Δανάη ΜπασαντήΣυνέντευξη με την Ζαμπέλ Μουρατιάν, πρόεδρο ΔΣ του ΕΠΜ.
Οι εθελοντές, με την ενθουσιώδη συμμετοχή τους, δίνουν έναν ιδιαιτέρα δυναμικό τόνο στις δράσεις των μουσείων, συνεισφέροντας στη λειτουργικότητα και στην κοινωνική δυναμική τους. Η αναγνώριση και ο σεβασμός στην προσφορά τους είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση αυτής της σχέσης. Οι εκπαιδευμένοι εθελοντές συνήθως ενεργούν συμπληρωματικά ή βοηθητικά στο ειδικευμένο προσωπικό και προσδίδουν μια νότα εξωστρέφειας στα μουσεία όπου συμμετέχουν.
Το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο σήμερα αριθμεί 85 ενεργούς εθελοντές. Αν μπεις στο χώρο του μουσείου, στο ισόγειο του Ωδείου Αθηνών, θα τους αναγνωρίσεις αμέσως από τις πορτοκαλί ποδιές τους! Καθημερινά όλοι μαζί εθελοντές, ερμηνευτές και εργαζόμενοι του μουσείου δημιουργούν με αγάπη ένα φιλόξενο περιβάλλον για κάθε παιδί. Με την κατάλληλη καθοδήγηση και εκπαίδευση τους διασφαλίζεται μια ωφέλιμη και θετική εμπειρία για το μουσείο, τους μικρούς επισκέπτες και φυσικά τους ίδιους τους εθελοντές. 
Όταν έγινα κι εγώ εθελόντρια του Ελληνικού Παιδικού Μουσείου είχα τη χαρά να ανακαλύψω μια διαφορετική φιλοσοφία εκπαίδευσης που βασίζεται στη μουσειακή εμπειρία! Το Παιδικό Μουσείο της Αθήνας είναι ένα «hands–on» μουσείο. Προθήκες δεν υπάρχουν για τις συλλογές του και οι επισκέπτες μπορούν να ακουμπούν και να παίζουν με τα εκθέματα. Μέσα από την ενεργή συμμετοχή και την επαφή με τα αντικείμενα, τα παιδιά εξερευνούν τον κόσμο γύρω τους. Η μάθηση λειτουργεί ως αποτέλεσμα παρατήρησης, σκέψης, έρευνας και πειράματος.
Η Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Παιδικού Μουσείου, Ζαμπέλ Μουρατιάν, μας μίλησε με ζέση για τον εθελοντισμό και τους εθελοντές του Παιδικού Μουσείου της Αθήνας, αλλά και το έργο που προσφέρουν στον τομέα της εκπαίδευσης και της μουσειολογίας.
Τι σας έφερε κοντά στο Ελληνικό Παιδικό Μουσείο; Ποιος είναι ο κύριος λόγος που αφοσιωθήκατε στο έργο του;
Ήρθα κοντά στο Ελληνικό Παιδικό Μουσείο όταν συνάντησα την ιδρύτρια του, τη Σοφία Ρωκ-Μελά. Τότε ήμουν ακόμα φοιτήτρια στο πανεπιστήμιο και εκείνη είχε μόλις γυρίζει από την Αμερική φέρνοντας μια ωραία ιδέα μαζί της. Είχε οραματιστεί τη δημιουργία ενός Ελληνικού Παιδικού Μουσείου. Την είχε καλέσει μια καθηγήτρια μας, η κ. Τζέλα Βαρνάβα, στη σχολή να μας μιλήσει για τα παιδικά μουσεία.
Όταν την άκουσα λοιπόν, ένιωσα πως κάτι διαφορετικό θα μπορούσε να συμβεί στην εκπαίδευση, πέρα από τα τετριμμένα της τυπικής δασκαλοκεντρικής εκπαίδευσης που ξέραμε. Με ενθουσίασε αυτή η ιδέα της νέας κατάστασης στην εκπαίδευση! Αυτό το άτυπο που μπορεί όμως να είναι πιο ουσιαστικό από το τυπικό.
