Κωνσταντίνα ΚαντζιούΠόσες φορές ήρθαμε αντιμέτωποι με τον ίδιο μας τον εαυτό; Πόσες φορές αμφισβητήσαμε και αναδομήσαμε τις μύχιες σκέψεις μας; Ένα άρθρο για τον εαυτό, τον συνάνθρωπο, την αγάπη, την πίστη, τα εσωτερικά πεδία των μαχών μας.
Στοχάζομαι πολλές φορές ξεχνώντας το θαύμα του ίδιου του στοχασμού. Το πώς η σκέψη μου είναι μια λεκτική αλληλουχία που στήνεται αρμονικά μέσα στο κεφάλι μου και σαν τρένο αρχινά τη διαδρομή για να φτάσει στη συνείδηση.
Μυριάδες ανείπωτες μου λέξεις έγιναν σκέψεις και οι σκέψεις αυτές, παρόλο που ήταν λεκτικά αρθρωμένες, δεν αρθρώθηκαν ποτέ από το δικό μου στόμα. Άτολμα χάθηκαν στη μνήμη μου και ναυάγησαν στο λογικό μου.
Όσα δεν τόλμησα να πω, είναι όλες οι αλήθειες που συνειδητοποίησα, αλλά φοβούμαι πως αν ξεστομιστούν θα γίνουν αχαλιναγώγητα θεριά και θα με κατασπαράξουν.
Νιώθω πως η ύπαρξη μου είναι ένα φύλλο στο δέντρο της ζωής, δεν είναι ούτε ανθός, ούτε καρπός, μονάχα ένα φύλλο. Να πόσο μικρός νιώθω, γιατί σίγουρα θα αναρωτηθεί κανείς ποια η σημασία του φύλλου πάνω στο δέντρο;
Ο ανθός εξυπηρετεί την καλαισθησία και ο καρπός την πείνα ή τη δίψα του περαστικού, μα τι στο καλό κάνει ένα μοναχό φύλλο πάνω στο κλαδί του;
Και εδώ σίγουρα θα υπάρξουν εκείνοι που θα πουν πως δεν είναι όλοι οι ανθοί όμορφοι και δεν είναι όλοι οι καρποί φαγώσιμοι, αλλά ας μην περιπλέξουμε τα πράγματα περισσότερο.
Εδώ δεν τολμώ να πω πόσο μικρός νιώθω, διότι λέγεται πως ο άνθρωπος είναι το κέντρο της οικουμένης. Λέγεται πως από αυτόν πηγάζουν όλα τα καλά και ακόμα περισσότερα άσχημα.
Πως λύνει και δένει με την πονηριά και τη μηχανική του ανάμεσα σε όλες τις υπάρξεις της Πλάσης. Πως δαμάζει και χαλιναγωγεί κάθε αρχέγονο ένστικτο τόσο μέσα του, όσο και έξω από τα όρια της δικιάς του εκπνοής.
Αλλά εγώ νιώθω κατακτημένος από δέος απέναντι στη φύση, παραδομένος αγωνιωδώς στο ένστικτο, βουτηγμένος στο βούρκο των επιθυμιών μου, παρμένος στη γωνία από τον εγωισμό μου.
Νιώθω αποψιλωμένος και μικρός αλλά δειλιάζω να το πω. Είμαι ένα φύλλο που θα ξεραθεί και θα πέσει με το πρώτο φθινοπωρινό βοριαδάκι, ενώ το δέντρο που με βαστά θα ζήσει αιώνες αιώνων.
Μέσα στην ασημαντότητα μου, βρίσκω διασκεδαστικό το πώς είμαι αναγκασμένος να συνυπάρχω με άλλους. Όπου οι άλλοι μιλούν για αλληλεγγύη και συντροφικότητα, εγώ βλέπω αντικρουόμενους εγωισμούς να παλεύουν για υπερίσχυση.
Το θεωρώ αδύνατο κάποιος να ξεπεράσει τα όρια του εαυτού του και να συναισθανθεί μια άλλη ανθρώπινη ύπαρξη με απόλυτη πληρότητα.
Γιατί ο ίδιος ο εαυτός είναι ένας πολυδαίδαλος γρίφος, που χώθηκε βαθιά μέσα στα σωθικά μας από τότε που πρωτοανασάναμε και η λύση του έχει ανάλογο κόστος σε χρόνια, όσο απαιτητική είναι και η πολυπλοκότητα του.
Είναι δύσκολο ψυχικά κανείς να εγκαταλείπει την επίλυση του δικού του γρίφου για να επιχειρήσει να λύσει τον γρίφο κάποιου άλλου, ειδικά όταν δεν έχει κίνητρο για να το κάνει.
Μα και το ίδιο το κίνητρο είναι κάτι δυσεύρετο. Φοβούμαι μήπως μια μέρα ξυπνήσω χωρίς κίνητρα, χωρίς κινητοποιήσεις, χωρίς προσδοκίες από τη ζωή. Όσο μικρός νιώθω άλλο τόσες μεγάλες ελπίδες τρέφω, μη με παρεξηγείτε για αυτό.
