Είναι η τέχνη ξεχωριστή από τον δημιουργό της;

Σε αυτό το άρθρο αναλύουμε τις απόψεις μας για την τέχνη “αποκομμένη από τον καλλιτέχνη που της έδωσε ζωή”…

Αθήνα, Νοέμβριος 2016

Ώρα 19:14.

Άλλη μια ώρα που κάποιος ένιωσε προσβεβλημένος από κάτι που διάβασε ή είδε στο internet. Άλλο ένα λεπτό που κάποιος,κάπου διαμαρτύρεται για την εκλογή του Donald Trump στη θέση του προέδρου της Αμερικής.
Θύελλα αντιδράσεων παντού , που όπως φαίνεται δε θα κοπάσει σύντομα.
Πίνω αμέριμνα τον καφέ μου και προσπαθώ να σκεφτώ το θέμα για το άρθρο της εβδομάδας.
Ξαφνικά, το νιώθω να συμβαίνει .

Ερωτηματικά γεμίζουν το κεφάλι μου και ένα μεγάλο δίλημμα μου καρφώνεται και μπλοκάρει κάθε σκέψη :

Τι θα γινόταν αν ο Trump δεν ήταν πολιτικός; -το αν ακόμα και σήμερα θεωρείται πολιτικός το αφήνω στη δική σας κρίση-

-Ουάου Βασούλα, θεματάρα έπαιξες πάλι – 

Πάμε από την αρχή :

Τι θα γινόταν αν ήταν καλλιτέχνης με σπουδαία δημιουργήματα; Θα τον επευφημούσαν για την τέχνη του ή θα τον κατέκριναν -όπως τώρα- για τις απόψεις του; -η αποδοκιμασία βέβαια είναι και αυτή σχετική, τον ψήφισε σχεδόν ο μισός Αμερικανικός πληθυσμός-

Είναι η τέχνη αποκομμένη από τον καλλιτέχνη;

Θα πρέπει να υποστηρίζουμε καλλιτέχνες που στην προσωπική τους ζωή θεωρούνται “κακοί άνθρωποι”  ; 

Διάσημα παραδείγματα καλλιτεχνών που που έχουν προχωρήσει σε ενέργειες “αμφισβητήσιμης ” ηθικής αξίας (θα τα αναλύσουμε σε επόμενο άρθρο) : William S. Burroughs, Η.P. Lovecraft, Ernest Hemmingway, T.S Eliott, Virginia Woolf, Μιχαήλ Άγγελος, Charles Dickens, Elvis Presley, David Bowie, Michael Jackson .
Στην Ελλάδα, τα πιο πρόσφατα παραδείγματα είναι : Νότης Σφακιανάκης, Χρήστος Θηβαίος.

Θέση πρώτη. Το καλλιτέχνημα όταν αποκτά δημόσια προβολή φεύγει από τα χέρια του δημιουργού του. Δεν ανήκει πια στον εμπνευστή του, αλλά στο κοινό του. Αυτό επιτρέπει στον καθένα να το ερμηνεύσει όπως επιθυμεί , “να το κάνει δικό του” .
Δεν έχει σημασία ο καλλιτέχνης, ούτε ο τρόπος σκέψης του. Η προσοχή επικεντρώνεται στο αντικείμενο και στην αξία του. Είτε αυτό είναι βιβλίο, είτε μουσική , είτε πίνακας κ.ο.κ .
Συνεπώς, μάλλον δεν εντοπίζεται κανένα πρόβλημα όσο οι απόψεις του καλλιτέχνη δεν “εισβάλλουν” στα δημιουργήματά του. Αυτά τα 2 είναι τελείως χωριστά,  και έτσι θα έπρεπε να μείνουν . Π.χ θα μπορούσε κανείς να είναι σεξιστής και ομοφοβικός , αλλά να γράφει υπέροχα ποιήματα για τη θάλασσα και τα καράβια. Θα είχε σημασία;
Σύμφωνα με το παραπάνω επιχείρημα , μάλλον όχι.

