Τζωρτζίνα ΡουσουνέληΟ Δημήτρης Μυστακίδης μας λέει οτι Η τέχνη δεν μπορεί να είναι διδακτική, ούτε να μιλάς στον άλλο επιδεικνύοντας του το δάχτυλο, θ’ ακούσει γιατι το θέλει.
Ο Δημήτρης Μυστακίδης γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στις Δυτικές Συνοικίες της Θεσσαλονίκης. Μέχρι τα 20 του είχε γίνει μουσικός και στα 23 είχε γίνει και πατέρας, κάτι που ήταν συνειδητό. Η πρώτη του μεγάλη μουσική συνεργασία ήταν με τον Νίκο Παπάζογλου, όπου και κράτησε περίπου 10 χρόνια. Αργότερα συνεργάστηκε με τον Θανάση Παπακωνσταντίνου. Από το 2001 διδάσκει λαϊκή κιθάρα στο τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής στο ΤΕΙ Ηπείρου.
Το 2007 κυκλοφόρησε τον πρώτο του προσωπικό δίσκο με τίτλο «16 Ρεμπέτικα με Κιθάρα». Ο δίσκος αυτός έγινε αφορμή για να δημιουργηθεί ένα ολόκληρο ρεύμα νέων κιθαριστών που μελέτησαν και ανέπτυξαν την ξεχασμένη τεχνική της λαϊκής κιθάρας. Ακολούθησαν άλλοι δύο δίσκοι, οι «Αψιλίες» το 2009 και το «Ψιθυρίζοντας το ρεμπέτικο» το 2013. Ο νέος του δίσκος «Εσπεράντο» κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 2015 και περιλαμβάνει μεταπολεμικά τραγούδια διασκευασμένα και ενορχηστρωμένα αποκλειστικά για λαϊκή κιθάρα.
Έχει εκδώσει 2 βιβλία. Το πρώτο, από τη σειρά «Παραδοσιακή Μουσική», το «Λαούτο, Τροπικότητα & Εναρμόνιση» και το δεύτερο, από τη σειρά «Αστική Λαϊκή Μουσική», το «Λαϊκή Κιθάρα, Τροπικότητα και Εναρμόνιση».
Είναι ένας άνθρωπος που αγαπά την λαϊκή και την παραδοσιακή μουσική και το διαπιστώσαμε ακόμη περισσότερο μέσα από την συνέντευξη που του πήραμε με αφορμή τις συναυλίες του στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο.
- Πώς νιώθετε το ρεμπέτικο στην σύγχρονη εποχή; Παρατηρείτε κάποια μεταβολή σε σύγκριση με παλαιότερα;
Όχι δεν νομίζω ότι έχει αλλάξει πραγματικά κάτι στο ρεμπέτικο καθ’ αυτό, απλώς ο τρόπος που παρουσιάζεται από κάποιους έχει αλλάξει. Το ρεμπέτικο δεν πρόκειται να αλλάξει, είναι αυτό που είναι. Ο τρόπος που παρουσιάζεται όμως και οι εκφάνσεις του αρχίζουν και πληθαίνουν. Υπάρχουν πολλοί τρόποι που παρουσιάζεται στον κόσμο και κατά συνέπεια οι νέοι άνθρωποι το αντιλαμβάνονται αλλιώς.
Για μένα αποκτούν πιο συνειδητή σχέση με τη μουσική αυτή. Δεν το βλέπουν σαν φολκλόρ ή σαν παραδοσιακή μουσική. Το βλέπουν καλλιτεχνικά, είτε τους αρέσει, είτε δεν τους αρέσει. Όπως άλλωστε σε όλες τις μουσικές.
- Διαχωρίζετε τα μουσικά είδη ή η μουσική είναι μία για σας;
Η καλή μουσική είναι μία. Για τον καθένα βέβαια αυτό είναι διαφορετικό. Η καλή μουσική είναι αυτή που πηγάζει από καλλιτεχνική ανάγκη, άσχετα αν πετύχει ή όχι. Η μουσική που βγαίνει με σκοπό την εμπορική εκμετάλλευση, δεν είναι καλή.
- Γιατί κάνετε μόνο διασκευές ενώ σε προηγούμενη συνέντευξή σας έχετε δηλώσει ότι έχετε και δικό σας υλικό;
Άλλο πράγμα είναι ο εκτελεστής, άλλο ο διασκευαστής και άλλο ο συνθέτης. Δεν είναι απαραίτητο ένας μουσικός να έχει όλες αυτές τις ιδιότητες. Εγώ μέχρι τώρα επειδή ασχολήθηκα πολύ με το κομμάτι τα εκτέλεσης, οποιαδήποτε δημιουργική ανάγκη ένιωσα μου βγήκε στις διασκευές.
