Ο ”Ξένος” του Albert Camus στο BIOS.TESLA Basement

Μια τολμηρή θεατρική απόδοση του “Ξένου” του Καμύ- δυο συγκλίνουσες απόψεις για μια παράσταση που επαναφέρει με ενάργεια στο προσκήνιο τους διαχρονικούς προβληματισμούς ενός εκ των πλέον σημαινόντων φιλοσόφων του 20ου αιώνα. 

“Σήμερα πέθανε η μαμά. Μπορεί και χθες, δεν ξέρω.”

Με την φράση αυτή ξεκινάει η ιστορία του Μερσώ, ενός απ’ τους πιο περίεργους και συνάμα γοητευτικούς χαρακτήρες που έχω συναντήσει μέχρι τώρα. Αντικοινωνικός, μονόχνοτος, εκνευριστικά  ‘’αναίσθητος’’, αμίλητος και απόμακρος· ένας ξένος στον κόσμο των ξένων. Ένας άνθρωπος που ,ασυγκίνητος, πίνει  καφέ με γάλα μπροστά στη θέα της νεκρής μητέρας του, δείχνοντας ,εν παραλλήλω, μειλήχια και ασύγγνωστη ραθυμία. Για τους άτεγκτους δικαστές του, αποτελεί δίποδη ύβρις για το ανθρώπινο γένος. Ποιο το κακούργημα; Η εξωκοσμική του αδιαφορία. Η αδιαφορία προς το θάνατο της μητέρας του,  την ερωτική του σχέση με τη Μαρί, η οποία μάλιστα ξεκινάει την επομένη της κηδείας, τη φιλία  του με τον Ρεμόν και γενικότερα τη ζωή του, η οποία, πάσχει νοήματος. Αυτή η τρομερή απάθεια που τον χαρακτηρίζει φανερώνεται πασίδηλα μ’ ένα ακραίο- τραγικό κι εντελώς παράλογο γεγονός, το οποίο ολοκληρώνει η – εξίσου- παράλογη και ανεξήγητη στάση του απέναντι στους κατηγόρους του και σε όσους γαυριούν για όσα έχει πράξει.

Η θεατρική  μεταφορά του «Ξένου», ενός έργου που έχει εγείρει το προσήκον ενδιαφέρον των εκασταχού αναλυτών, φιλοσόφων, λογοτεχνών, κριτικών θεάτρου και άλλων, αποτελεί το ενδιαίτημα της δυσκολίας. Ωστόσο,  στο BIOS.TESLA Basement, φαίνεται να έχουν άλλη άποψη. Υπό την καθοδήγηση της Πηνελόπης Φλουρή , οι :Ηλέκτρα Αγγελοπούλου , Μαριλένα Γερμανού, Δάφνη Λιανάκη, Παναγιώτης Γαρμπής αποθησαυρίζουν το «καμικό θησαυροφυλάκιο», παρουσιάζοντας μια παράσταση, επί τη βάσει της οποίας πλήμμη θεμάτων και ερωτημάτων μπορούν να εγερθούν.

Πειραματιζόμενοι με την αφηγηματική δράση, χρησιμοποιώντας με ευσύνοπτο τρόπο τα κομμάτια του βιβλίου,  με έντονη κινησιολογία και εναλλαγή συναισθημάτων, λεκτικά μοτίβα ,συμβολισμούς και σπειροειδή λόγο , επιχειρείται  η διείσδυση  στον παράλογο, υπερβατικό, σχεδόν, πλατωνικό κόσμο στον οποίο διαμείβονται τα όσα πράττει ο Μερσώ.

Ο ‘’πρωταγωνιστής’’ εμφανίζεται εν είδει  παρατηρητή, να παρακολουθεί τα πεπραγμένα του βίου του,  ενώ  τα άτομα που τον περιβάλλουν αναλαμβάνουν την εξιστόρηση αυτών. Η μετατροπή του θεάτρου σε αίθουσα δικαστηρίου-χωρίς παρέμβαση στο σκηνικό- , απλά και μόνο, με την αμφιταλάντευση των χαρακτήρων μεταξύ συνειδητού και ασυνείδητου, υπάρχοντος και μη, αποτελεί το πιο έξυπνο εφεύρημα της σκηνοθέτιδας· καθώς καταφέρνει να περάσει, ιδίως τη στιγμή κατά την οποία ο Μερσώ εξαπολύει μύδρους κατά πάντων, αυτό που ο ίδιος ο Camus ήθελε να πετύχει. Να προσδώσει στον ήρωά του εκείνα τα χαρακτηριστικά, που αποκαλύπτουν «τον μόνο Χριστό που μας αξίζει».  Ένας Χριστός απόκοσμος, απομακρυσμένος από τις καθαγιασμένες-παραδεδεγμένες ‘’αλήθειες’’.Ένας θεάνθρωπος που κατανοεί τον Μερσώ, όταν αυτός, χωρίς καμία προσπάθεια υπεράσπισης ή διεκτραγώδησης της κατάστασης του, ομολογεί…. ‘’Tότε, πυροβόλησα άλλες τέσσερις φορές πάνω σ’ ένα ακίνητο κορμί όπου οι σφαίρες βυθίζονταν χωρίς καμιά αντίδραση. Kαι ήταν σαν να ‘δινα τέσσερα κοφτά χτυπήματα πάνω στην πόρτα της δυστυχίας.”