Από τότε τάχτηκα σε αυτό το σκοπό και τον υπηρετώ σχεδόν 32 χρόνια τώρα, με διακοπές, με διαφορετικούς ρόλους κάθε φορά αλλά με μεγάλη πίστη ότι αξίζει το κόπο. Η παιδαγωγική που το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο εφαρμόζει σε κάθε του δράση, μέσα και έξω από του κτήριο μουσείου, για κάθε ομάδα κοινού στηρίζεται στην ιδέα του μαθαίνω πώς να μαθαίνω.
Πόσο σημαντικός είναι ο εθελοντισμός για τη λειτουργία του Παιδικού Μουσείου;
Ο όρος εθελοντισμός εμπεριέχει μέσα τη λέξη θέλω. Θέλω να προσφέρω. Θέλω να συμμετέχω. Είναι κάτι που το κάνεις επειδή το επιλέγεις. Δεν είναι κάτι που στο επιβάλει κάποιος. Συνήθως όταν επιλέγεις να κάνεις κάτι το κάνεις με αγάπη και αφοσίωση.
Τώρα ο εθελοντισμός στο Ελληνικό Παιδικό Μουσείο είναι απόλυτα συνυφασμένος με την αρχική του λειτουργία. Από τότε που συστάθηκε το σωματείο, το 1987 μέχρι σήμερα , ήταν στις καταστατικές αρχές του να υπάρχει η προσφορά. Γύρω από αυτήν την ιδέα δηλαδή μπορούνε να μαζευτούνε αρκετοί άνθρωποι, να την υπηρετήσουν και να την εξελίξουν.
Στην ουσία ο εθελοντισμός για το μουσείο μας είναι η συνεισφορά του καθενός που βάζει ένα λιθαράκι για να πάει το μουσείο πιο πέρα. Κι αυτό δεν έχει να κάνει με τις ώρες εργασίας, που είναι πολύτιμες βέβαια. Αλλά με το τι φέρνει ο καθένας ως γνώση, ως εμπειρία ζωής ή ως συμπεριφορά.
Ο εθελοντισμός δημιουργεί κύκλους – διεπιστημονικές ομάδες που δρουν στο χώρο του μουσείου. Όλοι αυτοί οι εθελοντές προσδίδουν μια δυναμική εξωστρέφεια στο μουσείο. Άτομα όλων των ηλικιών και των ιδιοτήτων συνεργάζονται εδώ για ένα κοινό σκοπό. Να συμβάλλουν ώστε τα παιδιά να ανακαλύπτουν και να χαίρονται τον κόσμο μέσα στον οποίο ζουν. 
Τι μπορούν να αποκομίσουν, κατά τη γνώμη σας, οι εθελοντές από τη δράση τους στο Παιδικό Μουσείο;
Πρώτα απ’ όλα συμμετέχουν σε μια ομάδα, σε μια κοινότητα. Δεν είναι κανείς μόνος του εδώ. Ανήκει κάπου. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε την ανάγκη να ανήκουμε κάπου. Και η οικογένεια του Ελληνικού Παιδικού Μουσείου είναι μεγάλη.
Δεύτερον ανάλογα με τους στόχους και τις προσδοκίες του, καθένας μέσα στο μουσείο μπορεί να εξελιχθεί. Αν πάρουμε για παράδειγμα τους εθελοντές μας που προέρχονται από το τομέα της παιδαγωγικής, σίγουρα εδώ έχουν ένα χώρο να παρατηρήσουν, να πειραματιστούν, να συνεργαστούν με τα παιδιά, τη σχολική κοινότητα, την οικογένεια και να ανακαλύψουν την πραγματικότητα της βιωματικής μάθησης. Επιπλέον άτομα που δεν έχουν σχέση με τα παιδαγωγικά εξελίσσονται, μαθαίνουν και όπως μας λένε πολλοί από αυτούς τους εθελοντές μας, αλλάζει η ζωή τους μέσα από αυτή την εμπειρία τους στο μουσείο.
