Αντώνης ΜαντζαβίνοςΟ καθηγητής Αθανάσιος Βλαστός μας μιλά για τον εαυτό του, το ποδήλατο στην πόλη και τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν στις πόλεις για να το αγκαλιάσουν σαν μέσο.
Είχα το 2015 την ευκαιρία να παρακολουθήσω ένα συνέδριο που φιλοξένησε μεταξύ άλλων μία ομιλία του καθηγητή του Εθνικού Μετσοβείου Πολυτεχνείου, Αθανάσιου Βλαστού. Η ομιλία του γρήγορα με κέρδισε, καθώς αναφέρθηκε σε έννοιες για τις οποίες το προσωπικό μου ενδιαφέρον είναι μεγάλο, αλλά παράλληλα δε συναντάς πολύ εύκολα στην καθημερινότητα.
Συγκεκριμένα η βιώσιμη κινητικότητα, το ποδήλατο, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο εκπονείται μία μελέτη ή ολοκληρώνεται ένα σχετικό έργο, είναι μονάχα μερικά από τα θέματα που είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε από κοντά.
1. Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς για να σας γνωρίσουμε καλύτερα. Είστε ο ίδιος ποδηλάτης;
Tελείωσα την Αρχιτεκτονική της Αθήνας το 1977. Στη συνέχεια πήγα στο Παρίσι, σπούδασα Πολιτικός Μηχανικός και στη συνέχεια έκανα ένα μεταπτυχιακό στο Παρίσι. Μετά πήγα στο Βέλγιο όπου έκανα διδακτορικό στα θέματα των μεταφορών. Mέρος του διδακτορικού ήταν σχετικό με αυτό που λέμε βιώσιμη κινητικότητα. Μάλιστα τότε ήταν και αρκετά καινοτόμο διότι ακόμα και στην Ευρώπη, ήμασταν σε μία εποχή όπου όλοι σκεφτόντουσαν το αυτοκίνητο και τίποτε άλλο. Τώρα έχουν αλλάξει πάρα πολύ τα πράγματα. Στη συνέχεια γύρισα στην Ελλάδα. Δούλεψα για 4-5 χρόνια στο Υπουργείο, τον Οργανισμό Αθήνας του ΥΠΕΚΑ και από το 1990 είμαι στο Πολυτεχνείο.
Από την πρώτη στιγμή στράφηκα στα θέματα της βιώσιμης κινητικότητας και στο ποδήλατο όπου ξεκίνησα ουσιαστικά από το μηδέν γιατί εδώ στην Ελλάδα δεν υπήρχε το ποδήλατο. Tώρα είμαστε 6-7 άτομα και με κάποιους ακόμα εξωτερικούς συνεργάτες που τρέχουμε από πόλη σε πόλη. Προσπαθούμε να ξυπνήσουμε τις συνειδήσεις και να κάνουμε κάποιες μελέτες. Έχουν γίνει κάποια λίγα πραγματάκια, και βεβαίως κάθε μέτρο που κάνεις στην Ελλάδα είναι πραγματικά μία τεράστια επιτυχία. Γιατί έχεις να αντιμετωπίσεις και τους κατοίκους που δε θέλουνε να χάσουν ούτε μία σπιθαμή από το οδόστρωμα για το αυτοκίνητό τους, αλλά έχεις να αντιμετωπίσεις και τη χρεοκοπία. Δηλαδή δήμους που μπορεί να θέλουν να κάνουν κάτι αλλά δεν έχουν λεφτά. Έχεις να αντιμετωπίσεις μία απίστευτη γραφειοκρατία, δηλαδή για να συνεργαστείς με ένα δήμο και να υπογράψεις μία σύμβαση πρέπει να περάσει ένας χρόνος απίστευτων διαδικασιών. Και μετά έχεις πάντα να αντιμετωπίσεις μία αντιπολίτευση η οποία συστηματικά λέει το αντίθετο από αυτό που προχωρά ο Δήμαρχος για να προβάλλει τη δική της ταυτότητα.
