Έντβαρντ Μουνκ: Ο ευρηματικός ζωγράφος της “Κραυγής”

Σαν σήμερα, στις 12 Δεκεμβρίου του 1863, γεννήθηκε ο Έντβαρντ Μουνκ, ένας από τους επιδραστικότερους προδρόμους του εξπρεσιονισμού

Kληρονόμησα δύο από τους πιο φοβερούς εχθρούς της ανθρωπότητας– την κληρονομιά της φυματίωσης και της παραφροσύνης– η ασθένεια, η τρέλα και ο θάνατος ήταν οι μαύροι άγγελοι που στάθηκαν στο λίκνο μου.                                                                                     ~Έντβαρντ Μουνκ

Αυτοπροσωπογραφία του Έντβαρντ Μουνκ, 1895

Ο Έντβαρντ Μουνκ (Edvard Munch) γεννήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 1863 και πέθανε στις 23 Ιανουαρίου 1944, στη πατρίδα του, το Όσλο της Νορβηγίας. Γονείς του Μουνκ ήταν ο Κρίστιαν Μουνκ γιατρός και ιατρικός ανώτερος υπάλληλος και η Laura Cathrine Bjølstad, ενώ είχε τέσσερα ακόμα αδέρφια. Μέχρι το 1868 είχε πεθάνει η μητέρα του και η μια αδερφή του από φυματίωση. Τα υπόλοιπα παιδιά απέκτησαν σκληρή θρησκευτική ανατροφή από τον πατέρα τους, ο οποίος τους έλεγε πως για καμία αμαρτία δεν υπάρχει σωτηρία από τη Κόλαση.

Μια από τις αδερφές του διαγνώστηκε με διανοητική ασθένεια σε νεαρή ηλικία, ενώ και ο ίδιος ήταν συχνά άρρωστος, το οποίο τον οδήγησε στο να παρατήσει τις σπουδές του και να γίνει ζωγράφος. Και έκανε τη σωστή απόφαση, καθώς το έργο του Μουνκ αποτέλεσε σημείο τομής στην πορεία του εξπρεσιονισμού τα επόμενα χρόνια.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΜΟΥΝΚ

The Sick Child (1885-1886)

Ένα από τα πρώτα έργα του, το “Det syke barn” (Το άρρωστο παιδί) χαρακτηρίζει τα κυριότερα θέματα του Μουνκ. Ο θάνατος, η απώλεια, το άγχος, η παράνοια και οι ανησυχίες της ταραγμένης ψυχής του, τον έκαναν ξεχωριστό από τους άλλους ζωγράφους εκείνης της περιόδου, που δίνουν έμφαση στη τεχνική και όχι στο συναίσθημα.

Αφιερωμένο στην νεκρή από φυματίωση αδερφή του Johanne Sophie, ο πίνακας απεικονίζει τη κοπέλα να υποφέρει ξαπλωμένη με τη θλιμμένη θεία της δίπλα της να την κρατά σφιχτά. Με αυτό το έργο ο Μουνκ εκφράζει την λύπη του αλλά και την ενοχή του, καθώς και αυτός είχε νοσήσει από φυματίωση, αλλά επιβίωσε και αντιμετώπισε την απώλεια της αγαπημένης του αδερφής.

Vampire (1893)

Ο αρχικός τίτλος του πίνακα  ήταν “Αγάπη και Πόνος”, ωστόσο αργότερα απέκτησε τον τίτλο “Βαμπίρ” γιατί μοιάζει με έναν άνθρωπο που βρίσκεται στην αγκαλιά ενός βρικόλακα. Αν και ο Μουνκ υποστήριζε πως δεν ήταν τίποτα άλλο παρά ένας άντρας στην αγκαλιά μιας γυναίκας, οι Ναζί θεώρησαν το έργο έκφυλο.

