Δέσποινα ΤσιμπρικίδουΚι όμως, ο χορός πάντα ήταν αλληλένδετος με τη θρησκεία. Αλλά με ποιον τρόπο;
Ο χορός είναι κάτι τόσο φυσικό και φυσιολογικό για εμάς που ίσως αγνοούμε με ποιον τρόπο έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν. Από τον χορό της βροχής των αυτόχθονων της Βόρειας Αμερικής μέχρι τον παραδοσιακό χορό των Βουδιστών μοναχών στη Νότια Κορέα, ο χορός είναι πάντα συνδεδεμένος, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, με τη θρησκεία.
Γενικά, ο χορός χρησιμοποιήθηκε από τις διάφορες θρησκείες, ιδιαίτερα στην προϊστορική εποχή, για να συνοδεύσει τελετουργικά προς τους θεούς. Είτε πρόκειται για μονοθεϊστική είτε πολυθεϊστική θρησκεία, ο χορός ήταν ένα μέσο επικοινωνίας με τις θεότητες. Σχεδόν σε κάθε αρχαία θρησκεία υπήρχε μια θεότητα η οποία αντιπροσώπευε το χορό.
Ας το πάρουμε χρονολογικά:
9000 π.Χ
Οι παλαιολιθικοί οικισμοί μέσα στα βράχια στην Ινδική χερσόνησο κατοικήθηκαν από τον Homo erectus, τον άνθρωπο που “σηκώθηκε”. Επρόκειτο για ανθρώπους που έμοιαζαν, λίγο ή πολύ σε εμάς. Μέσα στις σπηλιές Bhimbetka βρέθηκαν ζωγραφιές με φιγούρες που χόρευαν. Ανάμεσα στις ζωγραφιές που απεικόνιζαν τα θρησκευτικά τελετουργικά, όπως το κυνήγι και ο τοκετός, υπήρχαν και φιγούρες που με κάποιον τρόπο έδειχναν μια ρυθμική κίνηση.
Αρχαία Αίγυπτος (3300 π.Χ)
Ο χορός ήταν άρρηκτα συνδεδεμένος με την καθημερινή ζωή στην Αρχαία Αίγυπτο, πόσο μάλλον με τη λατρεία των θεών. Η θεότητα Bast, αντιπροσώπευε την ευχαρίστηση, το χορό, τη μουσική και την υγεία.
Είναι γνωστό πόση σημασία έδιναν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι στη μεταθανάτια ζωή και στα τελετουργικά που σχετίζονταν με την ταφή. Στο εσωτερικό των πυραμίδων και των τάφων έχουν βρεθεί ζωγραφιές με φιγούρες που χορεύουν.
Συγκεκριμένα, ο χορός του Muu πραγματοποιούνταν σε κηδείες από άνδρες χορευτές, οι οποίοι φορούσαν μακριά φορέματα φτιαγμένα από καλάμια.
Αρχαία Ελλάδα
Ο θρησκευτικός χορός στην Αρχαία Ελλάδα σχετίζεται κυρίως με τη μυθολογία, πράγμα που είναι δύσκολο να τοποθετήσουμε σε χρονολογικά καλούπια. Σε γενικές γραμμές, τα κείμενα της αρχαιοελληνικής μυθολογίας γράφτηκαν κατα τη διάρκεια της Κλασικής εποχής, δηλαδή γύρω στα 500 με 336 π.Χ.
Πρώτα απο όλα, εχουμε τις εννέα Μούσες, αρχαίες θεότητες, η καθεμία απο τις οποίες, αντιπροσώπευε και μια τέχνη. Η Τερψιχόρη ήταν η Μούσα του χορού και των δραματικών χορικών. Ο Απόλλωνας, ένας από τους 12 θεούς του Ολύμπου, ήταν ο ηγέτης τους.
Ο Απόλλωνας ήταν ο θεός της ιατρικής, της μουσικής και της ποίησης. Σε πολλά τραγούδια της εποχής τον αποκαλούσαν “Χορευτή“. Ο χορός του Απόλλωνα συνοδευόταν απο λύρες, λάουτα και ένα είδος κιθάρας. Επρόκειτο για τελετουργικό χορό και εκτελούνταν κατά τη διάρκεια θρησκευτικών εορτών.
Αντίθετα, ο χορός του Διονύσου, θεός του κρασιού και της διασκέδασης, σχετιζόταν με το πάθος, τον πανικό και την επιθυμία. Οι “οργασμικοί” αυτοί χοροί, έφερναν τους ανθρώπους πιο κοντά στον θεό Διόνυσο.
