Γεωργία ΚουμαράΤο Μάτριξ είναι μια μοντέρνα ερμηνεία του φιλοσοφικού μύθου
Από τα πιο γνωστά κομμάτια της Πολιτείας, το έργου του Πλάτωνα που μιλά για τη δικαιοσύνη, την φιλοσοφία, την ποίηση και την αθανασία της ψυχής, είναι ο μύθος του σπηλαίου. Προσπαθώντας να εξηγήσει τη θεωρία των Ιδεών του και να πείσει για τη θέση του φιλοσόφου ως βασιλιά στην Ιδεώδη Πολιτεία του, ο Πλάτων δημιουργεί την Αλληγορία του Σπηλαίου. Η γνωστή ταινία επιστημονικής φαντασίας Μάτριξ (1999) των αδελφών Βασόφσκι είναι μια μοντέρνα ερμηνεία του φιλοσοφικού μύθου.
Φανταστείτε, γράφει ο Πλάτων, μια ομάδα ανθρώπων που όλη τους τη ζωή είναι αλυσοδεμένοι σε ένα σπήλαιο χωρίς να μπορούν να κινηθούν και να δουν έξω. Πίσω τους μια φλόγα φωτίζει τα αντικείμενα που κινούν σαν κουκλοπαίκτες όσοι βρίσκονται στον εξωτερικό κόσμο και οι σκιές τους εμφανίζονται στα τοιχώματα του σπηλαίου, κάνοντας τους φυλακισμένους να πιστέψουν ότι αυτές οι σκιές είναι τα πραγματικά αντικείμενα.
Όταν κάποιοι φυλακισμένοι καταφέρουν να λυθούν και να βγουν από το σπήλαιο, θα τυφλωθούν από το φως του ήλιου στην έξοδο της σπηλιάς και θα επιστρέψουν πίσω. Λίγοι θα συνηθίσουν σιγά σιγά το φως, θα δουν καθαρά και θα βγουν στον έξω κόσμο. Θα καταλάβουν ότι οι σκιές που έβλεπαν δεν ήταν η αλήθεια και θεωρώντας ότι είναι ευθύνη τους να σώσουν τους συντρόφους τους, θα γυρίσουν στο σπήλαιο. Πίσω στο σκοτάδι δε θα βλέπουν πια το ίδιο καλά και ενώ προσπαθούν να διδάξουν την αλήθεια, ίσως δεχτούν το μίσος και την αντίδραση των υπολοίπων. 
Στη ταινία Μάτριξ οι άνθρωποι ζουν όχι σε σπηλιά αλλά μέσα στον εικονικό κόσμο και οι κουκλοπαίχτες είναι οι μηχανές που δημιουργούν τη ψεύτικη ζωή και πραγματικότητα. Οι άνθρωποι όχι μόνο δε ξέρουν την αλήθεια, δε καταλαβαίνουν καν ότι κρατούνται αιχμάλωτοι, αφού η εικονική ζωή είναι η μόνη που έχουν βιώσει και γνωρίζουν.
Η ιστορία ακολουθεί μια γνώριμη ροή, ένας φυλακισμένος απελευθερώνεται και ανακαλύπτει τη διαφορά ανάμεσα στους δύο κόσμους, αν και οι αλυσίδες σε αυτή τη περίπτωση βρίσκονται στο μυαλό του νεαρού Νίο αφού όπως όλοι οι άνθρωποι στο Μάτριξ ζει σε έναν κόσμο ονείρων.
Η ανακάλυψη του πραγματικού κόσμου είναι οδυνηρή, όχι μόνο γιατί έρχεται αντιμέτωπος με μια σκληρή, σχεδόν απίστευτη, αλήθεια όπως οι φυλακισμένοι του σπηλαίου που πονάνε όταν το φως του ήλιου καίει τα μάτια τους, αλλά και γιατί όλα όσα έχει ζήσει μέχρι τώρα ακυρώνονται μέσα σε μια στιγμή. Όμοια με τον άνθρωπο από το σπήλαιο του Πλάτωνα, ο Νίο ξέρει τι πρέπει να κάνει. Αποστολή του είναι να σώσει την ανθρωπότητα από τον έλεγχο των μηχανών και να δείξει σε όλους την αλήθεια.
