Φένια ΤσιαλούκηΤο 2015 υπήρξε, εκτός των άλλων, και το «Έτος Μανώλη Αναγνωστάκη», όπως αποφασίστηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης, και σε αυτό το πλαίσιο διοργανώθηκε μια έκθεση για τη ζωή και το έργο του γνωστού ποιητή με τίτλο «Μιλώ..τεκμήρια και μαρτυρίες». Η έκθεση ήταν χωρισμένη σε 6+1 ενότητες και παίρνει αφηγηματική μορφή μέσα από διάφορα εκθέματα, προσωπικά αντικείμενα και χειρόγραφα του Αναγνωστάκη τα οποία στην ουσία λειτουργούν ως τεκμήρια για τη ζωή και το έργο του.
Επισκεφτήκαμε την έκθεση στο Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης και θέλαμε να μοιραστούμε αυτή την ιδιαίτερη εμπειρία μαζί σας! Συγκεκριμένα, η έκθεση ξεκίνησε τον Οκτώβριο και ολοκληρώθηκε στις 31/12.
«Με οδηγό ένα εμβληματικό μιλώ, η εκθεσιακή αφήγηση συντίθεται από έξι συν μία ενότητες και κλείνει μένα δυναμικό και διαρκές μιλώντας…
1.Όλοι κάποτε νέοι
2.Το Ξεκίνημα σε δύσκολες Εποχές
3.Η Συνέχεια και η Κριτική
4.Ο Στόχος – Το θέμα είναι τώρα τι λες
5.Η ζωή και το έργο του Μανούσου Φάσση
6.ΥΓ
7.Για τον Μανώλη Αναγνωστάκη
Η αφήγηση εξελίσσεται σχεδόν γραμμικά υπακούοντας στο χρονολόγιο της ζωής του και της εποχής του(τα 80 χρόνια, από το 1925 ίσαμε το θάνατό του)»
1.Όλοι κάποτε νέοι – Προπολεμική Θεσσαλονίκη
Ο Μανώλης Αναγνωστάκης γεννήθηκε το 1925 στη Θεσσαλονίκη και υπήρξε γόνος αστικής οικογένειας.
Το πατρικό του σπίτι βρίσκεται στην καρδιά της πόλης (στη σημερινή ρωμαϊκή αγορά) και από το μπαλκόνι του σπιτιού του είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει τα γεγονότα του Μάη του ’36. («Το σπίτι μας…ιδανικό θεωρείο/φάτσα στο μεγάλο παλκοσένικο της πλατείας/όπου πραγματικοί αστυνόμοι και πραγματικοί πολίτες/δίνανε πραγματικές μάχες στις μέρες εκείνες του Μάη του ’36»)
Το 1941 δημοσιεύεται για πρώτη φορά ποίημα του με τίτλο «Μολών Λαβέ» στην εφημερίδα Νέος Κόσμος.
«Ζήσαμε παιδικά χρόνια, νιότη-διαφορετικά»
2.Το Ξεκίνημα σε δύσκολες Εποχές
Στα χρόνια του πολέμου υπήρξε φοιτητής της Ιατρικής στη Θεσσαλονίκη και παράλληλα ενεπλάκη πολιτικά με ΕΠΟΝ και ΕΑΜ.
Το 1948 φυλακίζεται στο Επταπύργιο και το 1949 καταδικάζεται σε θάνατο, από τον οποίο και γλιτώνει λόγω της γενικής αμνηστίας που δόθηκε το 1951.
Η εμπειρία του πολέμου και τα βιώματα που αποκόμισε από αυτόν αποτυπώνονται στις τρεις ποιητικές συλλογές που θα συγγράψει παράλληλα με την εξέλιξη όλων αυτών των γεγονότων (1941-51) και οι οποίες έχουν τον τίτλο Εποχές.
3.Η Συνέχεια και η Κριτική
Οι 3 επόμενες ποιητικές συλλογές έχουν τον τίτλο Συνέχεια προκειμένου να υπογραμμίσουν τη συνέχεια της ζωής έπειτα από την ταραχώδη περίοδο του πολέμου.
Το 1959 εκδίδεται στη Θεσσαλονίκη το περιοδικό του Κριτική, «ένα περιοδικό αποκλειστικά επικεντρωμένο στην παραγωγή ενός καινούριου, αριστερού, αντιδογματικού λόγου». Παρά τη σύντομη διάρκεια ζωής του (τρία χρόνια) το περιοδικό αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά περιοδικά του 20ου αιώνα.
Έπειτα από τον Εμφύλιο, ο Μανώλης Αναγνωστάκης προσπάθησε με τη γραφή του να εδραιώσει μία στρατευμένη «ποιητική φωνή», που θα μπορούσε να εκφέρει άποψη με κάθε ευκαιρία τόσο για καλλιτεχνικά ζητήματα όσο και για κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις.
4.Ο Στόχος -Το θέμα είναι τώρα τι λες
Έπειτα από μια σύντομη περίοδο ηρεμίας και σχετικής πολιτισμικής άνθησης, η επιβολή της δικτατορίας ταράζει τα νερά και αναγκάζει τον Αναγνωστάκη όσο και τα υπόλοιπα μέλη της Αριστεράς να κινητοποιηθούν σε ένα νέο αγώνα για την ελευθερία.
