Μαρία ΤσαουσίδουΑπό stand-up comedian στα δεκαεφτά του χρόνια, ο Woody Allen σήμερα, στα 81 του, είναι ένας από τους μεγαλύτερους αμερικάνους εν ζωή σκηνοθέτες.
Ο νεοϋορκέζος Woody Allen, που αγαπήθηκε από τους Ευρωπαίους, γεννήθηκε το 1935 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης όπου και πέρασε την παιδική του ηλικία. Φοίτησε σε εβραϊκό σχολείο και στη συνέχεια γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης για σπουδές στον κινηματογράφο, τις οποίες όμως απέτυχε να ολοκληρώσει.
Στη συνέχεια, εργάστηκε ως σεναριογράφος για διάφορες αμερικάνικες τηλεοπτικές εκπομπές, όπως το «The Tonight Show», αλλά και για τη διάσημη σειρά «Candid Camera», στην οποία έκανε και κάποιες εμφανίσεις. Επίσης, έγραφε μικρά διηγήματα και σενάρια για καρτούν σε διάφορα περιοδικά της Νέας Υόρκης. Σταδιακά έγινε διάσημος ηθοποιός στο Broadway για να κάνει πραγματικότητα την πρώτη του κινηματογραφική παραγωγή στο 1965, με την ταινία «What’s new, pussycat?», στην οποία είχε κι έναν μικρό ρόλο.
Η πρώτη του σκηνοθετική εμφάνιση με την ταινία «What’s up, Tiger Lily?» σηματοδοτεί την αρχή της λαμπρής κινηματογραφικής του καριέρας με ταινίες που άφησαν εποχή στην ιστορία του κινηματογράφου, όπως τα “Annie Hall”, “Manhattan”, “Hannah and her sisters”.
Επηρεασμένος από μορφές του κλασσικού κινηματογράφου, όπως οι αδελφοί Marx και ο Ingmar Bergman, ο Woody Allen, μέσα από την χαρακτηριστική νευρωτική περσόνα του σύγχρονου νεοϋορκέζου, χαράσσει την δική του πορεία στον χώρο, τόσο ως σκηνοθέτης και σεναριογράφος, όσο και ως κωμικός, για να φτάσει να αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες και παραγωγικότερες κινηματογραφικές προσωπικότητες του 21ου αιώνα.
Οι παρακάτω ταινίες είναι μερικές από τις –αγαπημένες- χαρακτηριστικότερες του σκηνοθέτη και της πολυετούς καριέρας του.
Annie Hall (Νευρικός Εραστής), 1977
Αν και αμερικάνικη μέχρι το μικρότερο στοιχείο της, η ταινία αυτή αγαπήθηκε ιδιαίτερα από τους Ευρωπαίους κι έκανε τον Woody Allen διάσημο έξω από τα σύνορα της Αμερικής. Ο κωμικός Alvy Singer (Woody Allen) ερωτεύεται την Annie Hall (Diane Keaton) σε μία πανέμορφη Νέα Υόρκη.
Η πλοκή αυτής της ταινίας που μπορεί να περιγραφεί μέσα στην παραπάνω μόνο πρόταση, είναι μονάχα το κάδρο του σκηνοθέτη για να μας διηγηθεί με τον ιδιαίτερο κωμικό τρόπο του μια καθημερινή ιστορία της Νέας Υόρκης με τον Woody Allen να κλείνει ειρωνικά το μάτι στους δήθεν διανοούμενους της εποχής σε μια απόπειρα προσωπικής εξήγησης σχέσεων και φιλοσοφικών ερωτημάτων.
Με τον εαυτό του στον πρωταγωνιστικό ρόλο, ο Woody Allen δημιουργεί την περσόνα του νευρικού νεοϋορκέζου που θα εμφανιστεί σε πολλές από τις επόμενες ταινίες του, δίνοντας έτσι το δικό του προσωπικό στοιχείο, αναγνωρίσιμο στις περισσότερες παραγωγές του.
Ο «Νευρικός Εραστής» χάρισε στον σκηνοθέτη το Όσκαρ σκηνοθεσίας, το οποίο και δεν παρέλαβε, καθώς δεν παρευρέθηκε στην τελετή διατηρώντας μια στάση αδιαφορίας –ίσως και ανωτερότητας- απέναντι στα πιο διάσημα κινηματογραφικά βραβεία. Η ταινία αυτή (μαζί με το “Manhattan”) θεωρείται πλέον κλασική και μία από τις χαρακτηριστικότερες του Woody Allen.
Manhattan, 1979
Αν μου ζητούσαν να κατονομάσω τους πρωταγωνιστές αυτής της ταινίας, ο πρώτος θα ήταν -όπως άλλωστε δηλώνει και ο τίτλος της- το ίδιο το Manhattan, το κέντρο της Νέας Υόρκης. Ο Woody Allen σκηνοθετεί αυτή τη φορά μία ταινία για την ίδια την πόλη του –σε ασπρόμαυρο φόντο- με κέντρο της έναν διαζευγμένο σεναριογράφο που βρίσκεται σε σχέση με μία έφηβη, αλλά ταυτόχρονα ερωτεύεται την ερωμένη του καλύτερού του φίλου.
Πρωταγωνιστούν ο ίδιος ο Woody Allen, η Diane Keaton και η Meryl Streep. Το μοναδικό σε αυτή την ταινία δεν είναι η πλοκή της, ούτε η ερμηνείες της, όσο η ιδιαίτερη απεικόνιση της Νέας Υόρκης, όπως ελάχιστοι σκηνοθέτες κατάφεραν να πετύχουν, με αποτέλεσμα ένα πορτραίτο της, που ακόμα μέχρι σήμερα προκαλεί το ενδιαφέρον του κοινού αλλά και των κριτικών.
