Κυριάκος ΒλάχοςΑφιέρωμα στην Μαρία Πολυδούρη
Σαν σήμερα, πριν από 85 χρόνια, έφυγε από την ζωή η ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη. Η Μαρία Πολυδούρη ανήκει στην λογοτεχνική γενιά του ’20 και υπήρξε μια γυναίκα χειραφετημένη, γοητευτική, τολμηρή όσον αφορά τις απόψεις της για την θέση της γυναίκας στην κοινωνία της τότε εποχής, και αναμφίβολα μία σημαντική ποιήτρια, ίσως όχι πάντα για την λεπτή της γραφή αλλά για το έντονο συναισθηματικό φορτίο που κουβαλούσε το έργο της.
Γεννήθηκε την 1η Απριλίου του 1902 στην Καλαμάτα και σε ηλικία δεκαέξι ετών διορίζεται στη Νομαρχία Μεσσηνίας, όπου ξεκινά να εργάζεται. Ύστερα από τον ατυχή χαμό και των δύο γονιών της το 1920, σε διάστημα μόλις σαράντα ημερών o ένας από τον άλλο, μετατίθεται στη Νομαρχία Αθηνών και παράλληλα ξεκινά να σπουδάζει στην Νομική σχολή της πόλης, μια σχολή που δεν ολοκληρώνει πότε.
Δημοσιεύει το πρώτο της ποίημα στην τρυφερή ηλικία των δεκατεσσάρων χρόνων, όμως η εποχή που αρχίζει να βρίσκει το εκφραστικό της ύφος και την θεματολογία με την οποία εν τέλει θα καταπιαστεί συμπορεύεται με την περίοδο της γνωριμίας της με τον σημαντικότερο άνδρα της ζωής της, Κώστα Καρυωτάκη. Έναν ποιητή που καθόρισε την ίδια αλλά και το έργο της.
Η γενιά στην οποία ανήκει είναι μια γενιά που καλλιέργησε το αίσθημα του ανικανοποίητου και της παρακμής. Η ίδια αφήνει πίσω της δύο ποιητικές συλλογές με τίτλο «Οι τρίλλιες που σβήνουν» και «Ηχώ στο χάος» καθώς και δύο πεζά, το ένα με τον τίτλο «Ημερολόγιο» και το άλλο ατιτλοφόρητο και σαρκαστικό ως προς την υποκριτική κοινωνία της εποχής της. Το έργο του Καρυωτάκη αλλά και οι προσωπικές τους σχέσεις είναι φανερές στο έργο της και αποτελούν πηγή έμπνευσης για την ποίησή της, ενώ ο έρωτας και ο θάνατος είναι οι δύο κύριοι άξονες στους οποίους κινείται η γραφή της.
Άνθρωπος με ανεπτυγμένο το ένστικτο της ελευθερίας, πράγμα κατακριτέο για μια γυναίκα της εποχής της. Γεννημένη μάλλον πριν την ώρα της, καθώς η κοινωνία στην οποία ζούσε δεν ανταποκρινόταν στον τρόπο ζωής που η ίδια ακολουθούσε, και γρήγορα έγινε στόχος του συνόλου. Παιδί που μεγάλωσε δίπλα σε έναν πατέρα μορφωμένο και μια μητέρα με φεμινιστικές διαθέσεις, ανατράφηκε με φιλελεύθερες ιδέες. Δεν ήταν παρά δεκατεσσάρων χρονών όταν έστειλε συγχαρητήριο τηλεγράφημα σε βουλευτή των Φιλελευθέρων, που εισηγήθηκε στη Βουλή νομοσχέδιο για τη γυναικεία ψήφο.
Υπήρξε μία από τις λίγες γυναίκες της εποχής της που φοίτησε στο πανεπιστήμιο και υιοθέτησε έναν τρόπο ζωής απελευθερωμένο και ανυπόταχτο. Όπως γράφει και η Λ.Ζωγράφου «η ζωή της Μαρίας Πολυδούρη έχει τον ίδιο λυρισμό και το ίδιο πάθος που έχει και η ποίησή της». Δεν διστάζει να αφήσει πίσω ό,τι παύει να την ικανοποιεί, είτε λέγεται δουλειά, είτε λέγεται σπουδή, είτε έρωτας και ζει με γενναιότητα, κυνηγώντας την προσωπική της ευχαρίστηση, δείχνοντας να εκτιμά το δώρο της ζωής και κρατώντας ενεργητική στάση απέναντι της.
