Σπύρος ΓούλαςΤο Frapress βρέθηκε στο θέατρο OLVIO για την έκθεση ζωγραφικής «Σημεία Πορείας» της Ελένης Πολυχρονάτου.
Σχέδια έντονα, απαστράπτοντα (κυριολεκτικά) καλούν το κοινό να τα εξερευνήσει στη νέα έκθεση της Ελένης Πολυχρονάτου με τίτλο «Σημεία Πορείας».
Με το που μπαίνεις στον χώρο του θεάτρου τα χρώματα σε κυκλώνουν. Ένα φωτεινό, ζεστό καλειδοσκόπιο εικόνων και συμβόλων σε κάθε σημείο περιμετρικά της υποδοχής του θεάτρου OLVIO μαγνητίζουν αμέσως το μάτι.
Το frapress είχε την ευκαιρία να παρεβρεθεί στα εγκαίνια και να μιλήσει με την καλλιτέχνη με αφορμή την τελευταία της δουλειά.
- Αναφέρετε πως τα έργα έχουν την “ιδιομορφία πως συνιστούν ένα είδος δηλώσεων με την έννοια που καθιερώθηκε στη σύγχρονη καλλιτεχνική πρακτική με τον όρο Statement”. Ποιο είναι το “statement” το οποίο κάνετε μέσα από αυτά τα έργα;
Η αναφορά Statement έγινε από τον Εμμανουήλ Μαυρομμάτη, Ομότιμο Καθηγητή Ιστορίας Τέχνης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ο οποίος έγραψε το εισαγωγικό κείμενο της έκθεσης.
- Τα έργα της έκθεσης έχουν ως έναυσμα αποφθέγματα ή αποφάνσεις, συγκεκριμένες φράσεις γύρω από τις οποίες, ή πάνω στις οποίες οικοδομείται το έργο σας. Πώς συλλέξατε αυτές τις φράσεις; Υπάρχει κάποιος συνεκτικός κρίκος;
Ο,τιδήποτε κι από οπουδήποτε ακούσω, διαβάσω ή κατανοήσω κάτι που με βοηθά στην πορεία μου μέσα στη ζωή, γίνεται εν δυνάμει η βάση ενός νέου έργου, όπου το κείμενο παραμένει ως βασικό στοιχείο και παράλληλα συνοδεύεται με την εικονοποίηση του, δηλαδή με την μετατροπή του σε εικόνα.
Θα μπορούσα ενδεχομένως να αναφέρω ότι ως συνεκτικός κρίκος είναι η αναζήτηση της αλήθειας τόσο στην τέχνη όσο και στην Ζωή που είναι και το βασικό ζητούμενο.
- Αν έπρεπε να κρατήσετε στη μνήμη σας μία φράση από αυτές που σας ενέπνευσαν, ποια θα ήταν αυτή και γιατί;
Είναι πολλές οι φράσεις που κρατώ στην μνήμη αλλά αν ήταν να διαλέξω μόνο μια ίσως κρατούσα ότι «Αγάπη είναι η Ομορφιά της Ψυχής» γιατί όταν υπάρχει εσωτερική ομορφιά όλα μπορούν να γίνουν η όλα είναι όμορφα.
- Στα έργα υπάρχουν πολλές αναφορές στη φύση αλλά το αστικό τοπίο κάνει πάντα την εμφάνισή του και μάλιστα με τη μορφή μίας ορθόδοξης εκκλησίας. Γιατί η χρήση του συγκεκριμένου κτηρίου και γιατί η χρήση απρόσμενων χρωμάτων (κόκκινο ή ροζ) για αυτό;
Δομικά στοιχεία αυτής της δημιουργίας / εργασίας είναι τα σύμβολα της φύσης, του ανθρώπου και της κοινωνίας του. Μαζί με την εκκλησία / πόλη παρουσιάζεται ως κεντρικό θέμα ο άνθρωπος, τα πουλιά, τα φυτά, το φεγγάρι, ο έναστρος ουρανός, η σκηνή του ινδιάνου, τα βουνά, τα δέντρα η κλεψύδρα κι άλλα. Όλα έχουν το ιδιαίτερο τους χρώμα και σχήμα κατ’ αναλογία.
