Θάνος - Δανιήλ Αλεξανδρίδης
Σήμερα ζούμε στην εποχή της πλουραλιστικής δημοκρατίας και η μοντέρνα τέχνη έχει επίσης γίνει πλουραλιστική και δημοκρατική. H δημοκρατία συνήθως ορίζεται ως η έκφραση μιας γενικής βούλησης.Κατά τη γνώμη μου η πολιτική και η τέχνη δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως δύο διακριτά και ανεξάρτητα μεταξύ τους πεδία. Υπάρχει μια πολιτική διάσταση στην τέχνη.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πολιτική δύναμη της τέχνης μπορεί να αναγνωσθεί αμφίδρομα. Από τη μία πλευρά, συνδεόμενη με κοινωνικά και πολιτικά κινήματα η τέχνη αποτελεί ένα χώρο διαμόρφωσης νέων ιδεών και συλλογικοτήτων. Από την άλλη, συνιστά πεδίο διεκδίκησης και διαμάχης από πλευράς της πολιτικής, εφόσον οι φορείς της γνωρίζουν πολύ καλά ότι μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά στη διαμόρφωση κοινωνικών συνειδήσεων.Με άλλα λόγια, οι καλλιτεχνικές πρακτικές μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο τόσο στη αναπαραγωγή και τη διατήρηση της κυρίαρχης τάξης πραγμάτων, όσο και στην αμφισβήτηση και υπονόμευσή της.
Φτάνουμε, λοιπόν, στο ερώτημα: Εξελίσσεται η τέχνη σε χώρο πολιτικής ;
Θέλω να πιστεύω ότι η ουσιαστική αξία της τέχνης ως κοινωνικής πρακτικής, τουλάχιστον στην εξιδανικευμένη μορφή της, έγκειται στη σαφώς απεριόριστη ικανότητα έκφρασης. Μ’ αυτή την έννοια, η τέχνη υπήρξε πάντα μέρος της ‘πολιτικής’. Εάν και στο βαθμό που οι ιδέες έχουν σημασία στην πολιτική, η τέχνη στην καλύτερη μορφή της είναι ο χώρος για την καλλιέργεια των ευαισθησιών.
Υπάρχει, όμως, δυνατότητα η τέχνη, όπως προωθείται από τα νέα μέσα επικοινωνίας, να γίνει χώρος πολιτικής;
Από τη μια πλευρά, η τέχνη έχει να κάνει με ιδέες και επικοινωνία και, επομένως, η τέχνη σχετίζεται με την πολιτική. Η απάντηση, λοιπόν, ενδέχεται να είναι ‘ναι’: σήμερα όπως και στο παρελθόν ο καλλιτεχνικός λόγος αποτελεί πολιτική.Από την άλλη πλευρά, εάν εννοούμε ότι η τέχνη γίνεται τώρα ο κύριος ή μοναδικός ‘χώρος’ όπου συγκροτείται η πολιτική, τότε δεν μπορούμε να καλωσορίσουμε αυτή την εξέλιξη.
Εάν η τέχνη έχει ουσιαστικά να κάνει με την απεριόριστη έκφραση, η δημοκρατία δεν έχει να κάνει μόνο με την έκφραση, αλλά επίσης, και κυρίως, με τη νομιμότητα και τις διαδικασίες. Όταν οι περισσότεροι άνθρωποι μιλούν για δημοκρατία, συγχέουν συνήθως την ατομική στάση με το πολιτικό καθεστώς. Μια δημοκρατική στάση μπορεί να εμφανίζεται ως συνδυασμός της έφεσης στο διάλογο, του ανοίγματος στις νέες ιδέες, τ και να συμμετέχεις ενεργά σε διαδικασίες για την επίτευξη στόχων αμοιβαίου ενδιαφέροντος.Στα πολιτικά καθεστώτα, η δημοκρατία έχει κυρίως να κάνει με τους κανόνες. Ο ‘κανόνας’ της πλειοψηφίας είναι τόσο σημαντικός όσο και ο κανόνας που ορίζει τον σεβασμό των μειονοτήτων.
Προσωπικά δεν πιστεύω ότι η τέχνη μπορεί ή πρέπει να αναλάβει τη πολιτική ευθύνη αλλά μπορεί να ταυτιστεί με την ατομική δημοκρατική στάση επειδή δεν τηρεί αρκετές φορές την νομιμότητα και τις διαδικασίες της γιατί πολυ απλώς η τέχνη δεν έχει όρια
Τέλος αντί η τέχνη να γίνει ο υπέρτατος χώρος φύλαξης της πολιτικής , πράγμα που εμπεριέχει το ρίσκο να καταστεί η καλλιτεχνική έκφραση μια μορφή εξουσίας θα προτιμούσα να τη δω ως μια μορφή έκφρασης που δεν περιορίζεται από κανόνες ούτε καν τους αισθητικούς περί ‘ανυπέρβλητου’, ό, τι κι αν σημαίνει αυτό. Θα προτιμούσα η τέχνη να είναι μια μορφή έκφρασης που τροφοδοτεί το χάος, παρά οποιοδήποτε είδος ‘τάξης’, Κανένα εμπόδιο δεν πρέπει να δυσχεραίνει τη δυνατότητα των καλλιτεχνών ή άλλων πολιτών να κάνουν πολιτική. Αλλά η επαγγελματική ενασχόληση με την δημοκρατική πολιτική όπως λέει ο Μax Weber απαιτεί διακριτές ευθύνες.
Εdit Του Αθανάσιου-Δανιήλ Αλεξανδρίδη