Ο έρωτας φαίνεται να είναι κινητήριος δύναμη στην ζωή της. «Η ψυχή μου κι η αγάπη μου γεννήθηκαν την ίδια μέρα, αυτό το νιώθω μέσα μου, κι όμως δεν πιστεύω οτι θα υπάρξει μέρα που θα μου αποδείξει οτι αγαπώ αληθινά» γράφει στο ημερολόγιό της. Σεξουαλικά απελευθερωμένη φαίνεται να μην στερείται ούτε την ρομαντικότητα και την αγνότητα του έρωτα, ούτε την σωματική ηδονή που ο ίδιος φέρει. Σταθμό στην ζωή της, όμως, αποτέλεσε ο προαναφερθείς ποιητής, Κώστας Καρυωτάκης, που φαίνεται να ήταν ένας άνθρωπος ακριβώς αντίθετος από αυτήν. Κομπλεξικός, κλειστός και ανασφαλής, με ήσυχη ζωή και έναν κρυμμένο δυναμισμό που φαίνεται να επιστράτευσε μόνο στους τρόπους που θα τον οδηγούσαν στην εγκατάλειψη της επίγειας ζωής του.
Γνωρίστηκαν το 1922 και έζησαν έναν έρωτα έντονο μα ανολοκλήρωτο. Όταν ο ίδιος της αποκάλυψε ότι πάσχει από σύφιλη και πρέπει να διακόψουν τις επαφές τους αυτή τον ζήτησε σε γάμο και του πρότεινε να μην κάνουν ποτέ παιδιά. Ο ίδιος αρνήθηκε και αυτή του την άρνηση η ίδια ερμήνευσε ως πρόφαση. Πολλοί έχουν ισχυριστεί πως κάτι τέτοιο είναι η αλήθεια καθώς η σχέση του με μια μποέμικη και δυναμική φιγούρα σαν την Πολυδούρη κινδύνευε να τον στιγματίσει σαν ποιητή.
Αργότερα στην ζωή της έρχεται ο νεαρός και πλούσιος δικηγόρος Αριστοτέλης Γεωργίου. Τον αρραβωνιάζεται στις αρχές του 1925, όμως παρά την αφοσίωση του ιδίου σε αυτήν, η Μαρία φαίνεται να περνά μια περίοδο σύγχυσης. Χάνει την δουλειά της στο δημόσιο ύστερα από αλλεπάλληλες απουσίες της, διακόπτει τις σπουδές της στη νομική και ξεκινά να σπουδάζει στην δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου.
Έπειτα διαλύει τον αρραβώνα της και φεύγει στο Παρίσι να σπουδάσει ραπτική, δεν καταφέρνει όμως ποτέ να εργαστεί πάνω σε αυτό το επάγγελμα. Λίγο καιρό μετά προσβάλλεται από φυματίωση και επιστρέφει στην Αθήνα. Η πληροφορία της αυτοκτονίας του Καρυωτάκη την καταβάλλει ψυχολογικά και δυσχεραίνει την ήδη βεβαρημένη υγεία της. Τα ξημερώματα της 29ης Απριλίου του 1930 αυτοκτονεί με ενέσεις μορφίνης στο νοσοκομείο που νοσηλεύεται.
Ποιήματά της έχουν μελοποιηθεί και τραγουδηθεί από σημαντικούς καλλιτέχνες του ελληνικού στερεώματος. ενώ η σχέση της με τον ποιητή Κώστα Καρυωτάκη έχει κάνει εμφάνιση σε τηλεοπτική σειρά της κρατικής τηλεόρασης που αναφερόταν στην ζωή του ποιητή.
Είναι σημαντικό να γνωρίσει κανείς την Μαρία Πολυδούρη, όχι μόνο σαν ποιήτρια, αλλά και σαν γυναίκα της εποχής του μεσοπολέμου. Τα κείμενα που έγραψε η ίδια καθώς και η βιογραφία και τα κείμενα που έχουν γράψει για αυτήν οι μελετητές της φανερώνουν έναν άνθρωπο που παρουσίασε εξαιρετικό ενδιαφέρον στην κοινωνική ζωή του και προχώρησε στο σύντομο μονοπάτι αυτού του κόσμου με θάρρος και δυναμισμό.