- Υπάρχει συγκεκριμένη χρωματική παλέτα την οποία κρατήσατε στο μυαλό σας όταν δημιουργείτε αυτά τα έργα; Τα περισσότερα από αυτά έχουν έντονα, συγκινητικά χρώματα. Υπήρξε κάποια στιγμή που αισθανθήκατε πως κάπου έπρεπε να λοξοδρομήσετε από το χρωματικό σας λεξιλόγιο;
Η χρωματική παλέτα είναι τα βασικά, δηλ. μπλε, κόκκινο, κίτρινο/χρυσό, και τα συμπληρωματικά, δηλ. πορτοκαλί, πράσινο και σπάνια μωβ ή ασημί. Όλα αυτά συνήθως παρουσιάζουν την ιδιομορφία ό,τι εμπεριέχουν ασημόσκονη. Σε βάθος χρόνου αλλάζουν κάπως οι χρωματικές ποιότητες, αλλά οι βασικές επιλογές παραμένουν πάντα ίδιες.
- Μία πιο τεχνική αν θέλετε ερώτηση, στην κατ’ ιδίαν συνομιλία μας τονίσατε την ανάγκη ελεύθερης ερμηνείας από μεριάς του κοινού, των έργων σας. Οι μορφές στα έργα σας έχουν μεγάλη δόσεις συμβολισμού, μέσα από την χρήση γνώριμων σημείων αναφοράς, αλλά υπάρχει εμφανής η σουρεαλιστική χροιά που φέρνει το γνωστό “τούμπα” με τη χρήση παραμορφωτικών στοιχείων (κρατώ στην μνήμη τα δέντρα, τα οποία εμφανίζονται ακόμα και στον ουρανό ή μέσα στη θάλασσα). Εν τέλει, συμβολισμός ή σουρεαλισμός;
Η Μαίρη Σαββαΐδου-Καμπουροπούλου έχει αποδώσει πολύ ωραία το ζήτημα της ελεύθερης ερμηνείας από μεριάς του κοινού των έργων. Έχει αναφέρει ότι «Η γραφή και η εικόνα συνθέτουν ένα σημαίνον που μεταφράζεται στη σκέψη του θεατή σε μια νοερή – πνευματική εικόνα, το σημαινόμενό του. Η ελευθερία στην πρόσληψη και την ερμηνεία συνιστά και το δώρο της τέχνης της Πολυχρονάτου στο θεατή. Αυτό που προσλαμβάνει κανείς στη στοχαστική θέαση των εκθεμάτων είναι η προσωπική του διαδρομή προς τα ένδον και αντανακλά τη δική του πορεία προς την αυτογνωσία».
Από την άλλη μεριά, ως προς το δημιουργικό κομμάτι, ό,τι αποτυπώνω υπακούει σε μια εσωτερική ανάγκη. Έμαθα να ακούω τον Εαυτό… ευτυχώς… και έτσι προχωράω. Ωστόσο υπάρχει και η πολύχρονη ακαδημαϊκή μαθητεία που με οδηγεί επίσης και η οποία με έχει δημιουργήσει ως προσωπικότητα με μια αρκετά καλή γνώση της εικαστικής γλώσσας.
Επομένως έχουμε την αλληλεπίδραση γνώσης και εσωτερικής ανάγκης η όποια εμφανίζεται ως αποτύπωμα στο εικαστικό έργο. Είναι τόσο απλό!