Και αν η καθημερινότητα με καταχτυπήσει τόσες φορές στα βράχια που να ξεχάσω να αντιστέκομαι στα κύματα; Τι και αν παραδοθώ στη δίνη του αβέβαιου αύριο και αναβάλω κάθε προσπάθεια για να το επηρεάσω;
Σωπαίνω μπροστά στα άδυτα του εαυτού μου που είναι σκοτεινά και δυσοίωνα, γιατί αυτά και μόνο είναι ικανά να με καταστρέψουν.
Είναι όμως και φορές που έχω ανάγκη να κοιτάξω πέρα από μένα. Αναρωτιέμαι τι κινεί τον κόσμο, τι κρύβεται πίσω από μια ανατολή, ένα ηλιοβασίλεμα, το αεράκι που γλείφει τις κορυφές των δέντρων.
Ναι, είναι φορές που αναζητώ τον Θεό. Αν τα πάντα γύρω μου είναι μια θεϊκή έμπνευση προορισμένη να ανθεί και να καταποντίζεται μονάχα για να ανθίσει ξανά, τότε ποια δύναμη έχω εγώ να επέμβω σε αυτή;
Και εδώ κάποιοι θα πουν πως είμαι και εγώ κομμάτι αυτής της υλοποιημένης εμπνεύσεως και το πεπρωμένο μου είναι να προοδεύω μέσα της. Είναι το πεπρωμένο μια απόδοση της τυχαιότητας των γεγονότων στη ζωή μου ή μια δικαιολογία για να μειωθεί η ασημαντότητα μου μέσα στην Πλάση;
Ξέρω πως απαντήσεις στις ερωτήσεις μου δεν έχει ούτε η Επιστήμη, ούτε η Θρησκεία, διότι η πρώτη χρησιμοποιεί για να εξηγήσει τα πάντα του φυσικούς νόμους, ενώ η δεύτερη χρησιμοποιεί για να εξηγήσει τα πάντα τον Θεό.
Και όμως, κάθε μονομερής εξήγηση αποτυγχάνει να με καθησυχάσει, για αυτό δεν τολμώ σε άνθρωπο να θέσω αυτές τις ερωτήσεις που με βασανίζουν.
Ενδόμυχα αν ψάξω πιστεύω πως φτάνω να αγγίξω την θεϊκή αύρα, αυτή που ηρεμεί την ψυχή και αποκαλύπτει πολλές φορές κομμάτια του γρίφου του εαυτού. Δε βρίσκεται ούτε στην προσευχή, ούτε ανάμεσα στο εκκλησίασμα η θεϊκή παρουσία.
Παραμονεύει στα αλατισμένα και διαβρωμένα βράχια, στις μοναχικές βουνοκορφές του κόσμου, στα δάση που τραγουδούν. Ξεγελάει πως λείπει πίσω από ένα νυχτολούλουδο, το πρωινό αεράκι, το γέλιο ενός μικρού παιδιού.
Εμφανίζεται ο Θεός και συστήνει πρώτος την αγάπη και μόλις κάποιος αγαπήσει χάνεται ο Θεός ξανά. Αυτό είναι το μεγαλύτερο θαύμα Του: μας έμαθε την αγάπη Του και όταν αγαπήσαμε Εκείνος χάθηκε για να κινήσουμε να Τον βρούμε στα πιο απομονωμένα μέρη του κόσμου.
Τότε ανακαλύψαμε πως έκρυψε ένα κομμάτι Του μέσα σε εκείνον τον άνθρωπο που χαρίσαμε την αγάπη μας και έτσι βρήκαμε μαζί με εκείνον ξανά τον Θεό. Κανένα ταξίδι σε μέρη μακρινά και απόκρημνα δεν είχε νόημα πια, αφού ο άνθρωπος αυτός μας γέμιζε με όλη την ιερότητα του κόσμου.
Μυστήριο πως κάτι τόσο αγνό και εύθραυστο όπως η αγάπη, επέλεξε ο Θεός να το χαρίσει στον ευτελισμένο και άπληστο άνθρωπο.
Και όμως, φαίνεται πως είναι το μοναδικό του σωσίβιο στον απέραντο και τρικυμιώδη κόσμο του.
Ο εαυτός γρήγορα ανιχνεύει τη φωλιασμένη αγάπη στην καρδιά του ανθρώπου και σπεύδει να την κατακρημνίσει. Η αγάπη είναι η μεγαλύτερη απειλή για τον εαυτό, αφού παρέχει ισχυρότατα κίνητρα στο άτομο να εγκαταλείψει τον γρίφο του και να αφιερώσει τη σκέψη και τις πράξεις του σε κάποιον άλλο.
Οπλίζεται με πείσμα τότε ο εαυτός και βάζει τον εγωισμό να διαστρεβλώσει, να ακρωτηριάσει και να δηλητηριάσει αυτά τα κίνητρα και να τα παρουσιάσει σαν θανατηφόρα ασθένεια, που αργά αλλά σταθερά θα ισοπεδώσει κάθε ατομικότητα.
