Μπλουζ, όπως λέμε Ψυχή: Μια σύντομη ιστορία τους

Λίγα μουσικά είδη έχουν επηρεάσει σε τέτοιο βαθμό τη σύγχρονη μουσική της Δύσης, όσο τα μπλουζ. Η ιστορία τους είναι και ιστορία της πρώτης

Τα μπλουζ μαζί με την τζαζ  – και ενίοτε το αμοιβαίο φλερτ μεταξύ τους – συνιστούν τεράστια συμβολή των Αφροαμερικανών, όχι μόνο στην αμερικανική, αλλά και την παγκόσμια μουσική παραγωγή. Πολλά σύγχρονα, μεγάλα και ετερόκλητα, genres έχουν τις ρίζες τους σε αυτά.

Από αυτό και μόνο διαφαίνεται η σημασία που μπορεί να έχει για κάποιο μουσικόφιλο μια μικρή τριβή με το εν λόγω είδος, κάτι αντίστοιχο με μια επίσκεψη σε μια προγονική γη. Η αναζήτηση δεν είναι πάντα εύκολη, καθώς μιλάμε για μουσική τόσο απομακρυσμένη χρονικά, ώστε να έχει αποσυρθεί από το airplay εδώ και δεκαετίες, ενώ και οι ψηφιοποιήσεις, που επιτρέπουν την online προσέγγισή της, συχνά δεν είναι ούτε πλήρεις, ούτε εξαιρετικής ποιότητας.

Ο Skip James ηχογράφησε το “Devil Got My Woman” το 1931.

Παρόλα αυτά ένας σημερινός φαν της soul, της jazz, του rock, αλλά και του χιπ χοπ, έχει πολλά να πάρει από αυτό το είδος που επηρρέασε όσο λίγα τα σύγχρονα ακούσματα. Αυτό που ακολουθεί είναι μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία και τις φιγούρες του, χωρίς καμία αξίωση πληρότητας.

Τα μπλουζ ξεπήδησαν στα παράλια του Μισσισίπη τα τέλη του προπερασμένου αιώνα. Ερμηνεύονται δε από πολλούς ως ένα τρόπον τινα πολιτισμικό απότοκο του τέλους της δουλείας και της κτήσης κάποιων βασικών δικαιωμάτων από τους Αφροαμερικανούς. Πράγματι, στην αρχή τους ήταν ένα ολότελα μοναχικό είδος, ένας διάλογος του ερμηνευτή με την κιθάρα του και από αυτή τη σκοπιά, αυτή καθεαυτή η μουσική ενσάρκωση της πρωτόγνωρης αίσθησης της ανθρώπινης ατομικότητας, που επέτρεψε η κτήση της ελευθερίας από τους πρώην σκλάβους.

Ετυμολογικά, τα μπλουζ πήραν την ονομασία τους από το χρώμα μπλε, χρώμα σύμβολο του θρήνου και τη απώλειας για τους γηγενείς πολλών περιοχών της Δυτικής Αφρικής, από όπου προήλθαν οι περισσότεροι σκλάβοι. Αυτό το κομμάτι της αφρικανικής ηπείρου θεωρείται από τους εθνομουσικολόγους μελετητές ως το λίκνο της εν λόγω μουσικής.

Κάποια στοιχεία της αφρικανικής μουσικής που βρήκαν αντιστοιχίες στη διαμόρφωση του είδους στη σύγχρονη εποχή είναι το μοτίβο ερωταπόκρισης, η έντονη ένρινη ερμηνεία και το μέλισμα, η διαδοχή δηλαδή μουσικών φθόγγων πάνω στην ίδια, παρατεταμένη συλλαβή. Όλα αυτά εντοπίζονται και στους προγόνους των μπλουζ, τα τραγούδια της δουλειάς – και της δουλείας – για τα οποία οι πληροφορίες είναι περιορισμένες.

Αργότερα, κατά τις δεκαετίες του 30′ και του 40′, τα μπλουζ ξέφυγαν από τον βαθύ Νότο και εξαπλώθηκαν στις βόρειες πολιτείες των ΗΠΑ. Στο Σικάγο, το Ντιτρόιτ και άλλες μεγάλες πόλεις συνέρευσαν σημαντικοί εκπρόσωποι του είδους, όπως ενδεικτικά ο Muddy Waters, o John Lee Hooker και ο Howlin’ Wolf (Chester Arthur Burnett). Εκεί τα μπλουζ “ηλεκτρίστηκαν” και εκσυγχρονίστηκαν, ενώ παράλληλα δέχθηκαν τις πρώτες τεχικές επιρροές από τη τζαζ.

Muddy Waters, ο “πατέρας” των Chicago blues.

Έτσι, σηματοδοτήθηκε μια μετάβαση για το είδος. Έγινε πιο ηλεκτρικό, πιο μοντέρνο και πιο γρήγορο, επιδεικνύοντας μια τρομερή εξέλιξη και προσαρμοστικότητα που του επέτρεψε να καταστεί πηγή έμπνευσης και επιρροής για τη μουσική όλων των δεκατειών που ακολούθησαν. Ο μεταπολεμικός κόσμος και οι συνθήκες του ελάχιστη σχέση είχαν πλέον με εκείνη την παλιά εποχή που γέννησε τα μπλουζ.

