Δήμητρα Τσώλη2. Το πείραμα του Rosenhan : Εχέφρονες σε μέρη για παράφρονες.
Απόφοιτος Νομικής, με διδακτορικό στην Ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο της Columbia , o David Rosenhan στις αρχές της δεκαετίας του 70, αποφάσισε να διαπιστώσει κατά πόσο είναι κατάλληλες οι ψυχιατρικές μέθοδοι να διαχωρίσουν τους εχέφρονες απ’ τους παράφρονες. Προσέλαβε λοιπόν 8 άτομα, τα οποία, προσποιούμενα τους ψυχικά νοσούντες, παρουσιάστηκαν σε διάφορα ιδρύματα της χώρας με σκοπό να διαπιστωθεί αν οι ψυχίατροι θα αποφαίνονταν ότι τα άτομα αυτά είναι υγιή ή αν οι αποφάσεις τους θα επισκιάζονταν από τους ισχυρισμούς των ψευδοασθενών.
Πιο συγκεκριμένα, ο Rosenhan αφού έδωσε εντολές στους συνεργάτες του να σταματήσουν να κάνουν ντους, να ξυρίζονται και να βουρτσίζουν τα δόντια τους, τους είπε πως θα πρέπει να ισχυριστούν ότι ακούνε μια φωνή που λέει «γκντουπ». Κι αυτό γιατί πουθενά στην βιβλιογραφία της Ψυχιατρικής δεν αναφέρεται παρόμοιο περιστατικό. Σε οποιαδήποτε άλλη ερώτηση τους γινόταν, οι ψευδοασθενείς θα απαντούσαν με ειλικρίνεια και δεν θα προσποιούνταν κανένα άλλο σύμπτωμα. Tους έδωσε επίσης οδηγίες σχετικά με το πώς να μην καταπίνουν τα χάπια.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι όλοι εκτός από έναν διαγνώσθηκαν με σχιζοφρένεια και νοσηλεύτηκαν. Για τον Rosenhan αυτό αποδεικνύει πως για τους ψυχιάτρους το νόημα που αποδίδεται στα λόγια του ασθενή έχει προκαθοριστεί από την διάγνωση. Αν ήταν γνωστό ότι ο άνθρωπος ήταν φυσιολογικός, τα λόγια του θα αποκτούσαν εντελώς διαφορετικό νόημα. Αντίστοιχο πείραμά του που καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα, ότι δηλαδή η υποκειμενικότητα είναι έμφυτη και διάχυτη στον άνθρωπο, είναι το Harvard Test of Inflected Acquisition. Σε αυτό, ο Rosenhan μαζί με έναν συνεργάτη του, τον Jacobson, διεξήγαγαν ένα «ψεύτικο» IQ Test σε ένα σχολείο, πείθοντας τους δασκάλους πως τα αποτελέσματά του δείχνουν ποιοι μαθητές έχουν γονιδιακά την προδιάθεση να ξεχωρίσουν ακαδημαϊκά. Επέλεξαν, λοιπόν, τυχαία το 20% των μαθητών και τους παρουσίασαν στους δασκάλους ως τα παιδιά με τα υψηλότερα αποτελέσματα. Στο τέλος του χρόνου όταν τα ίδια παιδιά επανέλαβαν το τεστ, τα αποτελέσματά του έδειξαν πως πράγματι όσα παιδιά περιλαμβάνονταν σε αυτό το 20%, που οι δάσκαλοι γνώριζαν ότι «θα πάει μπροστά», όντως είχαν πετύχει σημαντική πνευματική πρόοδο.
Και από τα δύο πειράματά του συνεπώς αποδεικνύεται, πως οι υποκειμενικές προσδοκίες που δημιουργούνται έρχονται να επηρεάσουν το τελικό αποτέλεσμα ,διαμορφώνοντάς το σύμφωνα με αυτές. Ο άνθρωπος συνεχώς στην καθημερινότητά του λαμβάνει ως δεδομένους χαρακτηρισμούς και κρίνει ανάλογα με αυτούς. Αντί να τους βγάλει απ’ το μυαλό του και να σχηματίσει την δική του άποψη, ουσιαστικά έχει προκαθορισμένο το συμπέρασμα και ερμηνεύει όλα αυτά που ακούει με βάση το συγκεκριμένο συμπέρασμα. Το χειρότερο μάλιστα είναι πως αυτό συμβαίνει και σε άτομα και κλάδους που υποτίθεται έχουν μάθει να λειτουργούν με βάση την αμφισβήτηση. Απλοϊκό παράδειγμα από την καθημερινότητα: Θεωρώντας δεδομένο ότι κάποιος που έχει γράψει υψηλό βαθμό στις Πανελλήνιες είναι έξυπνος ,αυτός που δεν έχει γράψει, για τον οποιονδήποτε λόγο, θα χρειαστεί πολύ περισσότερη προσπάθεια για να πείσει για τις δυνατότητές του, που πιθανότατα είναι ίδιες με εκείνου που έγραψε άριστα. Οτιδήποτε πει εκείνος που έγραψε καλά εκλαμβάνεται αυτομάτως από τον συνομιλητή ως ορθό, ενώ ο άλλος θα αμφισβητηθεί πολύ περισσότερο. Αυτό ακριβώς αποδεικνύει μέσα από τα πειράματά του ο Rosenhan.