Βουδισμός (6ος – 4ος αι. π.Χ)
Οι βουδιστές μοναχοί στην Κορέα εκτελούν έναν θρησκευτικό χορό ο οποίος ονομάζεται Seungmu. Έχει ανακηρυχθεί ως ένα από πιο σημαντικά πολιτισμικά στοιχεία της Νότιας Κορέας.
Δεν έχει ανακαλυφθεί ο τρόπος με τον οποίο ξεκινήσε να υφίσταται ο χορός στ
ην βουδιστική κουλτούρα, αλλά λέγεται ότι προέρχεται από έναν παλαιότερο τελετουργικό χορό των βουδιστών.
Ο χορός εκτελείται με συνοδεία ταμπούρλο και οι χορευτές φοράνε μια μακριά ρόμπα (jamgsam) με μακριά μανίκια και μια άσπρη κουκούλα (gokkal).
Ινδουισμός (500 π.Χ – 300 π.Χ)
Ο Ινδουισμός βρίσκεται πολύ κοντά στον χορό. Σύμφωνα με την οπτική του, το σύμπαν δημιουργήθηκε από τον χορό του “Υπέρτατου Χορευτή Nataraja“, και η καθεμία από τις 23 θεότητες τους μπορεί να εκδηλώσει τη δύναμη της μέσω χορευτικών κινήσεων.
Εξαιτίας αυτής της φιλοσοφίας, ο χορός είναι ενσωματωμένος στην κουλτούρα των Ινδουιστών.
Χριστιανισμός και Ιουδαϊσμός
Όσο περίεργο και αν ακούγεται, υπάρχουν πάρα πολλές αναφορές στο χορό στα ιερά βιβλία των δύο αυτών θρησκειών. Βέβαια, ο χορός δεν χρησιμοποιήθηκε ως μέσο επικοινωνίας η απεικόνισης της πίστης προς το Θεό, αλλά το γεγονός ότι αναφέρεται σε πολλα σημεία των ιερών κειμένων, δείχνει οτι οι θρησκείες αυτές δεν ήταν τόσο αποστασιοποιημένες από το χορό όσο πιστεύουμε.
Συγκεκριμένα, οι Ιουδαίοι ενσωμάτωσαν τον χορό σε πολλές από τις τελετές τους, πολύ περισσότερο στις γαμήλιες τελετές.
Όσον αφορά την Παλαιά Διαθήκη, ο χορός ως πανηγυρισμός για κάτι που έκανε ο Θεός ή για τον ίδιο τον Θεό, αναφέρεται στα βιβλία Έξοδος, Κριταί, Βασιλείων Ά και Σοφία Σολομώντος.
Επίσης, πολλές Προτεσταντικές εκκλησίες επιτρέπουν τον χορό και το τραγούδι κατά τη διάρκεια της λειτουργίας.
Ισλάμ
Οι πρώτες κοινότητες του Ισλάμ που εγκατέλειψαν τα εγκόσμια, πρεσβεύοντας ότι το ανθρώπινο πεπρωμένο εξαρτάται από τη θέληση του Θεού, ονομάστηκαν σουφικό τάγμα.
Το τάγμα αυτό ενσωματώνει την ιδεολογία των στροβιλιζόμενων δερβίσηδων. Η ιδεολογία ουσιαστικά πρεσβεύει ότι όλα περιστρέφονται και το ανθρώπινο πλάσμα ζει μέσω της κυκλικής περιστροφής του αίματος, των κυκλικών εναλλαγών της ζωής από την πρώτη στιγμή της γέννησης του. Όλες οι περιστροφές είναι φυσικές και ασυνείδητες. Ο δερβίσης, περιστρεφόμενος σε αρμονία, όμως, δεν έχει σκοπό να χάσει τη συνείδηση του, αλλά να ταυτιστεί με τον Δημιουργό, να Τον σκεφτεί και να Τον ευχαριστήσει.
Με αυτόν τον τρόπο επιβεβαιώνει τα λόγια του Κορανίου: “Όλα στους ουρανούς και επί της γης επικαλούνται τον Θεό”.
Μέσα από όλα αυτά (ελπίζω όχι βαρετά) ιστορικά και θρησκευτικά στοιχεία, βλέπουμε ότι ο χορός κατείχε πάντα μια ιδιαίτερη θέση στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Εκτός από τρόπος να ξεφύγουν από τις δυσκολίες της καθημερινότητας, ήταν, επίσης, ένας τρόπος να φτάσουν κοντά στον Θεό τους, όποιος και αν ήταν αυτός.
Και ίσως αυτό δείχνει πόσα πολλά κοινά έχουν οι διάφορες θρησκείες μεταξύ τους, τελικά, είτε σύγχρονες, είτε αρχαίες, είτε δημοφιλείς, είτε κρυφές.