Θέση δεύτερη. Οι απόψεις του πλήθους αλλάζουν ανάλογα με την εποχή. Δε μπορούμε να συσχετίσουμε τις απόψεις ενός καλλιτέχνη του χθες με αυτές ενός του σήμερα, ακριβώς για το ότι ζει σε διαφορετική εποχή. Στο παρελθόν, που οι κοινωνίες ήταν κλειστές και πατριαρχικές, η ύπαρξη φαινομένων ρατσισμού και σεξισμού θεωρούνταν σχεδόν αυτονόητη (π.χ οι γυναίκες για πολλά χρόνια δεν είχαν καν το δικαίωμα τις ψήφου) .
Εδώ λοιπόν εισέρχεται η έννοια του χρόνου, και πώς αυτή “αποστασιοποιεί” κάποια γεγονότα από το σύγχρονο τρόπο ζωής.
Δεν μπορούμε λοιπόν να κρίνουμε τη νοοτροπία ενός καλλιτέχνη του μακρινού παρελθόντος αν δε λάβουμε υπ’όψιν τις συνθήκες της διαβίωσής του.

Βέβαια η σημασία που έχουν τα παραπάνω χάνεται όταν οι σκέψεις γίνονται πράξεις. Όταν το “mindset” του ατόμου αποκτά σάρκα και οστά και πέρα από τα λόγια έχουμε και γεγονότα. Ξυλοδαρμούς, βιασμούς, κλοπές , εμπόριο ναρκωτικών κ.α.

Θα υποστήριζες την τέχνη ενός δολοφόνου;
Πάρτε για παράδειγμα τον Charles Manson. Αναγνωρισμένος μουσικός, αλλά κατά συρροή δολοφόνος.
Σίγουρα η ρητορική μίσους απέχει αρκετά από την κατάφορη εφαρμογή της.

Charles Manson, κατά συρροήν δολοφόνος και (!) μουσικός.

Θέση τρίτη. H οικονομική ενίσχυση προς τον καλλιτέχνη και η αναγνώριση από το κοινό του.
Aν μου αρέσει η τέχνη σου και τη θαυμάζω, θα αγοράσω το δίσκο σου, θα δω την ταινία σου στο σινεμά, και πάει λέγοντας. Άρα, θα σου δώσω αναγνώριση , θα σε ενισχύσω οικονομικά ως έπαινο για την τέχνη σου και θα σε ενθαρρύνω να δημιουργείς. Πώς μπορώ να το κάνω αυτό όμως όταν ξέρω ότι τα χρήματα μου θα πάνε σε “κακό σκοπό” ; Πώς μπορώ να το κάνω όταν γνωρίζω πως μέσω της προώθησης θα σου δώσω έναυσμα να συνεχίσεις τη ρητορική μίσους σου ή τις “κακές” σου πράξεις ;

Θέση τέταρτη. Τι γίνεται αν ο καλλιτέχνης έχει πεθάνει; Τα χρήματα σταματούν να πηγαίνουν σε αυτόν, και δε μπορεί πια κηρύττει τις απόψεις του. Συνεπώς δεν έχει σημασία αν αγοράζω την τέχνη του τότε ; Μπορώ να δίνω τα χρήματα μου χωρίς να “νιώθω τύψεις;”

Και θέτω ένα τελευταίο ερώτημα:

–Γιατί επιδιώκουμε να έρθουμε σε επαφή με την τέχνη ; 
-Για να μας δώσει έμπνευση, θα σου απαντήσω.
Έμπνευση να συνεχίσουμε να προσπαθούμε ,να ζούμε.
Και το μόνο που θα έπρεπε να μας απασχολεί, είναι το κατά πόσο η τέχνη το καταφέρνει αυτό .
Να το πω  αλλιώς; Το αν “μιλά στην ψυχή μας” . Από όπου και αν προέρχεται.