Δαγλής ΘεόδωροςΤα κοινωνικά δίκτυα είναι πλέον παντού στην καθημερινότητά μας. Συμβάλλουν άραγε και αυτά στην αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου;
Με αφορμή την εικόνα που ανέβασε φίλος στο κοινωνικό διαδίκτυο, δεν άντεξα από το να μπω στην διαδικασία να γίνω καυστικός – όχι τίποτα άλλο, αφορμή έψαχνα…
Λοιπόν, η φωτογραφία που ανέβασε αυτός ο φίλος μου, ήταν ένας νεαρός, ο οποίος είναι πεσμένος στα γόνατα, με τους αγκώνες σε σχήμα προσευχής – ικεσίας, και μπροστά του βρίσκεται η αγαπημένη του, η οποία τον κοιτάζει με έκπληξη και χαρά. Με μια πρώτη ματιά, θα μπορούσε να πει κανείς ότι έχουμε μπροστά μας μία ρομαντική σκηνή, με τον νεαρό να ζητά σε γάμο την αγαπημένη του. Μα ας σοβαρευτούμε! Στον 21ο αιώνα ζούμε – αυτές οι «ρομαντικές» σκηνές έχουν καταντήσει δυστυχώς επιστημονική φαντασία… Ο νεαρός, αντί για δαχτυλίδι κρατά στο χέρι του ένα σχήμα «like» του κοινωνικού διαδικτύου και προφανώς, θέλει να καυτηριάσει ένα παγκόσμιο πλέον σύγχρονο φαινόμενο.
Ας προβούμε σε έναν πρώτο σχολιασμό της εικόνας και στην συνέχεια θα αφήσω τον καυστικό μου εαυτό, ελεύθερο. Η εικόνα προφανώς θέλει να δείξει πως σήμερα είναι πιο σημαντικό ένα «like», δηλαδή η εκδήλωση εικονικού και συχνά ψεύτικου θαυμασμού, παρά η προσωπική αλληλεπίδραση, και η απόδειξη στον άλλο πως όντως τον θαυμάζουμε ή ενδιαφερόμαστε γι’ αυτόν. Επίσης, αυτό που μπορώ να διακρίνω είναι πως η αυθεντικότητα των συναισθημάτων, έχει αλλοιωθεί και την θέση τους πήρε το ρηχό, το ψεύτικο «συναίσθημα» των κοινωνικών μέσων δικτύωσης.
Πλέον η ζωή είναι εκεί μέσα, και όχι εκεί έξω. Μάλιστα υπάρχουν στατιστικές που το αποδεικνύουν αυτό. Δεν είναι λίγοι οι θάνατοι μάλιστα σε άγρια τοπία, με κάποιον να προσπαθεί να βγάλει μία καλή «selfie» για να ανεβάσει στο διαδίκτυο, αντί να προσπαθεί να ζήσει αυτή την μοναδική εμπειρία και να βάλει σε δεύτερη μοίρα την φωτογραφία. Έχουμε καταντήσει πραγματικά να ζούμε για την «εικόνα» και όχι για την «εμπειρία». Μετά αναρωτιόμαστε γιατί είμαστε δυστυχισμένοι σήμερα με τόσα πολλά, σε μια κοινωνία τεχνοπώλιου, ενώ παλιότερα, σε μια αγροτική κοινωνία με πολύ λιγότερα, οι άνθρωποι ήταν ευτυχισμένοι…
Η ευτυχία βρίσκεται στην ίδια την φύση του ανθρώπου και δυστυχώς εμείς όλο και πιο πολύ απομακρυνόμαστε από την ίδια μας την φύση. Όταν για παράδειγμα λέμε ότι ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον προφανώς μιλάμε για πρόσωπο με πρόσωπο αλληλεπίδραση και όχι κλειδωμένος σε ένα δωμάτιο, μιλώντας μέσω υπολογιστή, ασταμάτητα.