Πολλοί άνθρωποι είδαν στοιχεία σαδομαζοχισμού στο έργο. Κάποιοι πίστευαν ότι επρόκειτο για τις επισκέψεις του Μουνκ σε πόρνες, ενώ άλλοι το είδαν ως ένα είδος μακάβριας φαντασίας για το θάνατο της αγαπημένης του αδελφής. Ωστόσο ο Μουνκ παρέμεινε πιστός στη δικιά του εκδοχή.

The Scream (1893)

Χωρίς αμφισβήτηση, “Η Κραυγή” είναι το πιο γνωστό έργο του Μουνκ, και ένα από τα σημαντικότερα έργα της μοντέρνας τέχνης. Ο πίνακας είναι μια εξπρεσιονιστική αυτοβιογραφία του Μουνκ, ένας άνθρωπος, που κάνει βόλτα στο Όσλο και η κραυγή του διαπερνά τη φύση, την ώρα που δυο άνθρωποι περνάνε από πίσω του. Η κραυγή οφείλεται στην άφιξη (ή την αναχώρηση) του Μουνκ στη ψυχιατρική κλινική που βρισκόταν η μια αδερφή του, Laura Catherine.

Σύμφωνα με τα λόγια του Μουνκ: “Περπατούσα στο δρόμο με δύο φίλους, ώσπου ο ήλιος έδυσε· ξαφνικά ο ήλιος έγινε κόκκινος, όπως το αίμα. Σταμάτησα και έγειρα προς το φράχτη, τρέμοντας από φόβο. Τότε άκουσα τη τεράστια, απόλυτη κραυγή της φύσης.”

Madonna (1894-95)

Την ίδια περίοδο της δημιουργίας της “Κραυγής”, ο Μουνκ θα ζωγραφίσει αρχικά το έργο με τίτλο “Loving Woman”, η οποία αργότερα απέκτησε τον τίτλο “Madonna”. Ο πίνακας συμβολίζει τον κύκλο της γυναίκας σύμφωνα με τον καλλιτέχνη: Σεξουαλική επαφή, γονιμοποίηση, γέννηση και θάνατος.  Υποστηρίζεται από αναλυτές πως η “Μαντόνα” αντιπροσωπεύει ένα είδος δαρβινικής αγάπης για το θάνατο.

Το φωτοστέφανο στο χρώμα του αίματος προσδίδει μία ιερή ταυτότητα στη σύνθεση. H “Μαντόνα” παραδίδεται στην υπερβατική στιγμή του έρωτα και θεωρείται πως το έμβρυο που πρόκειται να γεννήσει, είναι ο θάνατος. Αν και ο καλλιτέχνης δεν υπέκυψε πλήρως στη θρησκευτική πεποίθηση του πατέρα του,  το έργο υποδηλώνει σαφώς τη συνεχή διαμάχη του Μουνκ για την ακριβή φύση της δικής του πνευματικότητας.

The Sun (1909)

Βασανισμένος από τις παραισθήσεις του από τη μανία καταδίωξης, καθώς και από τον εθισμό του στο αλκοόλ, ο Έντβαρντ Μουνκ θα μπει σε ψυχιατρική κλινική το 1908. Η θεραπεία στην οποία υποβλήθηκε για τους επόμενους οκτώ μήνες περιελάμβανε δίαιτα και “ηλέκτριση”. Μετά τη σταθεροποίηση της προσωπικότητας του, ο Μουνκ θα αφοσιωθεί στα θέματα της φύσης, με πιο ζωηρά χρώματα και λιγότερο απαισιοδοξία στα έργα του.

Ο “Ήλιος” είναι ίσως το μεγαλύτερο επίτευγμα της σύγχρονης τοιχογραφίας. Ο Έντβαρντ Μουνκ “απλώνει” τον ήλιο σε όλο το γεωμετρικά άψογο τοπίο, και τον κάνει έντονο και επιβλητικό. Τα βράχια και ο ωκεανός  φωτίζονται από τις ακτίνες του ηλίου, οι οποίες μοιάζουν να φτάνουν στο άπειρο.

“Από το σάπιο σώμα μου θα ανθίσουν λουλούδια και θα είμαι μέσα τους και αυτή είναι η αιωνιότητα.”