διαδηλώσεις, οι δαπίτες, οι ρηγάδες και οι κνίτες, συγκροτούν μια εικόνα χαρακτηριστική της εποχής της και με μικρές παραλλαγές οικεία σε μας. Τέλος, η οργή μιας νέας γενιάς που δεν έχει διεκδικήσει ακόμη τη θέση της στην ιστορία, μαθητές και φοιτητές απέναντι σε ένα κράτος παρακμής και άφατου αυταρχισμού, – αυτό που σε πλήρη ειρωνεία διατεινόταν πως θα άλλαζε η γενιά του ’80-, δίνουν λίγα χρόνια πριν το ξέσπασμα της κρίσης το δείγμα μιας ταραγμένης νέας εποχής.
Ένα εντυπωσιακά αληθινό βιβλίο, που ξυπνάει μνήμες, φωτίζει ιστορικές περιόδους του παρελθόντος, θέτει μπροστά σου παθογένειες και αδυναμίες της ελληνικής κοινωνίας, αναδεικνύει τον αγώνα του ανθρώπου να νικήσει την πλάνη του, και ευθέως σε ρωτάει. Ποια είναι η σωστή και η λάθος απόφαση όταν ο κόσμος γύρω καίγεται; Πως τσακίζεται η θεωρία στη πράξη; Και ποιος μας βεβαίωσε, παρακαλώ, πως αυτή η χώρα ποτέ δεν πεθαίνει;