Αυτό όμως που μου κέντρισε ιδιαίτερα την προσοχή δεν ήταν η σύντομη ανάλυση που προσπάθησα να κάνω, αλλά το γεγονός πως πολλοί άνθρωποι αντιλαμβάνονται τι συμβαίνει. Πολλοί τελικά αντιλαμβάνονται ότι έχουμε καταραστεί εμείς οι ίδιοι τους εαυτούς μας, πως καταστρέφουμε τον ίδιο μας τον εαυτό, αλλά οι ίδιοι αυτοί άνθρωποι δεν βλέπουν όλη την πραγματικότητα. Αυτοί που βλέπουν την πραγματικότητα στους άλλους, δεν μπορούν με τίποτα να την διακρίνουν στον ίδιο τους τον εαυτό. Αυτό αποτελεί τραγική ειρωνεία. Είναι σαν να έχουμε την τάση να κατακρίνουμε με σκοπό να απελευθερώσουμε όλες μας τις ανασφάλειες, να μειώσουμε τους άλλους, και όχι να αυτοκριτικάρουμε (τον εαυτό μας) και να βελτιωνόμαστε.
Δεν θα ξεχάσω κάποτε, που είπα σε μία παρέα μου : «Θυμάστε που τόσα χρόνια βγάζανε ντοκιμαντέρ και μας λέγανε ότι θα μας παρακολουθούνε, κτλ? Ε τώρα εμείς επιτρέψαμε να μας παρακολουθούν, με τα check-in, με τις αναρτήσεις, κτλ». Έδειχναν να σοκάρονται και να μπαίνουν λίγο σε διαδικασία σκέψης. Μάλιστα κάποιοι συμφώνησαν κιόλας. Χάρηκα τόσο πολύ, αλλά δεν κράτησε πολύ. Δεν περάσανε 10’ και πετάγεται ένας: «Μας έκανα «check-in» έτσι?». Απογοητεύτηκα όσο δεν παίρνει…
Επομένως, για κάποιο λόγο βλέπουμε όλα τα αρνητικά στους άλλους, και μάλιστα συχνά ορθώς και σε σχετικά αντικειμενικό βαθμό, αλλά δεν μπορούμε να κάνουμε με τίποτα το ίδιο και για τον εαυτό μας. Αυτό είναι κιόλας που με έκανε να ξεκινήσω να γράφω αυτό το άρθρο και για μένα θα παραμένει διαρκώς ένα μυστήριο. Ίσως από την μία να το αντιλαμβανόμαστε αλλά αφού είμαστε βολεμένοι σε μία ψεύτικη πραγματικότητα, αρνούμαστε να βγούμε από αυτή την προστατευτική «γυάλα».
Άλλος πιθανός λόγος είναι (όπως έθιξα και πριν), η προσπάθειά μας να ικανοποιήσουμε τα κόμπλεξ και τις ανασφάλειές μας, μειώνοντας τους άλλους, ακόμα και για πράγματα που κάνουμε και εμείς. Ο καθένας μας, όπως φαίνεται, βλέπει την καμπούρα των άλλων και ποτέ την δική του – ακόμα και όταν οι άλλοι μας φωνάζουν για την «καμπούρα» μας, αμφισβητούμε την κρίση και την αντικειμενικότητά τους.
Μήπως εν τέλει μέσα από την χειραφέτησή μας, την απότομη ενηλικίωσή μας, μέσα από τον υπέρμετρο καταναλωτισμό, την εύκολη ικανοποίηση των αναγκών μας, την αντικατάσταση του περιεχομένου – βάθους από το ρηχό, την αντικατάσταση του φυσικού τρόπου ζωής/παιχνιδιού/κοινωνικής συναναστροφής με την υποκρισία για κοινωνικούς λόγους, την αντικατάσταση του περιβάλλοντος με τον ψηφιακό κόσμο, τελικά απαλλοτριώσαμε τον «άνθρωπο»? Μήπως αυτό που κάποτε ονομαζόταν «homo sapiens» είναι είδος υπό εξαφάνιση*?
*Και αυτό γιατί το μόνο που μας διακρίνει από τα ζώα είναι η λογική και η προνοητικότητα για το μέλλον (με το δεύτερο να αποτελεί αποτέλεσμα του πρώτου).