Μαρία ΠολυχρονιάδουΤι θα γίνει επιτέλους με το “δε θα ξαναβγούν τέτοιες μπάντες” και το “οι παλιοί ήξεραν τι θα πει αγάπη”;
Σίγουρα όλοι έχουμε πει ή έχουμε ακούσει κάτι από τα ακόλουθα: “Δεν βγαίνουν πια τέτοια τραγούδια” , “Οι παλιοί ζούσαν κοντά στη φύση και δεν αρρώσταιναν τόσο συχνά” , “Οι άνθρωποι παλιά ήξεραν τι θα πει αγάπη” , “Μ’αυτο το Ίντερνετ έχουμε αποξενωθεί, παλιά έπαιζαν τα παιδιά στις αλάνες” κλπ.
Τι γίνεται όμως όταν οι εν λόγω φράσεις γίνονται τρόπος ζωής; Τότε μάλλον μιλάμε για οξεία παρελθοντολαγνεία.
Σήμερα θα προσπαθήσω φίλε αναγνώστη (παρελθοντολολαγνε και μη) να σου αναλύσω την τάση του “Εμπρός πίσω”.
Καταρχάς τι είναι η παρελθοντολαγνεία;
Ως παρελθοντολαγνεία ορίζεται η προσκόλληση σε παρελθοντικά πρότυπα και καταστάσεις. Συνήθως συνδυάζεται με την θεοποίηση αυτών του παρελθόντος και την ταυτόχρονη δαιμονοποίηση καθετί καινούριου.
Γιατί είναι λανθασμένη αυτή η προσέγγιση ζωής;
Η παρελθοντολαγνεία μας κρατάει πίσω. Λόγω του ότι απορρίπτει καθετί νέο ως κατώτερο του παλιού, δεν αφήνει χώρο για εξέλιξη. Αυτό μπορεί να αποβεί ακόμα και μοιραίο εάν το “κάτι νέο” είναι σχετικό με την επιστήμη ή την τεχνολογία. (Βλέπε anti-vacc society ή paleo diet)
Που μπορεί να συναντήσω κρούσματα παρελθοντολαγνείας;
Κρούσματα μπορεί να συναντήσεις σχεδόν σε όλες τις ανθρώπινες εκφάνσεις. Ας δούμε όμως τα κυριότερα:
Η παρελθοντολαγνεία στην τέχνη
Πόσες ακόμα άραγε φορές θα ακούσουμε ότι “δεν βγαίνουν πια τραγούδια με τόσο λυρισμό και τόσο βαθύ νόημα”;
Και το πρόβλημα είναι ότι βγαίνουν. Και θα βγούνε κι άλλα(κι όχι μόνο τραγούδια). Γιατί ;
Γιατί πολύ απλά η ανθρώπινη διανόηση εξελίσσεται διαρκώς. Μαζί κι οι εκφράσεις της. Όπως δηλαδή η τέχνη.
Η παρελθοντολαγνεία δεν αφήνει να εκτιμήσουμε τα σύγχρονα έργα τέχνης, τις νέες ταινίες, τους πρωτοεμφανιζομενους καλλιτέχνες. Επιμένουμε να μιλάμε για τους Beatles, για το “όσα παίρνει ο άνεμος” και για την Σοφία Λόρεν.
Και το χειρότερο; Απέναντι τους αντιπαραβαλουμε το “Βaby” του Justin Bieber, κάτι αρλεκιν της κακιάς ώρας και τα βίντεο του Logan Paul. Λίγο σικέ το παιχνίδι, δεν νομίζεις;
Δεν μας περνάει από το νου ότι τέτοιοι υπήρχαν και παλιά. Απλά δεν έτυχε να τους μάθουμε. Όπως οι επόμενοι δε θα μάθουν ποτέ για τους trash αρτίστες της εποχής μας.
Και σ’ολα αυτά έρχεται να προστεθεί το γεγονός ότι τα έργα που σήμερα θεωρούμε αριστουργηματα, πολύ πιθανόν οι σύγχρονοι τους να μην τα αναγνώρισαν ποτέ. Ίσως βίωσαν κι αυτά λίγη… παρελθοντική παρελθοντολαγνεία.
Η παρελθοντολαγνεία στην επιστήμη
Εδω δυστυχώς ελλοχεύουν κι άλλοι κίνδυνοι πέρα από το να είναι απλά ανορθόδοξα τα επιχειρήματα μας.
Καταρχάς, όχι δε “ζούσαν παλιότερα οι άνθρωποι πιο υγιεινά”. Ο μέσος όρος ζωής έχει εκτιναχθεί τα τελευταία χρόνια. Η παιδική θνησιμότητα έχει μειωθεί σημαντικά. Ασθένειες που παλιά ισοδυναμουσαν με θάνατο, σήμερα δεν υπάρχουν ή είναι ιάσιμες ή έστω προσφέρεται σημαντική ανακούφιση από τα συμπτώματα τους.
Ναι φυσικά και θα εμφανιστούν νέες ασθένειες, αφού ένας οργανισμός που ζει 80+ χρόνια, εξελίσσεται πολύ περισσότερο, καθώς και μεταλλάσσεται. Μαζί του εξελίσσονται και οι παράγοντες που μπορεί να τον απειλήσουν. Ωστόσο χάρη στη σύγχρονη ιατρική μπορούμε να ελπίζουμε στην θεραπεία τους.