Για ακόμα μια φορά οι χαρακτήρες του Woody Allen είναι ακαδημαϊκοί, σχεδόν ελιτίστικοι θα μπορούσαμε να πούμε, πολύπλευροι και ίσως όχι κατανοητοί από το ευρύ κοινό λόγω των πολυεπίπεδων φιλοσοφικών και διανοητικών αναφορών τους. Η ταινία θεωρείται μία από τις καλύτερες του σκηνοθέτη, τοποθετώντας τον στην κινηματογραφική ιστορία της απεικόνισης της πρωτεύουσας του κόσμου: της Νέας Υόρκης.
Match Point, 2005
Μετά από μερικά χρόνια που οι ταινίες του δεν προκαλούσαν ιδιαίτερη αίσθηση, ο Woody Allen επιστρέφει το 2005, με μία ταινία διαφορετική από αυτές που τον έχουμε συνηθίσει. Αυτή τη φορά σκηνοθετεί ένα δράμα αφήνοντας για λίγο στην άκρη την κωμωδία. Καταπιάνεται με χαρακτήρες διαφορετικούς, αυτούς της ανώτερης κοινωνικής τάξης του Λονδίνου.
Ένα νεαρός δάσκαλος τένις ανέρχεται κοινωνικά όταν πιάνει φιλίες με έναν πλούσιο μαθητή του και στη συνέχεια παντρεύεται την αδερφή του και μπλέκεται σε ερωτική σχέση με την αρραβωνιαστικιά του φίλου του. Η ταινία δεν έχει να κάνει με ένα ερωτικό τρίγωνο που έχουμε δει και ξαναδεί πολλάκις στον κινηματογράφο. Το δυνατό σενάριο του Woody Allen αποπειράται να εξηγήσει τον ρόλο που παίζει η τύχη στη ζωή του ανθρώπου, με κάθε διάλογο των πρωταγωνιστών του να έχει θέτει ερωτήματα στον θεατή σχετικά με την ζωή και την κοινωνία.
Ο σκηνοθέτης επιλέγει και καθοδηγεί σωστά τους ηθοποιούς του με τον Jonathan Rhys Meyers της βρετανικής σχολής στον πρωταγωνιστικό ρόλο και την Scarlett Johansson σε αυτόν της femme fatale. Το Match Point έλαβε εξαιρετικές κριτικές σε Ευρώπη και Αμερική, ενώ χαρακτηρίστηκε ως μία από τις καλύτερες ταινίες της δεκαετίας, με τον ίδιο τον Woody Allen να δηλώνει σε συνέντευξή του πως αυτή είναι η καλύτερη ταινία που έχει κάνει ποτέ.
Μεσάνυχτα στο Παρίσι (Midnight in Paris), 2011
O Woody Allen στρέφει αυτή τη φορά τη ματιά του στην Ευρώπη (η αρχή είχε γίνει με το “Vicky Christina Barcelona”) και καταπιάνεται με τις ομορφότερες ευρωπαϊκές πόλεις. Το «Μεσάνυχτα στο Παρίσι» είναι η καλύτερη από τις ταινίες του που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία.
Ο Gil είναι ένας αμερικάνος σεναριογράφος διανοούμενος που επισκέπτεται με την γυναίκα του το Παρίσι. Όσο εκείνη θέλει να καταπιαστεί με ασχολίες που τον αφήνουν αδιάφορο, εκείνος θέλει να γνωρίσει κάθε πτυχή της μαγικής πρωτεύουσας. Μυστηριωδώς κάθε βράδυ μεταφέρεται πίσω στον χρόνο, στην εποχή των μεγάλων διανοούμενων και καλλιτεχνών, στην belle époque.
Η γλυκιά, κωμική και ρομαντική ταινία του Woody Allen μας ταξιδεύει μέσα από εικόνες που μοιάζουν βγαλμένες από καρτ ποστάλ, μας μεταφέρει σε μία άλλη εποχή, την χρυσή εποχή των τεχνών και των γραμμάτων. Για τον σκηνοθέτη η ταινία δεν είναι παρά μία ακόμα επιβεβαίωση της τάσης του ανθρώπου να απαξιώνει το παρόν του και να εξυμνεί το παρελθόν, τοποθετώντας τον πρωταγωνιστή του σε μια νοσταλγική ατμόσφαιρα αναπόλησης του χθες.
Ο Woody Allen κάνει μια ταινία για όλους εκείνους που μελαγχολούν αναπολώντας περασμένα μεγαλεία, υπενθυμίζοντάς τους πως κάθε εποχή έχει τον δικό της χαρακτήρα, κάτι που ίσως θέλει να θυμίσει και στον ίδιο τον εαυτό του. Πλούσιο καστ και ενδιαφέρουσες ερμηνείες, γλυκιά μουσική κι ένα Παρίσι που κυριολεκτικά λαμποκοπάει.
Μέσα στην πολυετή καριέρα του, ο Woody Allen έχει σκηνοθετήσει πάνω από 40 ταινίες κι έχει γράψει το σενάριο για περισσότερες από 70 κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές. Σκηνοθέτης, σεναριογράφος και ηθοποιός, συνεχίζει να μας εκπλήσσει ευχάριστα ακόμα, μετά από τόσα χρόνια. Δεν μπορώ να πω κάτι άλλο για αυτή την μεγάλη προσωπικότητα, μόνο πως στην επόμενη ταινία του θα είμαι και πάλι εκεί.