Δήμητρα ΤσώληΣπουδαία ψυχολογικά πειράματα του 20ου αιώνα!
1.Elizabeth Loftus : Το πείραμα των ψευδών αναμνήσεων.
Έχοντας διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο του Stanford, η Loftus θεωρείται μια από τις πιο καινοτόμες γυναίκες στο χώρο της Κλινικής Ψυχολογίας. Έχει ειδικευτεί σε θέματα μνήμης και στόχος των πειραμάτων της ήταν να αποδείξει όχι μόνο πως οι αναμνήσεις μας μπορούν να διαστρεβλωθούν με μεγάλη ευκολία αλλά και την πιθανότητα εμφύτευσης μιας εντελώς αναληθούς ανάμνησης σε ένα άτομο. Για να αποδείξει το πρώτο έδειξε στους συμμετέχοντες ενός εκ των πειραμάτων της διάφορα βίντεο με προσομοιώσεις εγκλημάτων ή ατυχημάτων και στη συνέχεια τους έκανε ερωτήσεις σχετικά με το τι θυμούνταν. Οι ερωτήσεις όμως ήταν κάθε φορά διαμορφωμένες με διαφορετικό τρόπο ώστε να παραπλανούν τους ερωτηθέντες. Συγκεκριμένα, σχετικά με ένα ατύχημα που είδαν σε βίντεο, όταν τους ρώτησε τι ταχύτητα είχαν τα αυτοκίνητα, οι περισσότεροι απάντησαν περισσότερα χιλιόμετρα όταν η λέξη που χρησιμοποιήθηκε στην ερώτηση ήταν το “smashed” , ενώ όταν η λέξη που είχε η ερώτηση ήταν το “hit” συνέβη το αντίθετο.
Στη συνέχεια για να αποδείξει την πιθανότητα εμφύτευσης σε κάποιον μιας εντελώς αναληθούς ανάμνησης η Loftus διεξήγαγε το εξής πείραμα : Προσέλαβε 24 άτομα και για κάθε υποκείμενο του πειράματος έγραψε ένα κείμενο που περιείχε 3 ιστορίες με πραγματικές παιδικές αναμνήσεις που είχε αφηγηθεί ένα μέλος της οικογένειάς του καθώς και μια ψεύτικη περιγραφή ενός παιδιού που είχε χαθεί σε εμπορικό κέντρο. Από τους συμμετέχοντες στο πείραμα ζητήθηκε να διαβάσουν το κείμενο και να περιγράψουν τις παραπάνω εμπειρίες τους σύμφωνα με ότι θυμούνται. Τους δόθηκε μάλιστα η οδηγία να γράψουν «Δεν θυμάμαι» σε περίπτωση που δεν θυμούνται. Κι όμως παρόλο που δεν χάθηκαν ποτέ σε εμπορικό κέντρο τα υποκείμενα ανέπτυσσαν με υπερβολικές λεπτομέρειες το τι τους είχε συμβεί και πως ένιωθαν. Κατά την Loftus ο νους μας απεχθάνεται τα κενά σημεία γι’ αυτό έχουμε την τάση να τα συμπληρώνουμε. Μια πολύ λεπτή διαχωριστική γραμμή χωρίζει την πραγματικότητα από την φαντασία.
Ο βασικός λόγος που η Loftus έχει κατακριθεί είναι γιατί όλα αυτά που ισχυρίζεται έρχονται σε αντίθεση με όλες τις μέχρι σήμερα θεωρίες για τη μνήμη, ενώ τόσο τα δείγματα όσο και τα ποσοστά που προκύπτουν από τα πειράματα της είναι μικρά και άρα όχι αντιπροσωπευτικά. Επιπλέον, η συγκεκριμένη συνηθίζει να παρίσταται στα δικαστήρια και ως συνήγορος υπεράσπισης κατηγορουμένων προκειμένου να υποστηρίξει ότι οι μαρτυρίες των θυμάτων, ακριβώς επειδή αυτά βρίσκονταν σε έντονο στρες , δεν είναι κατάλληλες προκειμένου να στηρίξουν την ενοχή των κατηγορουμένων. Το ότι ξαφνικά μια κοπέλα ισχυρίζεται ότι ο πατέρας της την βίαζε, ενώ τόσο καιρό η μνήμη της το είχε απωθήσει είναι για την Loftus αδιανόητο. Δεν είναι δυνατόν κάποιος να μπορέσει να ξεχάσει μια τόσο τραυματική εμπειρία.
Για πιο αναλυτικές πληροφορίες αξίζει να δείτε το βίντεο με την ομιλία της ίδιας στο TedX, όπου αναφέρεται και σε περισσότερες δικαστικές υποθέσεις.