Μαριλή Γουλή
“Καλές εικόνες. Η τραγωδία και η βία σίγουρα δημιουργούν ισχυρές εικόνες. Για αυτό πληρωνόμαστε. Ωστόσο υπάρχει και ένα τίμημα που πληρώνεται για κάθε τέτοια λήψη: Λίγο από το συναίσθημα, τα τρωτά μας σημεία, η συμπόνια που μας κάνει ανθρώπους, χάνονται κάθε φορά που το κλείστρο απελευθερώνεται.”
― Greg Marinovich
Η 25η Ιανουαρίου 2016, σηματοδοτεί το πέρας 5 ετών από την έναρξη της Αιγυπτιακής Επανάστασης του 2011, γεγονότος- σταθμού της “Αραβικής Άνοιξης”, λόγω κυρίως της εκτεταμένης έκθεσης και κάλυψης της από τα ΜΜΕ παγκοσμίως.
Η επανάσταση ή καλύτερα η μαζική εκδήλωση της αγανάκτησης μεγάλου μέρους του αραβικού κόσμου ενάντια στα απολυταρχικά καθεστώτα, στη συνεχή καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στη διαφθορά των πολιτικών ηγετών και στην πλουτοκρατία ξεκίνησε ωστόσο ένα χρόνο νωρίτερα, με την επανάσταση στην Τυνησία και ύστερα εξαπλώθηκε στα υπόλοιπα αραβικά κράτη. Οι μορφές της επανάστασης πολλές, από απλές αναταραχές και εξεγέρσεις, σε μαζικές διαδηλώσεις, ένοπλες συγκρούσεις, ακόμα και εμφύλιο πόλεμο.
Αιγύπτιοι πανηγυρίζουν λεπτά αφότου ο πρώην Πρόεδρος Hosni Mubarak παραιτήθηκε από το αξίωμα του. Πλατεία Ταχρίρ, Κάιρο, 11 Φεβρουαρίου 2011
©Kim Badawi
Διαβάζοντας απλώς σκόρπιες λέξεις και εκφράσεις όπως “ένοπλη σύγκρουση” ή “εμφύλιος πόλεμος”, ο ανθρώπινος νους και ιδιαίτερα ο κοινός νους του δυτικού κόσμου, όντας συνηθισμένος να βομβαρδίζεται καθημερινά με αλλεπάλληλες εικόνες και μηνύματα, δε δύναται να συγκρατήσει πλήρως το περιεχόμενο των εννοιών αυτών.
Δυστυχώς (ή ευτυχώς ανάλογα τη σκοπιά) ο σύγχρονος άνθρωπος έχει αναπτύξει μηχανισμούς άμυνας εναντίον οποιουδήποτε αρνητικού ως προς την ψυχολογία του ερεθίσματος, μια ικανότητα η οποία εύκολα μπορεί να κλίνει, εάν υπερ- χρησιμοποιηθεί, προς το άκρο της αναισθησίας και απάθειας.
Άλλωστε τι πιο εύκολο από το να αποκλίσεις από τον ονειρικά πλασμένο μικρόκοσμο σου, χάριν αυτοπροστασίας και αυτοσυντήρησης, οτιδήποτε δυσάρεστο τύχει να βρεθεί στο δρόμο σου;
Η φωτογραφία πολέμου:
Στο σημείο αυτό έρχεται να παρέμβει η φωτογραφία πολέμου. Εκατοντάδες χρόνια μετά τη λήψη της πρώτης καταγεγραμμένης φωτογραφίας πολλά έχουν αλλάξει στα πλαίσια της τεχνικής και της αισθητικής της τέχνης αυτής. Τίποτα δεν έχει αλλάξει όμως στην αέναη τάση του ανθρώπου προς τη βία και τον πόλεμο.
Η φωτογραφία πολέμου, λοιπόν, έρχεται ως απάντηση, με σκοπό να παρουσιάσει στο σύγχρονο πολιτισμό τα αποτελέσματα της τάσης του αυτής προς την καταστροφή. Τίποτα δεν είναι όμορφο στον πόλεμο, στο αίμα, στις χαμένες ζωές, στη βαρβαρότητα και αυτό ακριβώς μας απεικονίζει η φωτογραφία πολέμου με τον πιο ωμό τρόπο.
Ένας διαδηλωτής θρηνεί το θάνατο του αδερφού του στην πρώτη γραμμή, όπου πλέον απομένει μόνο μια λίμνη αίματος. Κάιρο, Αίγυπτος, 2 Φεβρουαρίου 2011
©Carolyn Cole
Καθ’ ορισμόν, όσο πιο κοντά μετατοπίζεσαι στο υποκείμενο της φωτογραφίας σου και όσο πιο χαμηλή είναι η γωνία λήψης, τόσο μεγαλύτερη δυναμικότητα και αμεσότητα του προσδίδεις. Όταν, λοιπόν, ο φωτογράφος πολέμου βλέπει μια σκηνή να εκτυλίσσεται μπροστά του, έχει αμέσως στο νου του πως θα καταφέρει να αποτυπώσει το συναίσθημα που του δημιουργήθηκε εκείνη τη δεδομένη στιγμή στην τελική του λήψη.
Ίσως από τις πλέον χαρακτηριστικές εικόνες που αναπαράχθηκαν στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης παγκοσμίως, είναι αυτή των χιλιάδων συγκεντρωμένων στην πλατεία Ταχρίρ του Καΐρου, την οποία και έχουν καταλάβει εν όψει των Προεδρικών εκλογών της 28ης Νοεμβρίου 2011. Όλοι μαζί συμμετέχουν στην Προσευχή της Παρασκευής, θρησκευτική παράδοση του Μουσουλμανικού λαού από αιώνων, δημιουργώντας έτσι μια εικόνα πρόδηλη της ενότητας και της ελπίδας για αλλαγή στο μέλλον.
Ο φωτογράφος της συγκεκριμένης λήψης, Chris Hondros, κατάφερε να απαθανατίσει στο πρόσωπο της γυναίκας αυτής τα συναισθήματα ενός ολόκληρου λαού που βιώνει καθημερινά την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη διαφθορά. Εδώ, μόλις έχει ανακοινωθεί η παραίτηση του Αιγύπτιου Πρόεδρου στις 11 Φεβρουαρίου 2011 και ο κόσμος πανηγυρίζει. Δυστυχώς ο φωτογράφος, ελληνικής καταγωγής, και προτεινόμενος 2 φορές για βραβείο Pulitzer, βρέθηκε νεκρός από πυρά δυνάμεων της κυβέρνησης, ενώ συμμετείχε σε αποστολή για την κάλυψη του εμφυλίου πολέμου στη Λιβύη στις 20 Απριλίου 2011 στην πόλη Misrata.
Πορτραίτο του Λίβυου φυγά τότε Muammar Gaddafi σε τοίχο στην Τρίπολη της Λιβύης, χαρακτηριστικό του μίσους των πολιτών προς το πρόσωπο του
©AFP/Patrick Baz
Δεν είναι πάντα εύκολο να στέκεσαι στην άκρη ανήμπορος να κάνεις το οτιδήποτε εκτός του να καταγράφεις τον πόνο γύρω σου.
– Robert Capa
Πηγές: Wikipedia, Getty Images, Reuters, Amnesty International, AFP
Εάν επιθυμείτε να διαβάσετε περισσότερα για τη Φωτογραφία Πολέμου στο Συριακό Εμφύλιο, πατήστε εδώ