Η παιδαγωγική είναι μια επιστήμη που μας δείχνει πως εξελίσσεται ο άνθρωπος. Και ο τρόπος που μπορεί να είναι πιο χαρούμενος. Γιατί αν μαθαίνεις κάτι χαίρεσαι. Γι αυτό πιστεύω ότι όποιος έρχεται εδώ μαθαίνει. Είναι σαν να πρωτομαθαίνει. Οπότε εξελίσσεται κιόλας. Και όπως το σύνολο των συνεργατών εθελοντών μας αναφέρει αυτή η εμπειρία αλλάζει τον τρόπο που βλέπουν τη ζωή.
Οι εθελοντές μας έχουν ξεχωριστή θέση στο Ελληνικό Παιδικό Μουσείο. Δεν έρχονται απλά για να καλύψουν ανάγκες. Έχουν ευθύνες και αρθρώνουν σημαντικό λόγο για την εξέλιξη του φορέα. Γι αυτό και στο τέλος κάθε μέρας μαζεύονται όλοι μαζί σε ένα κύκλο, εθελοντές και ερμηνευτές και συζητούν τις εντυπώσεις και τις εμπειρίες με σκοπό την ανατροφοδότηση και τον αναστοχασμό που οδηγούν και στην προσωπική εξέλιξη.
Είστε από τα πρώτα στελέχη του Παιδικού Μουσείου. Τι θα θέλατε να μοιραστείτε από τη διαδρομή σας με τα νεότερα μέλη της μουσειακής του κοινότητας;
Όταν ξεκίνησε όλη αυτή η ιστορία του Ελληνικού Παιδικού Μουσείου, κανείς μας δεν είχε φανταστεί πως θα εξελιχθεί και πως μετά από 32 χρόνια θα υπάρχει, θα εμπνέει και θα συνεχίζει να μεγαλώνει. Γιατί ενώ ήμασταν παιδιά και είχαμε την απειρία της ηλικίας, η θέλησή μας ήταν πολύ ισχυρή για να κάνουμε τα όνειρά μας πραγματικότητα. Δεν καταλαβαίναμε όμως πόσο μεγάλο είναι αυτό που θέλαμε.
Σε όποιον, λοιπόν, έρχεται σήμερα να μπει στην οικογένεια του μουσείου θα έλεγα ότι άμα κάτι το πιστεύεις είναι εφικτό να γίνει. Για μένα αυτό είναι το μεγαλύτερο μάθημα ζωής που έχω πάρει από το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο.
Τα παιδιά, οι μικροί επισκέπτες, μας δίνουν πολλά αρκεί να τα ακούμε. Θα σου πω ένα παράδειγμα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, πραγματοποιούσαμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα στην Ακρόπολη, μπροστά στον Παρθενώνα. Ο τίτλος του προγράμματος, για παιδιά νηπιαγωγείου, ήταν «Το σπίτι της θεάς Αθηνάς». Στεκόμασταν μπροστά στον αρχαίο ναό και κάναμε ανοιχτή ερώτηση στα παιδιά, «Τι παρατηρείτε γύρω σας; Τι βλέπετε;», και τα παιδιά συνήθως απαντούσαν «Βλέπουμε πέτρες!», «Βλέπουμε κολώνες!» και ξαφνικά- μια φορά- σηκώνει ένα μικρό το χέρι του και λέει, «Ένα μυρμήγκι!».
Αυτή η απάντηση μου άλλαξε την οπτική μου για τον κόσμο. Το τι δηλαδή βλέπει ένα παιδί, που ένας μεγάλος έχει ξεχάσει να βλέπει. Το μυρμήγκι όντως υπάρχει στον λόφο της Ακρόπολης, όπως υπάρχουν και τα φυτά. Αλλά δεν πάμε στην Ακρόπολη για να δούμε το μυρμήγκι. Πάμε γιατί ακολουθούμε μια συνθήκη. Έτσι προκαταβάλλουμε τη σκέψη μας και το βλέμμα μας. Αυτό πρέπει να δούμε, αυτό πρέπει να ξέρουμε ή να μάθουμε. Και με αυτήν προχωράμε ξεχνώντας ότι υπάρχουν τόσα πράγματα που μπορούμε να παρατηρήσουμε γύρω μας. Να ανοίξουμε τα μάτια μας, όπως ένα παιδί και να δούμε τον κόσμο διαφορετικά.