Και παρόλο που θα περίμενε κανείς το περιβάλλον να ήταν δυσοίωνο για ένα genre με τόσο ιδιαίτερη μορφή και κοινό, οι μουσικοί του εκπρόσωποι αξιοποίησαν τη συγκυρία και πήγαν τη μουσική τους πολλά βήματα μπροστά, προσελκύοντας πλέον και “λευκό” κοινό. Ανάμεσα στα μεγάλα ονόματα ανήκουν αυτά των B.B.King, Little Walter, T-Bone Walker.

Ο B.B.King επί σκηνής.

Ένας από τους καλλιτέχνες που συνέβαλαν σε αυτή την εξέλιξη ήταν και ο Willie Dixon, που γεννήθηκε στο Μισσισίπη και δραστηριοποιήθηκε στο Σικάγο. Αυτή η μορφή, μετά από μια μικρή και άτυχη καριέρα στο μποξ, έγραψε κομμάτια, όπως το Red Little Rooster, το My Babe , το I Just Wanna Make Love To You και άλλα.

Διασκευάστηκε από μουσικά θηρία όπως o Dylan, οι Led Zeppelin, o Hendrix και οι Rolling Stones και καθόλου τυχαία, αφού υπήρξε σημαντικός σύνδεσμος για την μουσική συμμαχία ανάμεσα στα μπλουζ και το rock ‘n’ roll. Με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε το Blues Heaven Foundation, ίδρυμα με στόχο τη διαφύλαξη και την προαγωγή της μπλουζ πολιτιστικής κληρονομιάς. Μεταθάνατον μπήκε στο Rock ‘n’ Roll Hall of Fame υπό την κατηγορία Early Influences.

Και μιλώντας για μουσική συμμαχία..

Μια μικρή λίστα από διάσημα covers μπλουζ κομματιών (aka must-listen)

• “Baby, Please Don’t Go”: ηχογραφημένο αρχικά από τον Big Joe Williams το 1935, διασκευασμένο από Aerosmith, Ted Nugent, Thin Lizzy, AC/DC.
• “Βlack Betty”: αμφισβητούμενης προέλευσης, έγινε γνωστό από την εκτέλεση των Ram Jam το 1977 – ίσως το μόνο χιτ τους. Whoa, Black Betty, bam-ba-lam.
• “House of the Rising Sun”: το τραγούδι για το σπίτι στη Νέα Ορλεάνη είναι επίσης εντελώς άγνωστης προέλευσης. Διασκευάστηκε από τους Animals το 1964 και πάρα πολλούς άλλους έκτοτε.
• “Back Door Man”: αυτό το κομμάτι που συμπεριλήφθηκε στο debut album των Doors είναι μουσικό παιδί του Willie Dixon (βλ. παραπάνω) και πρωτοηχογραφήθηκε από τον Howlin’ Wolf.
• “Crossroads Blues”: κομμάτι του πουλημένου στο διάβολο Robert Johnson που μεταχειρίστηκε με περίσσιο σεβασμό, μεταξύ άλλων, και ο Eric Clapton.
•  “Stack Shot Billy”: οι Black Keys σε ένα αξιοπρεπέστατο cover του “Stack O’Lee” από τον John Hurt το μακρινό 1928.
• “Stop Breakin’ Down”: οι Led Zeppelin και χρόνια αργότερα οι White Stripes τιμούν και αυτοί με τη σειρά τους τον Robert Johnson.
• “Prodigal Son”: κομμάτι του Robert Wilkins στα χέρια των Rolling Stones.
• “Little Red Rooster”: Rolling Stones και πάλι. Πιο γνωστό cover πάνω στο κομμάτι του Willie Dixon.

Το πνεύμα των μπλουζ φτάνει μέχρι τις μέρες μας διαμέσου όλων εκείνων που το υιοθέτησαν και διαμόρφωσαν τη μουσική τους πάνω στις ρίζες του. Άλλωστε όπως ο πολιτισμός στο σύνολό του, έτσι και η μουσική έχει τη δική της ιστορία και συνέχεια. Και δεν τίθεται αμφισβήτηση ως προς το ό,τι η δυτική μουσική, όπως την ξέρουμε σήμερα, θα ήταν τελείως διαφορετική, αν η γενεολογία της δε συμπεριλάμβανε τα μπλουζ.

“A lot of peoples wonder, ‘what is the blues?’ I hear a lot of people saying ‘the blues, the blues,’ but I’m gonna tell you what the blues is. When you ain’t got no money, you got the blues. When you ain’t got no money to pay your house rent, you still got the blues. A lot of peoples holler about ‘I don’t like no blues,’ but when you ain’t got no money, and can’t pay your house rent and can’t buy you no food, you damn sure got the blues. If you ain’t got no money you got the blues, because you’re thinking evil. That’s right. Any time you’re thinking evil, you’re thinking about the blues.” – Howlin’ Wolf