Αντουάν Μπουρντέλ | Τι συνδέει τον γλύπτη με την Αθήνα; 

Πρόσωπα που συνδέθηκαν με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο και διέγραψαν κοινές πορείες, μεταφέροντας το ίχνος τους στο χώρο και στην τέχνη.

Θνήσκων Κένταυρος, 1914, ορείχαλκος, Αντουάν Μπουρντέλ

Στην είσοδο της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, σε υποδέχεται ένα ορειχάλκινο γλυπτό με θέμα «ο Θνήσκων Κένταυρος». Το μυθικό πλάσμα γέρνει το κεφάλι του στον ώμο, με τους μύες του κορμιού του να τεντώνουν, ενώ λυγίζουν τα πόδια του, σε μια ύστατη προσπάθεια αντίστασης στην κατάρρευση, στο θάνατο.

Η σύνθεση είναι αντίγραφο από γύψινο εκμαγείο έργου του Αντουάν Μπουρντέλ, του 1914, που βρίσκεται στο Μουσείο Bourdelle στο Παρίσι. Αγοράστηκε από το Ίδρυμα «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» το 2004, για να πάρει τη σημερινή του θέση, το 2010.

Ζαν Μωρεάς, χαλκός, Αντουάν Μπουρντέλ

Στον Εθνικό Κήπο της Αθήνας, ανάμεσα σε προτομές εθνικών ηρώων, βρίσκεται η χάλκινη προτομή του Ζαν Μωρεάς. Είναι αντίγραφο του πρωτοτύπου, που για λόγους συντήρησης βρίσκεται στη Δημοτική Πινακοθήκη.

Ποιητής του Συμβολισμού, κριτικός τέχνης και δοκιμιογράφος, γνωστός και ως Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος, γνώριζε προσωπικά τον Αντουάν Μπουρντέλ στο Παρίσι.

Ο γλύπτης φιλοτέχνησε την προτομή του, το 1911. Μετά το θάνατό του, το 1963, δωρίστηκε στο Δήμο Αθηναίων από την σύζυγό του Μπουρντέλ, που ήταν Ελληνίδα και την αποκαλούσε «L’Athénienne». 

Λίγα λόγια για τη ζωή του…

Ο Εμίλ Αντουάν Μπουρντέλ γεννήθηκε, σαν σήμερα, 30 Οκτωβρίου του 1861 στο Montauban (Μοντομπάν) της Γαλλίας. Από δεκατριών ετών ο νεαρός Αντουάν μαθήτευσε στο εργαστήριο του πατέρα του, που ήταν ξυλουργός.

Παράλληλα παρακολουθούσε μαθήματα ζωγραφικής στο Μοντομπάν. Γρήγορα το ταλέντο του αναγνωρίστηκε και το 1876 πέρασε με υποτροφία στη Σχολή Καλών Τεχνών της Τουλούζης, για να ολοκληρώσει στη συνέχεια και την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού.

Το 1893 ο Μπουρντέλ είχε την τύχη να προσληφθεί και να μαθητεύσει για δεκαπέντε χρόνια ως βοηθός στο εργαστήριο του μεγάλου γλύπτη Ογκίστ Ροντέν.

Πολλοί τον θεωρούν σαν ένα από τους συνεχιστές του Ροντέν. Στα έργα του Αντουάν Μπουρντέλ, όμως, διακρίνεται κυρίως ένας σεβασμός στον κλασικό ιδεαλισμό της αρχαίας Ελλάδας. Χαρακτηρίζεται ως κλασικιστής ενώ φαίνεται να αποφεύγει τις τάσεις της εποχής του, προς τον γαλλικό Ιμπρεσιονισμό.

Ο Μπουρντέλ το 1909 άρχισε να διδάσκει στην Ακαδημία Grande Chaumière. Το 1921 γνωρίστηκε με τον μαθητευόμενο Έλληνα Θανάση Απάρτη και τον παρακίνησε να σπουδάσει στην Ακαδημία Chaumière, όπου υπήρξε δάσκαλός του.

Ο Απάρτης με τη μεσολάβηση του Μπουρντέλ πήρε υποτροφία σαράντα χιλιάδων φράγκων από τη σύζυγο του Ελευθέριου Βενιζέλου, Έλενα, για να συνεχίσει τις σπουδές του. Όμως τις εγκατέλειψε σύντομα και στράφηκε ολοκληρωτικά στη καλλιτεχνική παραγωγή. Με τα χρήματα της υποτροφίας κατάφερε να μείνει στη γαλλική πρωτεύουσα μέχρι το 1940.

Ο Μπουρντέλ επέδρασε καθοριστικά στο έργο του Έλληνα μαθητή του, τον οποίο αποκαλούσε «Φειδία». Ο Απάρτης δεινός προσωπογράφος, αποδίδει τις προτομές του με ρεαλισμό, ζωντάνια και εκφραστικότητα προβάλλοντας κάτι από τον χαρακτήρα και τον ψυχισμό του εικονιζόμενου προσώπου.

Φαίνεται να ακολουθεί τη συμβουλή του Γάλλου δασκάλου του:

«Να είστε κτίστης και αρχιτέκτων της ανθρώπινης φόρμας και ερευνητής του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου».

Νίκος Καζαντζάκης, προτομή από ορείχαλκο του Θανάση Απάρτη

Ο Αντουάν Μπουρντέλ του είχε επίσης επισημάνει:

«Να μείνετε πάντα απλός και αυτό θα φτάνει για να μεγαλώσετε μέσα στις μεγάλες κατευθύνσεις […] που πάσχισα τόσο να σας διδάξω και να γίνετε μεγάλος δημιουργός».

Εκτός από τον Θανάση Απάρτη και άλλοι Έλληνες γλύπτες μαθήτευσαν δίπλα στο Μπουρντέλ, ο Γεώργιος Καστριώτης, ο Κωστής Παπαχριστόπουλος και η Μπέλλα Ραφτοπούλου.

Έτσι πέρασε στην ελληνική γλυπτική το ίχνος του Γάλλου δασκάλου, ενός από τους σημαντικούς καλλιτέχνες της μεσοπολεμικής περιόδου.