Επομένως ζούμε σε ένα εξαιρετικά δύσκολο και εχθρικό πολλές φορές περιβάλλον όπου οι προτεραιότητες είναι άλλες, το ενδιαφέρον είναι για άλλα πράγματα. Ακόμα και μέσα στο Πολυτεχνείο. Αν κάνεις μία βόλτα, το δίκτυο εδώ στην Πολυτεχνειούπολη θα δεις ότι είναι λάθος. Είναι σχεδιασμένο με κριτήριο το αυτοκίνητο, ενώ τα κτίρια είναι πολιορκημένα από πάρκινγκ. Ενώ κανονικά δε θα έπρεπε να υπάρχουν πάρκινγκ. Αν πάμε σε ένα campus στην Ευρώπη ή την Αμερική δεν υπάρχει αυτοκίνητο στο εσωτερικό του.
Αυτή είναι η κατάσταση, αυτή είναι περίπου και η διαδρομή μου.
Αισθάνομαι ότι αν μετά από 6-7 χρόνια όταν βγω στη σύνταξη κάτι θα έχω αφήσει γιατί υπάρχουν νέα παιδιά τώρα που σκέφτονται ανάλογα. Υπάρχει μία ευαισθησία η οποία έχει πλέον απλωθεί και στους Δήμους.
Προφανώς γεννήθηκα πάνω σε ένα ποδήλατο. Δηλαδή από τριών χρονών στη γειτονιά μου, αλλά τότε βέβαια οι δρόμοι στην Κυψέλη ήταν ήσυχοι. Είμαστε συνέχεια πάνω σε ένα ποδήλατο. Παίζαμε στο δρόμο. Έκανα πολύ ποδήλατο μέχρι τα 15. Τώρα, κάνω πάρα πολύ ποδήλατο τα καλοκαίρια που πηγαίνω στη Χίο. Εδώ στην Αθήνα κυκλοφορώ με ένα παπάκι.
Κάνω επίσης ποδήλατο όταν επισκέπτομαι πόλεις στην Ευρώπη.
Η υποδομή είναι εκεί. Όλα είναι εκεί πολύ πιο εύκολα. Και επειδή επισκέπτομαι πολύ συχνά την Ευρώπη έχω την ευκαιρία να κάνω ότι δεν μπορώ να κάνω εδώ Αυτή είναι η τραγωδία. Ότι κάνω πιο πολύ ποδήλατο έξω παρά εδώ στην Αθήνα, στην πόλη που ζω.
2. Που οφείλεται η αγάπη σας για το ποδήλατο και πως καταφέρατε και το συνδυάσατε με το ακαδημαϊκό σας υπόβαθρο;
Το ποδήλατο το αγαπώ όπως αγαπάω και την πόλη.
Νομίζω ότι οι σπουδές της Αρχιτεκτονικής βοήθησαν πάρα πολύ σε αυτό. Οι σπουδές της Αρχιτεκτονικής σε μαθαίνουνε να αγαπάς το χώρο.
Να αγαπάς επίσης και τη σχέση του χώρου με τον άνθρωπο. Σε μαθαίνουνε να αντιλαμβάνεσαι τις ευαισθησίες του χώρου και τις αντοχές του. Όταν εγώ στη συνέχεια ασχολήθηκα με τα θέματα των μεταφορών έχοντας το υπόβαθρο του Αρχιτέκτονα δε μπορούσα να είμαι ασυνεπής με τη βαθύτερη ταυτότητά μου και κοίταξα από την πρώτη στιγμή τις μεταφορές πώς θα τις δουλέψω και πώς θα κάνω έργα για αυτές. Επομένως δεν είδα τις μεταφορές σαν κάτι ανεξάρτητο αλλά το είδα σαν απόλυτα συνδεδεμένο με το χώρο πάνω στον οποίο αναπτύσσονται. Και ήταν φυσικό να οδηγηθώ στο να υπερασπίζομαι εκείνους τους τρόπους μετακίνησης οι οποίοι είναι οι πιο σεμνοί απέναντι στο περιβάλλον, απέναντι στην αισθητική του τόπου, απέναντι στις ευαισθησίες του, που είναι βεβαίως το ποδήλατο και το περπάτημα.
