Θάνος ΕζίρογλουΕπτανησιακή σχολή: οι συνεχιστές του Δ. Σολωμού.
Η ποιητική φωνή του Διονυσίου Σολωμού, μιας μυθικής και αξεπέραστης προσωπικότητας, ήταν ο λόγος που τον έκανε να μείνει στη συνείδηση των περισσότερων ως ο εθνικός μας ποιητής.
Τεκμήρια που οδηγούν στον παραπάνω χαρακτηρισμό είναι σαφώς ο “Ύμνος εις την ελευθερίαν” – ποίημα 158 στροφών, γραμμένο μέσα σε ένα μήνα, το 1823. Δεν είναι, όμως, το μόνο εθνικό του ποίημα.
Ο Σολωμός αποτύπωσε και άλλα σχεδιάσματα κι ανολοκλήρωτα ποιήματα (πολλοί τα αποκαλούν συνθέματα, ως μέρη ενός μεγαλύτερου ποιήματος που δεν ολοκληρώθηκε) με θέμα τους αγώνες της ανεξαρτησίας.
Σε αυτό το κλίμα, λοιπόν, κινούνται τα συνθέματα “Ο Κρητικός“, τα τρία σχεδιάσματα με τίτλο “Ελεύθεροι Πολιοκηρ(σ)μένοι“, ωδές στον Μπάυρον και τον Μάρκο Μπότσαρη.
Αν λάβουμε υπόψιν μας ακόμα άλλα δύο, τον “Λάμπρο” (ένας τραγικός ήρωας με ηρωική συμμετοχή στον αγώνα) και το σατιρικό “Η Γυναίκα της Ζάκυνθος” (με τα βέλη του ποιητή να εκτοξεύονται εναντίον μιας γυναίκας με αντεθνική δράση), μπορούμε να καταλάβουμε γιατί η ιδιότητα του εθνικού ποιητή είναι αυτή που τον στοιχειώνει μέχρι και σήμερα.
Ωστόσο, δεν του αναγνωρίζουμε μόνο την ιδιότητα του εθνικού ποιητή. Ο ίδιος είχε υποστηρίξει πως εθνικό είναι ό,τι είναι αληθές. Έτσι έγραψε και ποιήματα χωρίς κάποιο ιδιαίτερο εθνικό υπόβαθρο, όπως “Ο Πόρφυρας“.
Ο ίδιος καλλιέργησε ένα πλήθος διαφορετικών ειδών λόγου: λυρικά, επικά, σατιρικά, πεζά έργα και θεωρητικά καθώς μελετούσε τον γερμανικό ιδεαλισμό.
Στο κλίμα του Σολωμού κινήθηκαν πολλοί φίλοι και οπαδοί του, ιδρύοντας άτυπα την “Επτανησιακή Σχολή“. Λέω “σχολή” και όχι “λογοτεχνία” διότι στη λογοτεχνία των Επτανήσων θα τοποθετούσαμε και τον Ανδρέα Κάλβο.
Στη σχολή των Επτανήσων, η βασική γλώσσα προς χρήση ήταν η δημοτική– αυτή που υποστήριξε ο Σολωμός- και ο Κάλβος περιθωριοποιήθηκε λόγω της ακατανόητης γλώσσας του.
Βασικά θέματα της σχολής ήταν: ο έρωτας, η πατρίδα, η αγάπη της φύσης, οι γυναικείες μορφές, επίδραση από δημοτικό τραγούδι, ιταλική στιχουργία και τον ρομαντισμό.
Κάθε ένας από τους επιγόνους του ποιητή ασχολήθηκε και με ένα από τα είδη στα οποία εμβάθυνε ο ίδιος.
Λυρισμός
Το είδος αυτό καλλιεργήθηκε κυρίως από τον Ιούλιο Τυπάλδο. Ποιητής με έντονο συναίσθημα και ίσως ο πιο τυπικός συνεχιστής του σολωμικού πνεύματος.
