Μαριάνθη ΔόβρηΕσύ γνωρίζεις αυτούς τους νομπελίστες λογοτεχνίας;
Τα βραβεία Νομπέλ αποτελούν ένα σύνολο από ετήσια, διεθνή βραβεία πολιτισμικού και επιστημονικού περιεχομένου. Τα βραβεία θεσμοθετήθηκαν από τον Alfred Nobel (Νομπέλ και όχι Νόμπελ στα σουηδικά) ο οποίος ανέφερε ρητά στη διαθήκη του ότι όλη του η περιουσία επιθυμούσε να διατεθεί με τη μορφή επιβράβευσης σε αυτούς που προσέφεραν κάτι εξαιρετικό στην ανθρωπότητα μέσω του πολιτισμικού ή επιστημονικού τους μόχθου.
Το πρώτο βραβείο Νομπέλ λογοτεχνίας δόθηκε το 1901 από τη Σουηδική Ακαδημία, όπως κάθε χρόνο. Έκτοτε έχει δοθεί 109 φορές σε 113 συγγραφείς παγκοσμίως, οι οποίοι βρισκόταν εν ζωή κατά τη διάρκεια της απονομής. Αναμεσά τους βρίσκονται αρκετά γνωστοί συγγραφείς όπως ο Εrnest Hemingway, o Pablo Neruda και ο Gabriel Garcia Marquez.
Παρόλα αυτά υπήρχαν και πολλοί, οι οποίοι δεν ήταν και τόσο γνωστοί στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Εμείς παρακάτω παραθέτουμε 8 από αυτούς…
1.Sully Prudhomme (τιμήθηκε το 1901)
O Sully Prudhomme (Συλί Προυντόμ) υπήρξε ο πρώτος συγγραφέας που τιμήθηκε με το βραβείο Νομπέλ λογοτεχνίας το 1901. Γεννήθηκε στις 16 Μαρτίου 1839 στο Παρίσ
ι και πέθανε στις 7 Σεπτεμβρίου 1907 στο Châtenay της Γαλλίας. Βραβεύτηκε για το ποιητικό του έργο, το οποίο ήταν γραμμένο εξ ολοκλήρου στα γαλλικά.
Η επίσημη δήλωση της Ακαδημίας ανέφερε ότι το βραβείο είχε απονεμηθεί στον Sully Prudhomme λόγω “της ποιητικής του σύνθεσης η οποία προσδίδει έναν υψηλόφρων ιδεαλισμό, καλλιτεχνική τελειότητα και έναν σπάνιο συνδυασμό εγκαρδιότητας και νου”.
Ανήκε στο δημοφιλές λογοτεχνικό ρεύμα του Παρνασσισμού, ενώ μετά το ποίημα Le Bonheur (Ευτυχία) το οποίο είναι ένα από τα δημοφιλέστερα ποιήματά του ξεκίνησε να γράφει δοκίμια φιλοσοφικού και αισθητικού χαρακτήρα. Ένα ακόμη δημοφιλές ποίημά του είναι το La Justice (Δικαιοσύνη).
2.Ivo Andric (τιμήθηκε το 1961)
Ο Ivo Andric (Ίβο Άντριτς) ήταν Γιουγκοσλάβος λογοτέχνης, που γεννήθηκε στην πόλη Τράβνικ της Βοσνίας στις 9 Οκτωβρίου του 1892. Ωστόσο πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο Βελιγράδι, όπου πέθανε στις 13 Μαρτίου 1975.
Στην επίσημη ανακοίνωση της βράβευσής του η Ακαδημία ανέφερε ότι βραβεύτηκε για την επική δυναμική του λόγου του απεικονίζοντας την ανθρώπινη μοίρα μέσα από την ιστορία της χώρας του. Άλλωστε στο μεγαλύτερο μέρος των έργων του περιγράφεται ο τρόπος ζωής και η κουλτούρα των ανθρώπων της χώρας του στην εποχή που έζησε, η οποία περιελάμβανε και τους δύο Παγκοσμίους Πολέμους.
Το είδος για το οποίο τιμήθηκε ήταν η πεζογραφία, αλλά έγραψε επιπλέον ποίηση και δοκίμια. Το έργο του είναι γραμμένο στη Σερβο-κροάτικη γλώσσα, ενώ τα πιο γνωστά του έργα είναι Το γεφύρι του Δρίνου, Η Δεσποινίδα και Το χρονικό του Τράβνικ.
