Δαγλής ΘεόδωροςΠόσα βράδια έχω γυρίσει με το τελευταίο τραμ σπίτι μου. Παλαιότερα που ήταν ολονύκτιο, γυρνούσα ακόμα πιο αργά. Παρόλα αυτά, σπάνια έμπαινα στην διαδικασία που μπήκα πριν λίγο καιρό…
Με την ενασχόλησή μου με την διπλωματική μου εργασία και την δουλειά που είχα, δεν μου έμεναν πολλές ώρες ύπνου (αυτό τον εφιάλτη ακόμα τον βιώνω), επομένως έβγαινα σχετικά νωρίς το απόγευμα και δεν έπαιρνα τελευταία μέσα. Πριν λίγες μέρες όμως έκανα την υπέρβαση και πήρα το τελευταίο τραμ από σύνταγμα.
Είχα καιρό να δω τόσο ‘’μεθυσμένο’’ κόσμο μαζεμένο, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Οι περισσότεροι ήταν νεαρά άτομα το πολύ 20 χρονών. Τα περισσότερα αγόρια έκαναν την ατμόσφαιρα να μυρίζει ασφυκτικά αλκοόλ, εμφανές ότι ξεπεράσανε σε τεράστιο βαθμό το όριο. Το ντύσιμο, το χτένισμα, η συμπεριφορά, ακόμα και ο τρόπος ομιλίας ολόιδιος. Ένιωσα σαν να ζούσα την ταινία ”The Island” του Michael Bay. Σαν να έβλεπα φουρνιές από κλωνοποιημένα άτομα. Μετά, οι κοπέλες. Ευτυχώς οι περισσότερες ήταν σε καλύτερη κατάσταση (ως προς την διαύγεια) από τα αγόρια, τουλάχιστον δείχνανε νηφάλιες. Ντυμένες όμως υπερβολικά, βαμμένες (πάλι όλες με παρόμοιο βάψιμο), σε τέτοιο βαθμό που να αναρωτιέσαι αν θα καταφέρουν το βράδυ στο σπίτι τους να ξεβαφτούν ή αν θα κάνουν μαύρο το μαξιλάρι τους από τις μπογιές. Και όλα αυτά για να αρέσουν! Και οι μεν και οι δε.
Το αίσθημα ότι όλοι μοιάζουν μεταξύ τους, τώρα μου έγινε πιο έντονο. Σαν να ακολουθούν όλοι έναν κανόνα ως προς το ντύσιμο, την συμπεριφορά, τον καλλωπισμό. Αναρωτιέμαι αν είναι της ηλικίας και θα διαμορφώσουν αργότερα την μοναδική τους προσωπικότητα. Μα συνειδητοποιώ ότι και στην γενιά μου υπήρχαν αυτά τα άτομα (σε μικρότερο πλήθος), τα οποία ακόμα μοιάζουν να ακολουθούν το στυλ ‘’copy-paste’’. Άρα δεν μπορεί να φταίει εξολοκλήρου η ηλικία, αλλά και η προσωπικότητα. Πόσο επιρρεπείς είμαστε άραγε στην μόδα? Και το τραγελαφικό είναι ότι όλοι αυτοί παραπονιούνται για τους υπόλοιπους που ακολουθούν αυτή την ‘’μόδα’’. Η μόδα όμως δεν σταματά εδώ. Μία ματιά στο δρόμο, στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, στους χώρους διασκέδασης, είναι αρκετή για να πάρουμε μία γεύση του πανομοιότυπου. Η στατιστική (σαν επιστήμη) σε αυτούς τους χώρους χάνει την αξία της, είναι πλέον πολύ προβλέψιμη η όλη κατάσταση! Εξετάζοντας ένα, μπορείς να βγάλεις συμπέρασμα για όλο τον πληθυσμό σου!