Ένα άλλο δεδομένο που ξεχνάμε όταν μιλάμε περί υγιεινής ζωής του παρελθόντος είναι η απουσία έγκυρων διαγνώσεων στο παρελθόν.
Μήπως οι νέες νόσοι δεν είναι τόσο νέες όσο αφορά την παρουσία τους, αλλά στην ονομασία και τον προσδιορισμό τους; Μήπως το “κακό το μάτι” και το “κάτι που έφαγε και τον πείραξε” είναι ο vintage τρόπος να ονομάσεις π.χ. την πολλαπλή σκλήρυνση ;
Τα εμβόλια, τα σύγχρονα φάρμακα και η ιατρική έσωσαν την ανθρωπότητα. Ας αφήσουμε τα καταπλάσματα της προγιαγιάς εκεί που ανήκουν κι ας εμπιστευτούμε την επιστήμη. Άλλωστε η ιατρική επιστήμη είναι όντως η εξέλιξη τους.
Η παρελθοντολαγνεία στην τεχνολογία
Το κινητό, το διαδίκτυο, τα social media και τα λοιπά τεχνολογικά επιτεύγματα δεν είναι καθαυτά υπεύθυνα για όσα τα κατηγορούμε.
Η αποξένωση, η αναπαραγωγή λανθασμένων προτύπων, η διάδοση fake news, οι ημικρανίες και η μυωπία, είναι απόρροια του τρόπου που χειριζόμαστε την τεχνολογία.
Σήμερα μπορούμε να επικοινωνήσουμε με ανθρώπους στην άλλη άκρη της γης. Έχουμε πρόσβαση σε βάσεις δεδομένων και γνώσεις. Έχουμε τη δυνατότητα να μαθαίνουμε τις εξελίξεις τη στιγμή που συμβαίνουν. Εξερευνούμε το σύμπαν. Κάνουμε τις δουλειές μας πολύ πιο εύκολα. Και τόσα πολλά άλλα.
Άρα όχι δεν “είναι κακό που τα παιδιά έχουν πρόσβαση στο ίντερνετ”, κακό είναι που δεν τους μαθαίνουμε τι να προσέχουν…
Η παρελθοντολαγνεία στις ανθρώπινες σχέσεις
Ναι το ξέρουμε, το έχουμε ακούσει πολλάκις. “Ένας στους τρεις γάμους καταλήγει σε διαζύγιο”.
Όχι δεν συμβαίνει αυτό επειδή δεν ξέρουμε να αγαπάμε. Συμβαίνει επειδή πλέον όταν δεν ταιριάζουμε με κάποιον δε φοβόμαστε να τερματίσουμε μια άσχημη κατάσταση.
Παλιότερα οι διαζευγμένοι είχαν να αντιμετωπισουν την κατακραυγή της κοινωνίας. Έτσι παρέμεναν σε σχέσεις τοξικές, που πολλές φορές μάλιστα είχαν γίνει παρά την θέληση τους. (βλέπε προξενιά)
Κι όσο για τις υπόλοιπες αξίες που …“έχουν φθίνει” όπως η ευγένεια, η φιλία, η αδελφοσύνη κι ο σεβασμός ξεχνάμε όρους όπως : πόλεμος, στέρηση ψήφου, μοναρχία, βεντέτα, δουλεία.
Γιατί όμως υπάρχει η παρελθοντολαγνεία;
Αυτό μπορεί να συμβαίνει για τρεις βασικούς λόγους.
Πρώτον, οι κοινωνίες σε κρίση έχουν την τάση να συσπειρωνονται γύρω από δοκιμασμένες νόρμες. Επίσης έχουν την τάση να επιρρίπτουν ευθύνες στην “νέα τάξη πραγμάτων” και να αποποιούνται τις ευθύνες των παλιότερων. Άρα; Θεοποίηση του παρελθόντος, δαιμονοποιηση παρόντος και μέλλοντος.
Δεύτερον, οι άνθρωποι σαν όντα, φοβούνται το καινούριο. Οπότε όταν η εκπαίδευση έχει αποτύχει να αποβάλλει αυτό το φόβο, πολλές φορές καταφεύγουν στην παρελθοντολαγνεία.
Τρίτον, κάποιες φορές οι άνθρωποι φτάνουν στην παρελθοντολαγνεία κρίνοντας το παρελθόν λανθασμένα. Πως δηλαδή; Μέσα από τις σύγχρονες αναπαραστασεις του. Μια ταινία ή ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή π.χ στο μεσαίωνα δεν παύει να είναι ερμηνευμένο και σκηνοθετημενο από σύγχρονους ανθρώπους. Τα όμορφα φορέματα βεστιαρίου και τα καθαρά πρόσωπα των ηθοποιών είναι απλά αληθοφανή. Όχι αληθινά…
Και τέλος, πως μπορώ να… ” προστατευτώ” από την παρελθοντολαγνεία;
Με διάβασμα, ενημέρωση και κριτική σκέψη. Όπως κι από κάθε άλλη μάστιγα που δεν είναι ιατρικής φύσης…