Όσον αφορά το κομμάτι της σύνθεσης επειδή εδώ και είκοσι χρόνια βρίσκομαι ανάμεσα στη φάση της δημιουργίας πολλών γνωστών καλλιτεχνών όπως ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, ο Αγγελάκας, ο Παπάζογλου και πολλοί άλλοι, οτιδήποτε γράψω εγώ μου θυμίζει κάτι δικό τους. Βέβαια έχω καταλήξει στο ότι δεν υπάρχει παρθενογένεση στην τέχνη.
Είναι λογικό κάτι που θα δημιουργήσω εγώ να μοιάζει με κάτι που ήδη υπάρχει, αλλά μεγαλύτερη σημασία έχει το αποτέλεσμα να εκφράζει κάτι το οποίο έχει νόημα. Αν αναλογιστούμε βέβαια ότι η ελληνική παραδοσιακή μουσική έχει χιλιάδες μοτίβα, τα οποία έχουν αναπαραχθεί πολλές φορές ανά τα χρόνια, μπορούμε να αντιληφθούμε πόσο δύσκολο είναι να δημιουργήσει κάποιος κάτι μοναδικό. Είναι πολύ δύσκολο να βγάλεις κάτι καινούργιο σαν μουσική φράση. Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου βέβαια το έχει κάνει με επιτυχία.
- Ποια η σχέση σας με τον κόσμο; Υπάρχει δράση- αντίδραση; Διότι πολύ συχνά παρατηρούμε πώς οι σημερινοί ακροατές θέτουν τη μουσική σαν background στην διασκέδασή τους. Θεωρείτε ότι έχει να κάνει και με το είδος της μουσικής;
Ευτυχώς αυτό δε συμβαίνει σε μας. Δεν θεωρώ ότι έχει να κάνει με το είδος της μουσικής, αλλά είναι καθαρά προσωπική υπόθεση. Το πώς επιλέγεις να παρουσιάσεις τη δουλειά σου έξω, έχει και τα ανάλογα ανταλλάγματα. Εγώ επέλεξα να σταματήσω να παίζω σε μαγαζιά μόνο για το μεροκάματο. Βέβαια είχα το προνόμιο να συνεργάζομαι με μεγάλα ονόματα της μουσικής σκηνής και μέσω αυτού να γίνω γνωστός.
Άλλα παιδιά στο ξεκίνημά τους δεν έχουν τη δυνατότητα αυτής της επιλογής, αλλά προέχει η ανάγκη της διαβίωσης. Είναι πολύ λεπτή γραμμή που χωρίζει το πώς ζεις σαν επαγγελματίας και το πως επιλέγεις να κάνεις τη δουλειά σου σαν καλλιτέχνης.
- Πώς σας αγγίζει η μουσική μετά από τόσα χρόνια επαγγελματικής πορείας και διδασκαλίας; Στην προηγούμενη συνέντευξή σας έχετε δηλώσει ότι παίζατε και 7 ημέρες την εβδομάδα. Πώς είναι λοιπόν αυτή η αίσθηση, έχει φθαρεί μέσα σας;
Όχι δεν έχει φθαρεί. Ίσα ίσα έχει γίνει καλύτερη. Όλα αυτά τα χρόνια τη μουσική την αντιλαμβανόμουν τεχνικά, ελάχιστες φορές έχει τύχει να απολαύσω απλώς μία μουσική. Παλαιότερα, ακούγοντας ένα κομμάτι το ανέλυα τεχνικά, χωρίς να το απολαύσω. Τα τελευταία χρόνια έχω σταματήσει να μπαίνω σε αυτή τη διαδικασία βέβαια.
- Θεωρείτε ότι μπορείτε να επηρεάσετε εσείς ως καλλιτέχνης τον κόσμο με τη μουσική ή ότι η μουσική από μόνη της επηρεάζει τον κόσμο;
Δεν θα ήθελα να χρησιμοποιήσω τη λέξη επηρεάζω, αλλά μπορούμε να πούμε ότι συμβάλλουμε στο να γίνει ο κόσμος λίγο καλύτερος. Για παράδειγμα στην παράσταση που κάνω εγώ τώρα αν κατά λάθος μπει ένας φασίστας, δεν νομίζω να ξαναέρθει. Το ζήτημα σε όλο αυτό είναι να τον κάνεις να συλλογιστεί αν κατά λάθος ανήκει κάπου. Το ζήτημα με την Τέχνη είναι να σε κάνει λίγο καλύτερο, να σε βάλει στη διαδικασία να σκέφτεσαι.
Η τέχνη δεν μπορεί να είναι διδακτική, ούτε να μιλάς στον άλλο επιδεικνύοντας του το δάχτυλο, θα ακούσει γιατί το θέλει όχι επειδή του το επιβάλλεις εσύ. Δεν μου αρέσει να επιβάλλομαι στο κοινό και επίσης δεν θα μιλήσω για το σήμερα. Πάντα αναφέρομαι σε αυτό κάνοντας παραπομπές στο παρελθόν. Πρέπει να αποφεύγεις να μιλάς γι’ αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή.