Είναι ένα θαύμα που χαρίστηκε με τόση γενναιοδωρία στον άνθρωπο, μα ξεκίνησε μια αέναη μάχη μέσα του, της οποία το διακύβευμα προκύπτει από την ζύγιση του εγωισμού και της δοτικότητας.
Και εδώ κάποιος θα πει πως είμαι ένας δόλιος εγωιστής που προσωποποιεί το εγώ του και του φορτώνει όλες τις ευθύνες, πως φοβάμαι να αγαπήσω.
Ποια μεγαλύτερη ευθύνη υπάρχει στον κόσμο από την αγάπη;
Ποια δυσκολότερη αποστολή;
Ποια εντιμότερη αξίωση;
Καμία…
Αναγνωρίζοντας όλα ετούτα ο φόβος μου δεν τίθεται στο αν μπορώ να παραμερίσω τον εγωισμό μου και να αγαπήσω, αλλά στο αν εγώ είμαι άξιος να αγαπηθώ. Φοβούμαι πως οι πληγές ασχήμυναν την ψυχή μου και οι αναγκαστικές συναναστροφές με έκαναν απόλυτο και κακότροπο. Δεν τολμώ να παραδεχτώ την αχρειότητα μου.
Αχρείος ανάμεσα σε αχρείους που σαν αδίστακτα όρνια τρέφονται από τη δυστυχία των άλλων, από το βάσανο τους, από την καθυπόταξη των προσδοκιών τους.
Όταν ο άνθρωπος παραστρατίσει και βγει εκτός από την σταδιοδρομία του για την ευτυχία, δεν παραδέχεται την ήττα του στον στίβο της ζωής, την δικαιολογεί και οι δικαιολογίες του χτίζουν πυλώνες που του δίνουν μια περίοπτη θέση κριτή των υπόλοιπων δρομέων.
Γελά φθονερά αν κάποιος σκοντάψει και γιουχάρει απρόσκοπτα τους πιο αργούς δρομείς. Είναι μια φτηνή φαιδρότητα το πώς εξυψώνει την αποτυχία τους σε μια επανάσταση απέναντι στην κοινωνία.
Να μια ακόμα ψευδαίσθηση, που τρέφω αδιάκοπα μέσα στα σωθικά μου: αυτή της επανάστασης. Επιθυμώ να διαφοροποιηθώ από οτιδήποτε καθιερωμένο, μονότονο και καθημερινό μόνο και μόνο για να ξεφύγω από τη φωνή που ουρλιάζει την ασημαντότητα μου.
Το τραγικό είναι πως γνωρίζω ότι δεν έχω το σθένος να πραγματοποιήσω αυτή την επανάσταση, δεν μπορώ καλά-καλά να ορίσω την αρχή της και όμως την προσδοκώ σαν μηχανορραφία της μοίρας που θα με βρει συναισθηματικά έτοιμο σε βάθος χρόνου.
Ψέματα και φρούδες ελπίδες τρέφω, μα ο μελλοντικός μου εαυτός μοιάζει ανώτερα φτιαγμένος και ανεπηρέαστος από το παρελθόν, ενώ δεν είναι παρά ένα απολίθωμα του παρόντος.
Και ο πόλεμος στην ψυχή μου είναι χειρότερος από κάθε κηρυγμένο πόλεμο του ανθρώπου απέναντι στον άνθρωπο, γιατί ο πραγματικός πόλεμος έχει ένα ξέσπασμα έντονο, που μετριέται με σφαίρες, νεκρούς και τραυματίες.
Έχει έναν στρατιωτικό απόηχο που ζώνει το μυαλό σφιχτά και υπνωτίζει την καρδιά. Όμως, ο ψυχικός πόλεμος δεν έχει στόχο άλλον άνθρωπο. Είναι ένα ύπουλο αυτοάνοσο που σε κατατρώγει εκ των έσω. Αυτού του είδους ο πόλεμος δε σταματά, αν δεν ρίξει κάτω το μοναδικό του θύμα, τον εαυτό.
Ας με συγχωρήσουν εκείνοι που διαβάζουν ετούτο εδώ το απόσπασμα, γιατί φυτεύω σπόρους προβληματισμών στο περιβόλι του μυαλού τους χωρίς την άδειά τους. Ας μου δώσουν ένα ελαφρυντικό οι λόγιοι, που ρίχνουν το βλέφαρο τους πάνω στις ατσούμπαλες λέξεις μου.
Και τέλος, ας μην παρεξηγήσουν το κείμενο μου ως απαισιόδοξο, γιατί για μένα η μόνη μου επανάσταση είναι τούτα τα χωρία, όσα δεν τόλμησα ποτέ να πω.
Αέναοι στοχασμοί που πάγωσαν μια στιγμή ώστε να τοποθετηθούν σε μια σειρά λέξεων, σε ένα κείμενο χωρίς πρελούδια ή επιλόγους.
Ελεύθερο σαν τον στοχασμό και αυτό εδώ το κείμενο, ελαττωματικό σαν τη φευγαλέα σκέψη και γεμάτο αμφιβολία σαν την ανθρώπινη ψυχή, που μάχεται σε έναν πεπερασμένο κόσμο για την αιωνιότητα.