Συνοψίζοντας, λοιπόν, την απάντησή μου θα έλεγα ότι η πορεία μου στο μουσείο διαμορφώθηκε από την ομαδική εργασία, το μοίρασμα, την τόλμη και την αφοσίωση στο όραμα καθώς και στον αμέριστο σεβασμό στα παιδιά και τον τρόπο που βλέπουν τον κόσμο.
Έχει συμβεί παιδιά που έρχονταν ως επισκέπτες στο μουσείο να έρθουν αργότερα, ενήλικες πια, ως εθελοντές;
Υπάρχουν παιδιά που έζησαν το μουσείο ως επισκέπτες και σήμερα είναι εδώ ως εθελοντές και εκπαιδευόμενοι ερμηνευτές του μουσείου. Ο Άγγελος, για παράδειγμα, ερχόταν παιδί με τη μαμά του, στην οδό Κυδαθηναίων στο νεοκλασικό που στέγασε για χρόνια το Παιδικό Μουσείο της Αθήνας. Σήμερα είναι εθελοντής του μουσείου και εκπαιδεύεται στο σεμινάριο μας. Ο Άγγελος, μάλιστα, ως παιδί είχε εκθέσει μια συλλογή του στο έκθεμα «Οι συλλογές των παιδιών». 
Κι άλλες παρόμοιες περιπτώσεις. Ένα κορίτσι, η Χαρούλα, που ερχόταν μικρή με τον μπαμπά της, στη πορεία ήρθε ως εθελόντρια, στα χρόνια της εφηβείας της. Μετά μπήκε στο παιδαγωγικό ως φοιτήτρια και ήρθε να κάνει τη πρακτική της . Στη συνέχεια παρακολούθησε την εκπαίδευση των ερμηνευτών. Εργάστηκε στο μουσείο. Αργότερα έφυγε και σήμερα φέρνει το παιδί της στο μουσείο. Γίνονται κύκλοι από γενιά σε γενιά. Και ο μπαμπάς της, ως συνταξιούχος μαθηματικός, έχει αναλάβει ως εθελοντής την τεχνική υποστήριξη των εκθεμάτων του Παιδικού Μουσείου της Αθήνας.
Στο σεμινάριο μας «Εκπαίδευση στο μουσείο» δίνουμε μια υποτροφία στο όνομα της Κικής Καραστατίρη. Η Κική ήταν εθελόντρια μας η οποία έφυγε από τη ζωή πριν από λίγα χρόνια. Η ίδια ήταν ένας άνθρωπος που έδωσε πάρα πολλή ενέργεια στο μουσείο. Ήταν αεροσυνοδός της Ολυμπιακής και είχε ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο. Μια κοσμοπολίτισσα γυναίκα που είχα πάρει σύνταξη νωρίς και είχε αφοσιωθεί στο έργο του μουσείου. Τη δεκαετία του ’90 που δεν υπήρχε το διαδίκτυο, πήγαινε σε όλες τις εφημερίδες και μάζευε όσα δημοσιεύματα ήταν σχετικά με το μουσείο. Είχε αναλάβει και την επιτροπή εκδηλώσεων. Πάντα δίπλα στο μουσείο. Και γι’ αυτό προσφέρουμε μια υποτροφία στο όνομα της. Θέλαμε με αυτό το τρόπο να τιμήσουμε τη μνήμη αυτής της αγαπημένης μας εθελόντριας.
Τέλος, θα ήθελα να συγχαρώ όλους τους εθελοντές του Ελληνικού Παιδικού Μουσείου για την προσφορά και την ενέργειά τους σε κάθε τομέα του οργανισμού. Η συμμετοχή τους είναι απαραίτητη και καθοριστική για την ανάπτυξη του. Οι αιτήσεις για νέους εθελοντές είναι ανοιχτές.
Όπως είπε κάποτε η Elizabeth Andrews, όταν παρέλαβε το βραβείο ΟΒΕ για την κοινωνική της προσφορά, το 1948:
«Όταν είσαι εθελοντής δεν σημαίνει ότι έχεις χρόνο, αλλά καρδία»
*Όλες οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το κείμενο έχουν τραβηχτεί για το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο και ανήκουν στο αρχείο του. Δεν επιτρέπεται η αντιγραφή τους.*