«Ο κόσμος δεν αλλάζει με μαζική εξέγερση. Αν δεν φροντίσουμε ο καθένας ατομικά να αλλάξει τον μικρόκοσμό του, δεν θα υπάρξει αποτέλεσμα. Πρέπει να αλλάξει ο καθένας από μόνος του σιγά σιγά σαν ομόκεντροι κύκλοι, αλλάζεις τον διπλανό σου και εκείνος τον διπλανό του και ο κύκλος μεγαλώνει μέχρι να γίνει κοινωνικό φαινόμενο. »
- – Ποιο είναι το κριτήριο που επιλέγετε τα κομμάτια που ερμηνεύετε, είναι για εμπορικούς λόγους, γιατί έχουν πέραση στον κόσμο ή γιατί αρέσουν σ’ εσάς; Επίσης επειδή στον τελευταίο σας δίσκο συνεργαστήκατε με πολλά ονόματα, βλέπατε τα κομμάτια σε συνάρτηση με τον καλλιτέχνη;
Ειδικά ο τελευταίος δίσκος ήταν συγκερασμός πολλών πραγμάτων. Τον δημιούργησα με κάποιο σκοπό. Ήθελα να προσελκύσω κόσμο που δεν ακούει αυτή τη μουσική. Ήθελα να έρθει καινούργιο κοινό και μπορώ να πω ότι το κατάφερα σ’ ένα μεγάλο βαθμό. Αυτός ήταν ο λόγος που επέλεξα αυτά τα ονόματα δεδομένου ότι έχουν απήχηση ευρείας αποδοχής. Αρχικά τους δίσκους τους προσεγγίζω τεχνικά και σκοπός μου είναι να καλύψω όλες τις τεχνικές της λαϊκής κιθάρας.
Μετέπειτα να μπορώ να επέμβω στα κομμάτια δημιουργικά, ενορχηστροτικά, δηλαδή να δώσω στην κιθάρα καινούργιους ρόλους. Ουσιαστικά κάθε δίσκος έχει ένα διαφορετικό σκοπό. Τώρα όσον αφορά τον νέο δίσκο που θα βγάλω, ισχύει αυτό που σας ανέφερα και παραπάνω. Μιλάς δηλαδή στο παρελθόν για να απευθυνθείς στο σήμερα. Όλα τα τραγούδια είναι η ιστορία της ελληνικής μετανάστευσης στην Αμερική.
«Ζήτησα από 16 πολύ γνωστούς τραγουδιστές, ο καθένας με τη δική του μεγάλη πορεία στο ελληνικό τραγούδι, να πουν από ένα κομμάτι. Προς μεγάλη μου τιμή εκείνοι δέχτηκαν. Αυτό το έκανα κυρίως για να δείξω ότι άσχετα με το τι δρόμο ακολουθεί ο καθένας στη ζωή του και τι μουσικές ακούει, έρχεται κάποια στιγμή που όλοι συναντιόμαστε στο λαϊκό τραγούδι. Είτε σε χαρά, είτε σε λύπη. Με όλα αυτά που συμβαίνουν με την οικονομική κρίση, νομίζω ότι αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να επικεντρωθούμε στις πραγματικές αξίες. Είτε σε σχέσεις, είτε σε πράγματα. Προσωπικά θεωρώ ότι το λαϊκό τραγούδι αποτελεί πραγματική αξία και είναι ο βράχος που μας βοηθά να πάμε παρακάτω.»
- Μήπως το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο ευνοεί την άνθιση του ρεμπέτικου;
Δεν θεωρώ ότι έχει να κάνει με τη συγκεκριμένη μουσική, αλλά είναι μία κατάσταση στην οποία ο άνθρωπος καταλαβαίνει τι είναι σημαντικό. Η μουσική απλώς είναι το μέσον που του δίνει το έναυσμα να αντιληφθεί κάποια πράγματα διαφορετικά.
- Τι θα συμβουλεύατε τα νέα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν με τη μουσική, αλλά αντιμετωπίζουν κάποιες δυσκολίες;
Θα σας πω αυτό που λέω και στα παιδιά μου «Κυνήγησε το όνειρό σου με όποιο κόστος, αλλιώς πάει τζάμπα η ζωή σου». Θεωρώ πώς δεν υπάρχει άλλη λύση και είναι ο μόνος τρόπος για να κάνεις κάτι καλά. Το μόνο που χρειάζεται είναι να αγαπάς αυτό που κάνεις.