Ο Ivo Andric στο γεφύρι του Δρίνου στο Τράβνικ.
3.Herta Müller (τιμήθηκε το 2009)
Η Herta Müller (Χέρτα Μύλερ) γεννήθηκε στις 17 Αυγούστου του 1953 στη Γερμανική μειονότητα στη Ρουμανία. Η ζωή της και ιδιαίτερα η παιδική της ηλικία στιγματίστηκε από το κομμουνιστικό καθεστώς του Nicolae Ceaușescu (Νικολά Τσαουσέσκου).
Η μητρική της γλώσσα και κατ’επέκταση η γλώσσα στην οποία έγραψε το έργο της είναι η γερμανική. Παρόλα αυτά έχοντας μεγαλώσει στη Ρουμανία έμαθε Ρουμάνικα και αργότερα σπούδασε Ρουμανική λογοτεχνία. Έτσι αν και έχει αναφέρει ανθρώπους και γεγονότα που την έχουν επηρεάσει, έχει δηλώσει ότι η αντίθεση μεταξύ αυτών των δύο αντίθετων γλωσσών άσκησε μεγάλη επιρροή στη γραφή της.
Στην επίσημη ανακοίνωση της βράβευσής της η Σουηδική Ακαδημία δήλωσε ότι βραβεύτηκε, διότι η συγκέντρωση της ποίησης και η αδρότητα της πεζογραφίας της αναδεικνύουν την ψυχοσύνθεση των εκδιωγμένων από την πατρίδα τους. Τα πιο αξιόλογα έργα της είναι Η Συνάντηση, Η αλεπού ήταν κιόλας ο κυνηγός, Το Ζώο της Καρδιάς και οι Μετέωροι Ταξιδιώτες.
Σήμερα ζει μόνιμα στο Βερολίνο.
4. Elfride Jelinek (τιμήθηκε το 2004)
Η Elfride Jelinek (Ελφρίντε Γέλινεκ) γεννήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 1946 στην Αυστ
ρία και είναι μυθιστοριογράφος και θεατρική συγγραφέας.
Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας παρέλαβε το Νομπέλ λογοτεχνίας για την μουσική ροή του λόγου και του αντίλογου σε μυθιστορήματα και θεατρικά έργα τα οποία με ασυνήθιστο γλωσσολογικό ζήλο αποκαλύπτουν τον παραλογισμό των στερεοτύπων της κοινωνίας και τη δύναμή τους να υποδουλώνουν.
Η γραφή της είναι γνωστή για την έντονη κριτική που άσκησε στη σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία και τον σεξισμό. Από τα πιο δημοφιλή της έργα είναι η Λαγνεία και η Η Δασκάλα του πιάνου.
Της ασκήθηκε αρκετά αρνητική κριτική επειδή δεν παρέστη στην τελετή απονομής του βραβείου. Αντιθέτως έστειλε ένα βίντεο το οποίο τράβηξε η ίδια, προκειμένου να αντικαταστήσει την φυσική της απουσία.
Ωστόσο πολλοί την υποστήριξαν δεδομένου ότι έχει δηλώσει ανοιχτά ότι πολλές αγχώδεις διαταραχές της, όπως η αγοραφοβία και η κοινωνική διαταραχή, εμποδίζουν ακόμη και καθημερινές λειτουργίες, όπως για παράδειγμα το να πάει σε έναν κινηματογράφο.
Σήμερα ζει στη Βιέννη.
5.Οrhan Pamuk (τιμήθηκε το 2006)
6. Mo Yan (τιμήθηκε το 2012)
Ο Μο Γιαν κατά τη διάρκεια της τελετής απονομής του βραβείου Νομπέλ.
Ο Guan Moye (Γκουάν Μογιέ) γνωστός με το ψευδώνυμο Mo Yan (Μο Γιαν) είναι ο πρώτος Κινέζος λογοτέχνης που τιμήθηκε με βραβείο Νομπέλ. Γεννήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου του 1955 και αποτελεί τον 6ο πιο μεταφρασμένο συγγραφέα της κινεζικής γλώσσας σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της UNESCO.
Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας ο Μο Γιαν βραβεύτηκε χάριν του παραισθητικού ρεαλισμού που ενώνει το παραμύθι, την ιστορία και τη σύγχρονη πραγματικότητα. Το έργο του έχει συγκριθεί με το έργο των Γουίλιαμ Φόκνερ και Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες (παλαιότεροι κάτοχοι Νομπέλ λογοτεχνίας), ενώ παράλληλα έχει ασκηθεί έντονη λογοκρισία από συμπατριώτες λογοτέχνες.
Ένα από τα πιο γνωστά -διεθνώς- έργα του είναι Οι κόκκινοι αγροί που έχει μεταφερθεί και στον κινηματογράφο. Το συγκεκριμένο έργο δημιούργησε τις πρώτες εστίες αντιπαραθέσεων, οι οποίες έγιναν εντονότερες με την έκδοση του επόμενου -εξίσου δημοφιλούς- έργου του Οι Μπαλάντες του Σκόρδου, η κυκλοφορία του οποίου απαγορεύτηκε στην Κίνα.
7. Svetlana Alexievich (τιμήθηκε το 2015)
Η Svetlana Alexievich (Σβέτλανα Αλεξιέβιτς) είναι δημοσιογράφος, ορνιθολόγος (κι όμως) και πεζογράφος από τη Λευκορωσία. Γεννήθηκε στις 31 Μαϊου 1948 σε μία περιοχή της Ουκρανίας από Λευκορώσο πατέρα και Ουκρανή μητέρα, όμως μεγάλωσε στη Λευκορωσία.
Σύμφωνα με την Σουηδική Ακαδημία βραβεύτηκε λόγω της πολυφωνικής της γραφής, που αποτελεί ένα είδος μνημείου του πόνου και ταυτόχρονα του θάρρους της εποχής μας.
Έχει ασκήσει πολλές φορές κριτική σε πολιτικές αποφάσεις της Σοβιετικής Ένωσης γεγονός που την ανάγκασε να ζήσει για μερικές περιόδους μακριά από την πατρίδα της. Τα έργα της έχουν μεταφραστεί σε δεκάδες χώρες, με εξαίρεση την πατρίδα της αφού θεωρείται αντικαθεστωτική.
Ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς της είναι δημοσιογραφικό με στοιχεία που επηρεάζουν το λογοτεχνικό της ύφος δίνοντας πολλά ρεαλιστικά στοιχεία.
Η ίδια στον λόγο της στην τελετή απονομής του βραβείου αφιέρωσε το βραβείο στους συμπατριώτες και τη χώρα της και τόνισε ότι αυτό το βραβείο θα τη βοηθήσει να πολεμήσει για την ελευθερία έκφρασης στη Λευκορωσία και τη Ρωσία.
Τα σημαντικότερα έργα της είναι Οι μολυβένιοι στρατιώτες, Γοητευμένοι από τον θάνατο και Φωνές από την ουτοπία.
8.Derek Walcott (τιμήθηκε το 1992)
Ο Derek Walcott (Ντέρεκ Γουόλκοτ) υπήρξε ένας γνωστός ποιητής από τη Σάντα Λουτσία, ο οποίος γεννήθηκε στις 23 Ιανουαρίου του 1930.
Αν και πολλά θεατρικά του έργα είχαν μεγάλη απήχηση (ιδιαίτερα στο Λονδίνο και τη Ν. Υόρκη) το Νομπέλ λογοτεχνίας του απονεμήθηκε για το ποιητικό του έργο. Πιο συγκεκριμένα σύμφωνα με τη Σουηδική Ακαδημία βραβεύτηκε για την ποιητική αύρα που αποτελείται από εξαιρετική ακτινοβολία η οποία διατηρείται από ιστορικά οράματα, αποτέλεσμα τη διαπολιτισμικής του δέσμευσης.
Η πιο γνωστή του ποιητική προσπάθεια είναι αυτή που φέρει τον τίτλο Όμηρος και πρόκειται για ένα ποίημα που φέρει πολλές μεταφορικές ομοιότητες με την Ιλιάδα του Ομήρου προσαρμοσμένες στη δική του πραγγματικότητα, τόσο από την άποψη της εποχής, όσο και του τόπου. Άλλωστε, και η Αγία Λουτσία είναι ένα νησί.
Ο ίδιος δίδαξε σε ποίηση σε διάφορα Πανεπιστήμια όπως το Yale, το Columbia και το Harvard, ενώ το 2006 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Πέθανε στις 17 Μαρτίου 2017 στην Αγία Λουτσία.