- Υπάρχει μεγάλη διαφορά από την δουλειά στο εργαστήριο με την παρουσίαση της δουλειάς σε έναν νέο χώρο. Τι προκλήσεις αντιμετωπίζει κάποιος που πρέπει να τοποθετήσει τα έργα του με μία “οργανική” διάταξη εντός ενός προκαθορισμένου χώρου; Η έκθεσή σας παρουσιάζεται στον χώρο ενός θεάτρου. Τι ιδιομορφίες επιβάλλει ή ξεκλειδώνει ένα τέτοιο περιβάλλον;
Ωραία ερώτηση. Ποια είναι, ή ποια οφείλει να είναι, η σχέση του έργου τέχνης με την αρχιτεκτονική και το περιβάλλον του; Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά πάνω αυτό το θέμα. Στην συγκεκριμένη περίπτωση κράτησα τα έργα ως αυτο-αναφερόμενα αντικείμενα και με σεβασμό στις προδιαγραφές του ‘αρχιτεκτονημένου’ χώρου προσάρμοσα –κατά το δυνατόν- τη σχέση της κλίμακας του αντικειμένου με το περιβάλλον του.
- Για όσους έρθουν στην έκθεσή σας, υπάρχει κάτι συγκεκριμένο που θέλετε να κρατήσουν φεύγοντας; Αποσκοπείτε σε μία συγκεκριμένη διέγερση του κοινού ή είστε πλήρως ανοιχτή στην ελεύθερη ερμηνεία των έργων σας;
Ίσως την ερώτηση … «τι σημαίνει Ζωή, μετρημένη και λογική θεμελιωμένη στους νόμους της φυσικής δημιουργίας».
- Ευχαριστούμε πολύ για τον χρόνο και τις απαντήσεις σας. Κάτι που θα θέλατε να προσθέσετε σαν κατακλείδα;
Θέλω να ενεργώ φυσικά όπως ένα δέντρο, δηλαδή να καρποφορώ και να προσφέρω τους καρπούς μου σε όποιον θέλει για να τους χρησιμοποιήσει όπως θέλει, με τον ίδιο τρόπο που έχουν κάνει και κάνουν τόσοι πολλοί άνθρωποι στον πλανήτη μας. Μάλλον, από ό,τι φαίνεται, δεν έχω πολλές απαιτήσεις.
Η έκθεση «Σημεία Πορείας», η οποία πραγματοποιείται με την συνεργασία του θεάτρου OLVIO (Ιερά Οδός 67 & Φαλαισίας 7, Βοτανικός, τηλ: 210 34 14 118), θα διαρκέσει έως τις 30 Ιουνίου, ενώ το κοινό μπορεί να την επισκέπτεται Σάββατο, Κυριακή και Δευτέρα και ώρες 19:00-22:00.
Περιλαμβάνει έργα ζωγραφικής και σχέδια που δημιουργήθηκαν τα τελευταία τρία χρόνια και τα οποία έχουν την ιδιομορφία ότι συνιστούν στην πράξη ένα είδος «Δηλώσεων» με την έννοια που καθιερώθηκε στη σύγχρονη καλλιτεχνική πρακτική με τον όρο Statement.
Ο Εμμανουήλ Μαυρομμάτης, Ομότιμος Καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης σχολιάζει το έργο της Ελένης Πολυχρονάτου, σημειώνοντας, μεταξύ άλλων:
«Γνωρίζω την Ελένη Πολυχρονάτου από πάρα πολλά χρόνια, ήταν πρωταγωνίστρια σε εκθέσεις που αφορούσαν τη γυναίκα και τη σύγχρονη κοινωνική της συνθήκη και που υπερασπίστηκε με πρωτότυπες ιδέες σε Διεθνή συνέδρια στη Ρόδο […] Το καλλιτεχνικό της έργο αναδεικνύει την αναζήτηση μιας ισότητας των ρόλων και της συμφιλίωσης.
Οι εργασίες που παρουσιάζει σ’ αυτή την έκθεση έχουν την ιδιομορφία ότι συνιστούν στην πράξη ένα είδος «Δηλώσεων» με την έννοια που καθιερώθηκε στη σύγχρονη καλλιτεχνική πρακτική με τον όρο Statement. Η καλλιτέχνης δηλώνει αποφθέγματα δικά της ή αποφάνσεις που έχουν την λειτουργία να καταστήσουν βεβαιότητα μια υπόθεση συσχετισμών όπως παραδείγματος χάρη, «Τα καλά έργα είναι η καλωσύνη» ή «Ο χρόνος οφείλει να καθαγιάζεται» […].