” Είν’ εδώ κάτου ακόπιαστα
φθόνος, δειλία και πλάνη·
στολίζει ανίδια πρόσωπα
της δόξης το στεφάνι·
σαν την οχιά, το φίλημα,
τα χείλη φαρμακώνει,
η προδοσία πλακώνει
τους κτύπους της καρδιάς”.
«Το πλάσμα της φαντασίας», 81-88. Ποιήματα διάφορα, 1856. Γ.Θ. Ζώρας (επιμ.), Ποίησις και πεζογραφία της Επτανήσου. Βασική Βιβλιοθήκη, 14. «Αετός» Α.Ε., 1953. 185.
Χαρακτηρίζεται από μια εσωστρέφεια συναισθήματος, γλυκύτητα στον λόγο του και από μικρούς, ευλύγιστους στίχους.
Επικό στοιχείο
Σε αντίθεση με τον Τυπάλδο, ο Γεράσιμος Μαρκοράς καλλιεργεί τον επικό χαρακτήρα μέσα στο καλούπι του ιαμβικού 15σύλλαβου. Το πιο γνωστό του ποίημα, “Ο Όρκος” θυμίζει τον “Κρητικό” του Σολωμού μέσω των στοιχείων της τρικυμίας, του ναυαγίου και της αναζήτησης της Ευδοκίας.
Στο έργο του εντοπίζουμε λυρικά ποιήματα, επιγράμματα ακόμα κι ορισμένα σατιρικά στοιχεία.
Σατιρικό στοιχείο
Το κλίμα της “Γυναίκα της Ζάκυνθος” και άλλων σατιρικών ποιημάτων, συνεχίζει ο Ανδρέας Λασκαράτος. Εμφανίζεται με το πεζό “Τα μυστήρια της Κεφαλλονιάς” με σκοπό να αναμορφώσει τις ψεύτικες συμβάσεις μιας μικρής κοινωνίας.
Το έργο υποτιτλίζεται ως σκέψεις επάνω στην οικογένεια, τη πατρίδα και τη θρησκεία. Λόγω του τελευταίου θέματος και των πυρών του εναντίον των θρησκευτικών δεισιδαιμονιών, αφορίζεται.
Λίγο πριν τον θάνατό του, αίρεται ο αφορισμός.
Επίσης, εκδίδει ένα ακόμη εκτενέστερο πεζό ίδιου ύφους με τίτλο “Ιδού ο άνθρωπος”.
Άλλα είδη
Στο πεδίο του δραματικού ύφους- με την έννοια της θεατρικότητας- επιδόθηκε ο Αντ. Μάτεσης με το έργο του “Βασιλικός“, διαπνεόμενο από φιλελεύθερο και ρομαντικό πνεύμα.
Ο Γιώργος Τερτσέτης καλλιέργησε τον πεζό λόγο του Σολωμού καθώς θεωρούσε πως δεν τον εμπνέουν τα έμμετρα έργα. Υπερασπιζόμενος τον Θ. Κολοκοτρώνη γράφει τα απομνημονεύματά του.
Χαρακτηρίζεται από έντονη χάρη στο λόγο του, εξαιτίας των προφορικών στοιχείων που εντάσσει σ’ αυτόν.
Ιάκωβος Πολυλάς
Αποτελεί ίσως τον σημαντικότερο συνεχιστή του Δ. Σολωμού, καθώς θεωρείται από πολλούς ο πρώτος συγκροτημένος μελετητής της νεοελληνικής λογοτεχνίας.
Ουσιαστικά, συγκέντρωσε όλα τα χειρόγραφα του εθνικού ποιητή και τα εξέδωσε δυο χρόνια μετά τον θάνατό του με τον τίτλο “Τα Ευρισκόμενα“. Μας πληροφορεί για τον Σολωμό δίνοντάς μας τα συστατικά στοιχεία της ποίησης του.