Ο Μορφέας προειδοποιεί τον Νίο για τους ανθρώπους που είναι ακόμα συνδεδεμένοι-παγιδευμένοι στον κόσμο του Μάτριξ:«Πρέπει να καταλάβεις ότι οι περισσότεροι από αυτούς δεν είναι έτοιμοι να αποσυνδεθούν και πολλοί από αυτούς είναι τόσο απελπισμένα εξαρτημένοι από το σύστημα που θα παλέψουν για να το προστατέψουν. Οι αλυσίδες δεν είναι υλικές αλλά πνευματικές.»
Η αποστολή που έχουν οι λίγοι εκλεκτοί είναι ίδια στον αρχαίο μύθο και στη μοντέρνα παραλλαγή και δεν είναι φυσικά εύκολη. Η ανθρωπότητα έχει συνηθίσει τη ψευδαίσθηση, είτε πρόκειται για εικονική πραγματικότητα ή για τις σκιές στους τοίχους. Θα θεωρήσουν τρελό όποιον μιλάει για μια κατάσταση τόσο διαφορετική από όλα όσα γνωρίζουν, θα αντιδράσουν στην αλλαγή, θα θυμώσουν με αυτόν που έχει βγει έξω επειδή τους βγάζει από την βολική άγνοιά τους.
Ο Πλάτων μάλιστα συμπεραίνει ότι οι περισσότεροι θα μείνουν με τις αλυσίδες παρόλο που έχουν πληροφορηθεί για την ύπαρξη του πραγματικού κόσμου. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι στο Μάτριξ ο χαρακτήρας του Cypher του προδότη, ο οποίος αηδιασμένος από την ζοφερή πραγματικότητα σε σύγκριση με τις ανέσεις του εικονικού κόσμου επιλέγει από μόνος του να επιστρέψει στην άγνοια και την ευκολία που προσφέρουν οι παραισθήσεις.
Το ενδιαφέρον στην αντιπαραβολή του Μάτριξ και του μύθου του σπηλαίου δε βρίσκεται στις ομοιότητές τους αλλά στη πιο βασική διαφορά τους. Ο κόσμος που βρίσκεται έξω από το σπήλαιο στο μύθο είναι ο παράδεισος, η αλήθεια, το φως.
Ο Πλάτων έγραψε το μύθο του σπηλαίου θέλοντας να τονίσει την εμμονή των ανθρώπων με τα πράγματα που αντιλαμβάνονται μόνο με τις αισθήσεις τους, ενώ δε μπορούν να φτάσουν και να δουν τις αληθινές Ιδέες που βρίσκονται υπό το φως του Ήλιου σε έναν τέλειο ιδεατό κόσμο που τα τρία τμήματα της ψυχής εναρμονίζονται. Ο πραγματικός κόσμος του Μάτριξ δε μπορούσε να βρίσκεται σε μεγαλύτερη αντίθεση και οι γενναίοι «φιλόσοφοι» που ελευθερώνονται βρίσκουν κάτι πολύ χειρότερο από την εικονική «σπηλιά» τους, το πιο ζοφερό και επικίνδυνο περιβάλλον που ελέγχεται από φονικές μηχανές με νοημοσύνη. Και ίσως δεν είναι τόσο περίεργο που ο Cypher προτίμησε να επιστρέψει στη αναπαυτική άγνοια του Matrix.
Δε ξέρω πως θα φαινόταν στον Πλάτωνα αυτή η μοντέρνα ερμηνεία της διάσημης αλληγορίας του, αλλά σίγουρα αντικατοπτρίζει τις διαφορές στη σκέψη, τη στάση και τις απόψεις του αρχαίου και του μοντέρνου κόσμου, πετυχαίνοντας ευτυχώς να παρουσιάσει στο κοινό τα βασικά μηνύματα και ιδέες για την φύση της πραγματικότητας και της ανθρώπινης ύπαρξης που προσφέρει η αρχαία φιλοσοφία.