Η σύγχρονη κοινωνία επιβεβαιώνει σε τεράστιο βαθμό τα λόγια του Τζων Στιούαρτ Μιλλ. Ο διαχρονικότατος φιλόσοφος, είχε εκθέσει τις αμφιβολίες του για τον βαθμό που μπορούν τα μέλη κάποιας κοινωνίας να είναι πραγματικά ελεύθερα. Θεωρούσε πως πραγματική ελευθερία, σαν εκδήλωση συμπεριφοράς, σαν ελεύθερη έκφραση, αλλά και υποστήριξη της προσωπικής γνώμης δημοσίως, δεν υφίσταται. Με λίγα λόγια, αν κάποιος πιστεύει πως είναι ελεύθερος και παράλληλα αποδεκτός σε μία κοινωνία, είναι βαθιά νυχτωμένος και δεν έχει πλήρη επίγνωση της κατάστασης και του εαυτού του. Απλώς ακολουθεί τον κανόνα, και αυτό γιατί η κοινωνία τιμωρεί με κάθε τρόπο (είτε νομικό, είτε κοινωνικό), τα αποκλίνοντα μέλη της. Στα παλιά χρόνια (όπως συνεχίζει να τονίζει ο Μιλλ), όσοι απέκλιναν από την κοινή μέση συμπεριφορά (είτε σαν εμφάνιση, είτε σαν άποψη, ή τρόπο ζωής), θεωρούνταν φρενοβλαβείς. Σύμφωνα με απόψεις σύγχρονης ψυχιατρικής, υπάρχουν προφανώς παθήσεις που η εκκεντρικότητα αποτελεί παθολογία, αλλά το να ξεχωρίζει κανείς, σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί παθολογία, αλλά υγιή συμπεριφορά και κρίση. Με λίγα λόγια, επιλογή! Κατά τον Μιλλ, οι άνθρωποι που απέκλιναν ακόμα και κατά θετικό τρόπο από τον μέσο πληθυσμό, (δηλαδή συγγραφείς, καλλιτέχνες και επιστήμονες), είχαν την χειρότερη δυνατή αντιμετώπιση, καθώς προσπαθούσε η κοινωνία σε πρώτη φάση να τους κάνει να υιοθετήσουν το πρότυπο της κοινωνίας, ή αν δεν τα κατάφερνε, τους απομάκρυνε και τους περιθωριοποιούσε σαν να ήταν παθογόνοι παράγοντες. Αυτοί δηλαδή που προήγαγαν τον πολιτισμό και την ίδια την κοινωνία!
Επίσης, εκτός από τον Μιλλ, κάτι παρόμοιο αναφέρει και ο διπλωμάτης Νικολό Μακιαβέλλι. Θεωρεί ότι όποιος δεν είναι διατεθειμένος να συμβιβαστεί με την κοινωνία στην οποία ζει, περιθωριοποιείται. Σαφώς και έχει δίκιο, καθώς όποιος αποκλίνει από την μέση κοινωνία και δεν μπορεί να γίνει κατανοητός από αυτή, τον μάχεται με όλη της την ισχύ. Εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις, ο άνθρωπος δεν έχει τόσο μεγάλη δύναμη ώστε να αντιμετωπίσει την οργή της κοινωνίας. Για να ζήσει κάποιος μόνος του πρέπει να είναι Θεός ή κτήνος , όπως ανέφερε εύστοχα ο Αριστοτέλης!
Σαφώς ως ένα βαθμό όλοι επηρεαζόμαστε, όλοι υπακούμε σε κανόνες, αλλιώς θα ζούσαμε σε μία ενστικτώδη, άναρχη κοινωνία χωρίς όρια, φραγμούς, γεμάτη βιαιοπραγίες και ανηθικότητα. Οι Μιλλ και Μακιαβέλλι μας θυμίζουν την φύση της κοινωνίας στην οποία ζούμε, στην οποία εμείς έχουμε επιλέξει να ζούμε (μετά τα 18 θέλω να πιστεύω ότι όλοι μας συνειδητά έχουμε επιλέξει να ζούμε στα πλαίσια της κοινωνίας αυτής και δεν μας υποχρεώνει κάποιος). Επομένως είναι αναγκαία η αποδοχή και υιοθέτηση, τόσο νομικών έγγραφων κανόνων, όσο και άτυπων, προφορικών κοινωνικών κανόνων. Είμαστε λίγο πολύ υποχρεωμένοι να τους ακολουθούμε αν θέλουμε να είμαστε ενεργά μέλη μίας κοινωνίας. Αν όμως ακολουθούμε άκριτα κάθε κανόνα, θυμίζουμε περισσότερο ‘’στρατιωτάκια’’, παρά ελεύθεροι, υγιείς πολίτες. Αυτή η κατάσταση της άκριτης υιοθέτησης καταντά να χάνουν τα άτομα την προσωπικότητά τους, την μοναδικότητα τους και αδυνατούν να πάρουν πρωτοβουλίες. Χωρίς πρωτοβουλίες, η ζωή θα φάνταζε σαν μία μόνιμα στάσιμη κατάσταση και το ανθρώπινο γένος δεν θα είχε εξελιχθεί καθόλου όλα αυτά τα χρόνια. Χάρη στην κριτική ικανότητα ο άνθρωπος πέρασε στην απόφαση για δράση και λήψη αποφάσεων, και εν τέλει στην επιτυχία και στην πρόοδο. Αν μας λείπουν αυτά, πως θα προοδεύσουμε τόσο σαν άνθρωποι (ατομικά) όσο και σαν κοινωνία (μαζικά)? Χωρίς κρίση και χωρίς προσωπική επιλογή είναι σαν να χάνουμε την ταυτότητα, τον αυθορμητισμό και την υπέροχη μοναδικότητας μας!