Δαγλής ΘεόδωροςΠολλοί από σας θα απορείτε για το περιεχόμενο του άρθρου ορμώμενοι από τον τίτλο. Είναι γνωστή σε όλους η δράση, το έργο, ακόμα και η ζωή του Πλάτωνα για τα οποία δεν τίθεται λόγος αμφισβήτησης. Ακόμα και στο εξωτερικό, όταν αναφερόμαστε στην φιλοσοφία, το μυαλό όλων πάει στον παγκοσμίως γνωστό ‘’Πλάτωνα’’. Και όμως, κάποιες θεωρίες σχετιζόμενες με το πρόσωπο του μαθητή του Σωκράτη και δάσκαλο του Αριστοτέλη, πλανώνται, αφήνοντας ανοικτά κάποια ερωτήματα. Για όσους δεν το γνώριζαν, πολλές είναι οι εικασίες που πλανώνται γύρω από το πρόσωπο του Πλάτωνα, και μάλιστα κάποιες από αυτές, αμφισβητούν ακόμα και στοιχεία της προσωπικότητάς του.
Κατ’ αρχάς, υπάρχει μία εικασία που λένε πολλοί φιλόλογοι στα σχολεία, που θέλουν τον Σωκράτη φανταστικό πρόσωπο, προϊόν της φαντασίας του Πλάτωνα. Είναι γνωστό ότι ο Σωκράτης (όπως άλλωστε και όλοι οι μεγάλοι δάσκαλοι της αρχαιότητας – ενδεικτικά αναφέρω τον Χριστό και τον Βούδα), δεν άφησε κανένα γραπτό έργο, και όσα κείμενα έχουν αναφορά στον Σωκράτη (σαν λόγια δικά του), είναι γραπτά του Πλάτωνα. Σε αυτό στηριζόμενοι κάποιοι θεωρούν το πρόσωπο του Σωκράτη σαν μυθοπλασία του Πλάτωνα. Ο Πλάτωνας δεν γίνεται να είχε μία τέτοια διάνοια να εμπνευστεί μια ύπαρξη, μία προσωπικότητα σαν τον Σωκράτη. Απορώ για ποιο λόγο να μπει κάποιος στην διαδικασία να αμφισβητήσει μία τόσο σημαντική ύπαρξη για την οποία υπάρχουν τόσες ιστορικές πηγές ,ακόμα και για την αλληλεπίδρασή του με σημαντικούς, επιφανείς άνδρες όπως για παράδειγμα ο Αλκιβιάδης. Εν πάση περιπτώσει, δεν είμαι ιστορικός για να κρίνω, αλλά ανατρέχοντας σε κάποιες ιστορικές πηγές (ενδεικτικά αναφέρω μερικά ονόματα: Παπανούτσος, Montuori, Αναστασιάδης Βασίλειος) , εύκολα μπορείς να ξεδιαλύνεις το θέμα.
Μία άλλη παραπλήσια εικασία (που όμως αυτή ευσταθεί), είναι ότι δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το ποια από τα λόγια που θέτει ο Πλάτων στο έργο του σαν λόγια Σωκράτους ήταν όντως λόγια Σωκράτους και όχι δικά του (του Πλάτωνα δηλαδή). Η αλήθεια είναι ότι η αλληλεπίδραση του Πλάτωνα με τον δάσκαλό του (Σωκράτη), ήταν πολύ μεγάλη, επομένως δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα βέβαιοι για την αυθεντικότητα όλων των λόγων του Σωκράτους. Αυτό όμως δεν αναιρεί την σημαντικότατη επιρροή του Σωκράτους στην φιλοσοφία, ούτε υποβαθμίζει την αξία της συνεισφοράς του στην ανθρωπότητα. Αδιαμφισβήτητα είναι και πάντα θα είναι ο μεγαλύτερος φιλόσοφος όλων των εποχών, είτε όλα τα λόγια του στο έργο του Πλάτωνα ήταν όντως δικά του, είτε όχι.
Ξεκίνησα να γράφω αυτό το άρθρο ορμώμενος από ένα κείμενο που διάβασα σε βιβλίο του Thomas L. Heath , ‘’Ιστορία των Ελληνικών Μαθηματικών’’. Είναι ευρέως γνωστό ότι ο Πλάτων είχε ιδιαίτερη αγάπη για την γεωμετρία. Ο ίδιος έλεγε : ‘’Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω μου την στέγη’’, δηλαδή να μην μπει κανένας μέσα (στην ακαδημία) αν δεν γνωρίζει γεωμετρία. Το βιβλίο του Heath αναφέρει ότι ο Πλάτωνας όχι μόνο απαξιούσε τον Δημόκριτο (ο οποίος δικαίως παίνευε τον εαυτό του σαν τον καλύτερο γεωμέτρη της τότε εποχής του), αλλά όταν πέθανε, ο Πλάτωνας ήθελε να του κάψει τα έργα και ευτυχώς τον συγκράτησαν οι μαθητές του. Είναι εμφανής δηλαδή μία αίσθηση φθόνου και ανταγωνισμού που είχε ο Πλάτωνας (αν έχει δίκιο ο Heath) απέναντι στο πρόσωπο του Δημόκριτου. Είναι περίεργη και παράλογη μία τέτοια αντίδραση από έναν άνθρωπο του πνεύματος και του βεληνεκούς του Πλάτωνα, αλλά από την άλλη, όλες οι σημαντικές προσωπικότητες είχαν κάποιες ‘’ιδιοτροπίες’’ και δεδομένου ότι η γεωμετρία για τον Πλάτωνα ήταν μία τόσο σημαντική επιστήμη, είναι λογικό να απαιτούσε από τον εαυτό του να είναι ο καλύτερος σε αυτή την επιστήμη. Σε κάθε περίπτωση όμως μία τέτοια συμπεριφορά , αν όντως έλαβε χώρα, είναι κατακριτέα και απαράδεκτη. Ρωτώντας τη γνώμη κάποιου ειδικού επί του θέματος, δηλαδή μία καθηγήτρια πανεπιστημίου (την κυρία Μαρία Παπαθανασίου), η οποία είναι μαθηματικός και φιλόλογος, την άποψή της επί του θέματος, έχοντας (όπως οι περισσότεροι φιλόλογοι αδυναμία στον Πλάτωνα), ήταν αρνητική για την εικασία αυτή, και θεωρεί ότι δεν ευσταθεί, παρόλα αυτά, (με απόλυτη λογική σαν μαθηματικός που είναι), μου απάντησε πολύ χαρακτηριστικά <<Δεν ήμουν εκεί, για να ξέρω σίγουρα, επομένως δεν μπορώ να σου απαντήσω με απόλυτη σιγουριά>>.
Όπως και να έχει, η συνεισφορά του Πλάτωνα ήταν τεράστια, και το κυριότερο έργο του, πέραν της διάσωσης και διάδοσης των λόγων του Σωκράτη, ήταν η ίδρυση του πρώτου πανεπιστημίου στον κόσμο, δηλαδή την γνωστή σε όλους ακαδημία. Η αξία αυτού του έργου είναι αναμφίβολα ανεκτίμητη, όποια και αν ήταν η αλήθεια γύρω από το πρόσωπο του Πλάτωνα. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που το όνομα του Πλάτωνα έχει συνδεθεί με την φιλοσοφία, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό. Είναι εκπληκτικό που το ένδοξο παρελθόν μας, μας έχει καταστήσει διάσημους σε όλους τους χώρους των επιστημών, παγκοσμίως.