- Όντας καθηγητής λαϊκής μουσικής στο ΤΕΙ Ηπείρου, πώς αντιλαμβάνεστε την ιδιότητα αυτή; Είστε αυστηρός με τους φοιτητές σας;
Ναι είμαι αυστηρός με τους φοιτητές μου, αλλά έτσι βλέπεις τα αποτελέσματα. Όσοι παρακολουθούν το μάθημά μου, λαϊκή κιθάρα, είναι εκεί γιατί το θέλουν, γνωρίζουν εξάλλου ότι δεν υπάρχει επαγγελματική αποκατάσταση. Είναι λίγοι, αλλά αγαπούν πολύ αυτό που έχουν επιλέξει. (Ρωτήσαμε αν είναι υπερβολικά αυστηρός και αστειευόμενος μας απάντησε) Έχετε δει αυτή την ταινία με τον ντράμερ; Το Whiplash; Ε δεν είμαι και σαν αυτόν!
- Αναφέρατε ότι δεν υπάρχει επαγγελματική αποκατάσταση στη λαϊκή κιθάρα; Τι γίνεται με τα επαγγελματικά δικαιώματα;
Δεν γίνεται τίποτα, έχουν παγώσει όλα. Ίσως να είναι θέμα άγνοιας, ίσως βέβαια να γίνεται και εσκεμμένα όλο αυτό, επειδή δεν θέλουν ο κόσμος να ασχολείται με την μουσική. Κάνει τους ανθρώπους να σκέφτονται αλλιώς η μουσική γενικά, πόσο μάλλον η λαϊκή μουσική που αποτελεί και λαϊκή έκφραση. Κάνει τον κόσμο πιο ατίθασο και αντιδραστικό. Ίσως γι’ αυτό και να μην θέλουν.
Δεν μπορώ να καταλήξω αν υπάρχει άλλη δικαιολογία για τα δικαιώματα, και οι δύο περιπτώσεις μου φαίνονται παράλογες. Ούτε η λαϊκή κιθάρα θα χαθεί, ούτε η λαϊκή μουσική γενικότερα. Απλώς δεν θα έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες του κράτους. Όλα αυτά τα χρόνια παλεύω γιατί αυτό που συμβαίνει είναι άδικο.
Τα παιδιά για παράδειγμα που παίζουν μαζί μου πέρασαν στην ίδια σχολή, έκαναν τα ίδια μαθήματα και πιο δύσκολα γιατί έκαναν μάθημα μαζί μου. Έχουν το ίδιο πτυχίο, αλλά δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα με κάποιον που έκανε ταμπουρά ή φωνητική. Αυτό είναι αντισυνταγματικό. Δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες σαν πολίτες.
Το παράλογο σε όλο αυτό είναι ότι εκεί είμαι διορισμένος ως μόνιμος καθηγητής για να διδάσκω ένα μάθημα το οποίο δεν αναγνωρίζεται νομικά από το ίδιο το κράτος. Γι’ αυτό το λόγο απευθύνθηκα στην UNESCO σκεπτόμενος ότι αν το αναγνωρίσει ως άυλη παγκόσμια κληρονομιά, ενδεχομένως προβεί σε αντίστοιχη ενέργεια και το ελληνικό κράτος. Ατελέσφορα ωστόσο.
Η γνωριμία μας με τον Δημήτρη Μυστακίδη μας αφήνει μια γεύση καλής μουσικής. Σαν άνθρωπο μπορούμε να τον χαρακτηρίσουμε απλό και ευθύ. Είναι αληθινός και πάνω απ’ όλα ταγμένος σε αυτό που κάνει. Κατάφερε μετά από πολύ δουλειά να πραγματοποιήσει το όνειρό του, κάτι που είναι σπάνιο στις μέρες μας και συνεχίζει να το κυνηγά για να κάνει κα τους υπόλοιπους να το αγαπήσουν.
Κατά τη διάρκεια του live προβάλλονται βίντεο μέσα από τα οποία η ιστορία γίνεται ένα με τη μουσική. Έτσι δεν ακούς μόνο καλή μουσική αλλά μαθαίνεις και την ιστορία του ρεμπέτικου τραγουδιού. Μπορεί να θέλει να επικεντρωθεί στο παρελθόν με τη μουσική του, αλλά έμπρακτα μας έδειξε ότι έχει εξασφαλίσει και το μέλλον της. Τον πλαισίωναν τρεις εξαιρετικοί μουσικοί και μαθητές του, ο Γιώργος Τσαλαμπούνης, ο Δημήτρης Παππάς και η Ιφιγένεια Ιωάννου.
Εμείς παρακολουθήσαμε τον Δημήτρη Μυστακίδη και τους μουσικούς του στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο. Σε περίπτωση που δεν τους έχετε δει ζωντανά, την Παρασκευή 10 Μαρτίου θα βρίσκονται εκεί για μια τελευταία αυθεντική ρεμπέτικη μουσική παράσταση.
Σας το συνιστούμε ανεπιφύλακτα!