Αλλά βεβαίως όταν θέλεις να προωθήσεις το περπάτημα και το ποδήλατο εκ των πραγμάτων πρέπει να ασχοληθείς και με τον κυκλοφοριακό σχεδιασμό. Δηλαδή πρέπει να τακτοποιήσεις και το αυτοκίνητο. Να το βάλεις σε μία τάξη έτσι ώστε να απελευθερώσεις χώρο, και να δημιουργήσεις ήπιες συνθήκες έτσι ώστε το ποδήλατο να κινηθεί. Θέλω να πω δηλαδή ότι μπορείς να σκέφτεσαι και να προωθείς το ποδήλατο χωρίς να ασχολείσαι άμεσα με αυτό αλλά με την κίνηση του αυτοκινήτου. Επίσης από την πρώτη στιγμή ασχολούμενος με το ποδήλατο, ασχολήθηκα και με το περπάτημα, διότι αυτά τα δύο πάνε πακέτο. Δηλαδή αν κάνεις κάτι και διαμορφώσεις ένα χώρο για το ποδήλατο εκεί θα εμφανιστούνε και πεζοί. Και ανάποδα. Αν φτιάξεις κάτι για τους πεζούς, θα έρθουνε και οι ποδηλάτες γιατί και οι δύο είναι το ίδιο απειλούμενοι από το αυτοκίνητο και όταν βρίσκουν ένα χώρο ελεύθερο πάνε και οι μεν και οι δε προς τα εκεί.
Δεν αισθάνομαι λοιπόν ότι ασχολούμαι με κάτι περιθωριακό. Αν ήμουν σε ένα Πανεπιστήμιο της Ευρώπης αυτό θα ήταν κυρίαρχο. Αυτό που νιώθω όταν προσπαθώ να δουλέψω για το περπάτημα και το ποδήλατο απλά ότι βάζω μερικές Ευρωπαϊκές πινελιές στο ελληνικό Πανεπιστήμιο, το οποίο βρίσκεται πάρα πολύ πίσω.
3. Ποιο είναι το μεγαλύτερό σας σχέδιο αναφορικά με το ποδήλατο στην πόλη; Ποιο το όραμά σας;
Ο στόχος είναι να μπορείς να βγαίνεις από το σπίτι σου όπου και αν μένεις και να πηγαίνεις στον προορισμό σου με το ποδήλατο. Αυτό είναι το ζητούμενο για μία ανθρώπινη και λειτουργική και παραγωγική και περιβαλλοντικά σωστή πόλη. Επομένως αυτό που σχεδιάζουμε δεν είναι να κάνω απλώς λίγο ποδηλατάκι, να στριμωχτώ και εγώ ανάμεσα στα άλλα αυτοκίνητα για να πάω στον προορισμό μου ή να φτιάξω ένα ποδηλατόδρομο να πηγαίνει από εδώ εκεί.
Όχι, το ζητούμενο είναι η πόλη να είναι πιο ανθρώπινη, η πόλη να λειτουργεί με πολύ λιγότερα αυτοκίνητα από αυτά που λειτουργεί σήμερα και ο καθένας να έχει δικαίωμα και τη δυνατότητα να κυκλοφορήσει με ποδήλατο στην πόλη. Και όταν λέω ο καθένας εννοώ και το παιδί και ο ηλικιωμένος, και ο άντρας και η γυναίκα. Ακόμα και ο ανάπηρος με το καρεκλάκι του.
Σήμερα δυστυχώς οι πόλεις μας είναι και αντιδημοκρατικές και άδικες, απέναντι σε μία σειρά από κατηγορίες συμπολιτών μας.
Λοιπόν αυτός είναι ο στόχος. Το όραμα αν ξεφύγουμε λίγο από το ποδήλατο είναι η πόλη να γίνει υπεύθυνη. Και λέω υπεύθυνη, απέναντι στα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο πλανήτης και για τα οποία οι ελληνικές πόλεις σφυρίζουν αδιάφορα. Δηλαδή, θα πρέπει να αναδείξουμε όλοι μας την πρέπουσα σοβαρότητα και να συμμετάσχουμε στην εκστρατεία που αυτή τη στιγμή απλώνεται στην Ευρώπη με βασικό στόχο την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλούνται από την αλλαγή του κλίματος. Το θέμα είναι να σταματήσουμε αυτήν την πορεία αλλαγής του κλίματος γιατί οδηγεί στην καταστροφή της ανθρωπότητας.
Ενώ λοιπόν γίνονται πράγματα στην Ευρώπη, στην Ελλάδα δε γίνεται τίποτα. Θεωρώ ότι είναι θέμα αξιοπρέπειας, είναι θέμα υπευθυνότητας, είναι θέμα σοβαρότητας η ελληνική πόλη να νιώσει ότι είναι μέρος μίας μεγάλης οικογένειας Ευρωπαϊκής η οποία αγωνίζεται για όλο αυτό.
Το όραμά μου λοιπόν είναι να νιώθω αξιοπρεπής σε μία χώρα που θα είναι αξιοπρεπής.