Η Πολυχρονάτου εργάζεται με συντακτικές προτάσεις που είναι εικονογραφικές, δηλαδή επιβεβαιώνουν οπτικά το πέρασμα από τη μία στην άλλη κατάσταση. Σχεδόν πάντοτε υπάρχουν δύο στοιχεία (είναι ο καθ’εαυτός και ο άλλος) και αυτά τα στοιχεία που είναι εμπλεκόμενα μεταξύ τους (οι σφαίρες ή τα τρίγωνα) διατέμνονται και εννοούν τη συμμετοχή την οποία διατυπώνει για παράδειγμα η φράση, «Η αγάπη είναι η ομορφιά της ψυχής» (Άγιος Αυγουστίνος) και όπου το ρήμα «είναι» αποδίδεται εικονογραφικά με τις συνδέσεις, με τις παραλληλότητες των συνεχομένων και των παράλληλων γραμμών: εκεί που θα διατυπωθεί μια απόφανση, η Πολυχρονάτου τοποθετεί συστηματικά το ρήμα «είναι» του οποίου η εικονογράφηση εννοείται από την γωνιαία συνάντηση στην κορυφή των σχεδιαστικών τάσεων που συγκλίνουν: «Για να ζήσω την ευτυχία πρέπει να υπάρχει κάποιος για να την μοιραστώ» και όπου το «πρέπει» εννοεί την ταύτιση των δύο εννοιών, ότι δηλαδή η ευτυχία προϋποθέτει («είναι») το μοίρασμα. Αυτή είναι η συνθήκη αυτής της εργασίας την οποία θα χαρακτηρίζαμε ως «συντακτική εικονογράφηση» ή ως «συντακτική δομή των εικόνων».
Οι συσχετισμοί έχουν ενδιαφέρον κατά τούτο, ότι προτάσσουν εικόνες που δεν είναι αναπαραστατικές οπτικών εντυπώσεων, αλλά που χρησιμοποιούν «συντακτικά» τις οπτικές εντυπώσεις. Η Πολυχρονάτου συντάσσει τις λέξεις ως εικόνες. Αυτή η σύνταξη, με τον τρόπο που γίνεται, συνιστά το ενδιαφέρον και την προβλεπόμενη ανοιχτή προοπτική στο μέλλον, αυτής της εργασίας».
H ίδια η καλλιτέχνιδα αναφέρει: «H σχέση μου με την τέχνη διατυπώνεται μέσα από την σύνθεση συμβόλων, τα οποία μετατρέπουν ιδέες και έννοιες σε εικόνες. Η ανάγκη της απομάκρυνσης από ένα κόσμο που βιώνεται ως μη κοινωνικός, δηλαδή εχθρικός και επικίνδυνος, οδηγεί στην δημιουργία έργων που έχουν σταθερά τις ρίζες τους στις πνευματικές αναζητήσεις του ανθρώπου και στην πορεία για έναν αληθινότερο τρόπο ζωής. Οι πίνακες γεννιούνται από την εσωτερική ανάγκη να πάρει το καθημερινό την σπουδαιότητα που χάνεται».
Η δρ Ελένη Πολυχρονάτου έλαβε πτυχίο Ζωγραφικής το 1983 και Γλυπτικής το 1993 από την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Είναι η πρώτη διδάκτορας (2007) του Τμήματος Θεωρίας της Τέχνης ΑΣΚΤ με θέμα διδακτορικής διατριβής «Έργα τέχνης μεγάλης κλίμακας στον αστικό και φυσικό χώρο: από τη δεκαετία του ’60 έως τον 21ο αιώνα».
Ως καλλιτέχνιδα έχει παρουσιάσει το έργο της σε διεθνείς εκθέσεις, σε 12 ατομικές και πάνω από 100 ομαδικές με κύριο θέμα τη διερεύνηση της σχέσης λόγου και εικόνας.