 Η προσπάθεια που γίνεται στο Bios, αναφορικά πάντα με το ‘’ L’Etranger’’,  εντάσσεται στο γενικότερο κλίμα αλλαγής και στροφής του (εναλλακτικού) αθηναϊκού θεάτρου προς τη φιλοσοφία και ιδίως τον υπαρξισμό. Ερωτήματα γύρω από την ύπαρξη μας [ως όντα και όχι μόνο] απαντώνται επί σκηνής, καθιστώντας , έτσι,  το θέατρο ως δίαυλο επιρροής και επικοινωνίας . Η εν λόγω παράσταση, αποτελεί μια καλή πρώτη προσέγγιση του ‘’Ξένου’’, αν και χρήζει βελτιώσεως σε ορισμένα δομικά στοιχεία.  Σίγουρα, πάντως, είναι μια παράσταση που θα συζητηθεί!

  Βαν Γκογκ

Ο «Ξένος» αποτελεί το εμβληματικότερο ίσως έργο που άφησε πίσω του ο συγγραφέας του Επαναστατημένου Ανθρώπου, του μύθου του Σισύφου, της Πτώσης, της Πανούκλας αλλά και των Δίκαιων και των Γραμμάτων σε ένα Γερμανό φίλο, αυτός ο νομπελίστας Γάλλος φιλόσοφος που με το αύθαδες τσιγάρο στα χείλη διακήρυττε το παράλογο της ζωής, ρωτούσε κοιτώντας ίσια στη  συνείδηση « Όταν ένας άνθρωπος, κάπου στον κόσμο, υψώνει τη γυμνή γροθιά του μπροστά σε ένα τανκ και ουρλιάζει πως δεν είναι σκλάβος, τι χαρακτηρισμός μας ταιριάζει αν μένουμε αδιάφοροι;» και συχνά πυκνά τελούσε υπό το ψυχοφθόρο δίλημμα του «να κάνω καφέ ή να αυτοκτονήσω».

Τόσο ο δοκιμιακός χαρακτήρας του έργου όσο και η μοναδική πυκνότητα των ρηξικέλευθων νοημάτων και των φιλοσοφικών στοχασμών που περικλείει συντείνουν στην a priori δυσκολία της θεατρικής αποτύπωσης του.  Μάλιστα, μιας και ένα μεγάλο μέρος του κοινού είναι ήδη εξοικειωμένο με το έργο του Καμύ, έχοντας αναπόδραστα αναπτύξει διαλεκτική σχέση με τους πλείονες προβληματισμούς που αυτό βρίθει, οι προσδοκίες από την  θεατρική απόδοση του αναντίλεκτα αυξάνονται.  Πιστή στο δοκίμιο, στο γράμμα και το πνεύμα του, επιστρατεύοντας την καλλιτεχνική της τόλμη και εφευρετικότητα, η ομάδα Abnormal κατορθώνει ωστόσο και στέφει με επιτυχία το απαιτητικό αυτό εγχείρημα, κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο πολυχώρο BIOS.  Τα απέρριτα σκηνικά, η εξαιρετικά έξυπνη επιλογή των αποσπασμάτων που υπογραμμίζονται με τα της λεκτικής επαναλήψεως αλλά και της οπτικοποιήσεως τους, καθώς και σύγχρονες ερμηνείες –πλήρως συντεταγμένες προς την απόδοση της αντιπαραβολής του ατόμου με τη παντοδυναμία του κρατούντος παραλόγου– αποτελούν σε κάθε περίπτωση ικανούς λόγους για να περάσετε το βράδυ σας στο BIOS- και να αγκαλιάσετε την πλέον ενδιαφέρουσα θεατρική αυτή οπτική επί του Καμύ . Η απόρριψη της ταύτισης των ηθοποιών με συγκεκριμένους χαρακτήρες και η κυκλική σχεδόν εναλλαγή ρόλων με μοναδικά όπλα την έκφραση και τη κινησιολογία αποδεικνύεται πλήρως συνάδουσα με το αίσθημα αποξένωσης και την απαραίτητη απουσία ταύτισης του θεατού επί του κειμένου.  Το παράλογο της ζωής, η πολυεπίπεδη υποκρισία της κοινωνίας και του κράτους που αντιστρατεύεται τον άνθρωπο, η ίδια η ουσία της ύπαρξης, θίγονται, ως κεντρικά μοτίβα, με ενάργεια μέσω της επιτυχούς απόδοσης του μηδενισμού και της απάθειας του Μερσώ σε αντιδιαστολή με το πλεόνασμα υποκριτικώς λανθανόντων παθών και ενστίκτων των ανθρώπων που τον περιτριγυρίζουν.

Συνολικά, μια παράσταση που αξίζει τη προσοχή σας– και ένα μοναδικό έναυσμα για να ξανα-ανακαλύψετε το Καμύ μέσω του ανοιχτού διαλόγου που πυροδοτεί η νεανική, διεισδυτική ματιά που αυτή προσφέρει. Όσο μάλιστα τα θεμελιώδη ερωτήματα που διατρέχουν το έργο του Καμύ τίθονται επιτακτικότερα και διαχρονικότερα παρά ποτέ στη σημερινή εποχή, ο πλουραλισμός των προσεγγίσεων και των αποτυπώσεων του συντελεί τα μέγιστα στη κατανόηση και την ανακάλυψη του «καθολικού» Καμύ, του Καμύ του «επαναστατώ άρα υπάρχω» και του «να δημιουργείς είναι σα να ζεις δυο φορές».

Αριάδνη Πολυχρονίου