Μετά τη διάσπαση του ΚΚΕ το 1968, εντάχθηκε στο ΚΚΕ εσωτερικού όπου και δραστηριοποιήθηκε για πολλά χρόνια.
«Συμμετείχε στις πρώτες ελεύθερες εκλογές μετά τη Μεταπολίτευση ως υποψήφιος βουλευτής με την Ενωμένη Αριστερά και στη συνέχεια με τη Συμμαχία και το ΚΚΕ εσωτερικού»
Η ποιητική συλλογή εκείνης της περιόδου με τίτλο Στόχος (Δεκαοκτώ Κείμενα-1970) κυκλοφορεί και ο Μ.Αναγνωστάκης υιοθετεί ένα ιδιαίτερα εριστικό τόνο χωρίς, ωστόσο, να ενσωματώνει κομμάτια της ιδεολογικής και πολιτικής του ταυτότητας στο έργο του.
Ο στόχος
[Πρόλογος]
Το θέμα είναι τώρα τι λες
Καλά φάγαμε καλά ήπιαμε
Καλά τη φέραμε τη ζωή μας ως εδώ
Μικροζημιές και μικροκέρδη συμψηφίζοντας
Το θέμα είναι τώρα τι λες.
5.Η ζωή και το έργο του Μανούσου Φάσση
Η ποιητική περσόνα του Μ. Αναγνωστάκη με το όνομα Μανούσος Φάσσης έγινε γνωστή στο κοινό τη δεκαετία του ’80 «μέσα από μία συλλογή που περιείχε έμμετρα, ομοιοκατάληκτους στίχους, σατιρικά ποιήματα»
Το 1987 εκδίδεται το βιβλίο «Ο ποιητής Μανούσος Φάσσης. Η ζωή και το έργο του.» και πρόκειται για ένα φιλολογικό δοκίμιο στο οποίο ο Αναγνωστάκης παρουσιάζει στους αναγνώστες του τον φανταστικό φίλο του Μ. Φάσση, ο οποίος στην ουσία είναι μία εκδήλωση της πολύπτυχης προσωπικότητας του ίδιου του ποιητή.
6.ΥΓ
«Η πολιτισμική και πολιτική δραστηριότητα του Αναγνωστάκη έφτασε στο ζενίθ της στα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Οι βουλευτικές υποψηφιότητες, η διάθλαση της απήχησης του έργου του σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο και η μακροχρόνια συνεργασία του με την εφημερίδα Αυγή, σηματοδότησαν την πορεία του μέχρι τη δεκαετία του ’90. Τα κείμενα της Αυγής και του Θούριου -κάποια ψευδωνυμικά- πολιτικά και πολιτισμικά, σατιρικά και αντιδογματικά συνιστούν μια ολοκληρωμένη κριτική παρέμβαση. Χαρακτηριστικό δείγμα της αντίρρησης του για τη μεγαλόστομη ποίηση αποτέλεσε η Χαμηλή Φωνή, ανθολογία ελασσόνων λυρικών ποιητών. Η σημαντικότερη συγγραφική στιγμή αυτής της περιόδου ήταν το ΥΓ. Ο τίτλος δηλώνει βέβαια τη σχέση με το ως τότε ολοκληρωμένο ποιητικό έργο του. Στα 124 ποιητικά θραύσματα κυριαρχεί η ακόμη πιο ακραία μετά το Περιθώριο, συντομία και λιτότητα της μορφής, η οποία μετουσιώνει το απόσταγμα μιας ζωής σε πλήρη ποιητική εμπειρία. Το βιβλίο αυτό είναι το πιο ταιριαστό υστερόγραφο σε ένα έργο και έναν βίο που ταυτίζονται αναζητώντας το ουσιώδες».
7.Για τον Μανώλη Αναγνωστάκη
Η μελοποίηση ποιημάτων του από το Μίκη Θεοδωράκη στο δίσκο του «Μπαλάντες» το 1975, παράλληλα με τη μετάφραση ποιημάτων και κειμένων του σε πέντε ευρωπαϊκές γλώσσες εκτόξευσε τη δημοτικότητα του έργου του στα ύψη.
Ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας του ΑΠΘ το 1997 και κέρδισε το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του το 2012.
«Ο Αναγνωστάκης, με το ποιητικό του έργο και τη συνολική πνευματική του παρουσία επέδρασε στην ίδια την εξέλιξη της νεοελληνικής ποίησης και πέτυχε κάτι πολύ σπάνιο:
Αγαπήθηκε από ένα ευρύτερο κοινό ενώ ταυτόχρονα επηρέασε τις συνειδήσεις, την ηθική στάση, την αισθητική πολλών νεότερων ποιητών, μελετητών και ανθρώπων των γραμμάτων».
Aκόμη, ο Δήμος Θεσσαλονίκης αποφάσισε να ονομάσει Πλατεία Μανώλη Αναγνωστάκη το πλάτωμα μεταξύ των οδών Αμύντα, Φιλίππου και Πλάτωνος. Η πλατεία βρίσκεται ανάμεσα στο σπίτι του ποιητή και τα σχολεία στα οποία φοίτησε.