Γεωργία ΚουμαράΦέτος συμπληρώθηκαν 125 χρόνια από το θάνατο ενός από τους διασημότερους εκπροσώπους του μεταϊμπρεσιονισμού. Ο ζωγράφος από την Ολλανδία, Vincent van Gogh, παρόλο που κατά τη διάρκεια της ζωής του πούλησε μόνο έναν πίνακα, επηρέασε καταλυτικά τα μεταγενέστερα κινήματα του εξπρεσιονισμού και της αφηρημένης τέχνης. Αλλά πέρα από την ομορφιά των έργων τέχνης του, ο Van Gogh έχει μείνει στην ιστορία και λόγω της δύσκολης ζωής του και της διαταραγμένης ψυχικής υγείας του, ένας συνδυασμός που τον έκανε συνώνυμο με το στερεότυπο της προβληματικής καλλιτεχνικής ιδιοφυίας.
Είναι από αυτούς τους καλλιτέχνες που η ταραγμένη ζωή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα θαυμάσια έργα τους και που η ιδιαίτερη ψυχική τους κατάσταση προφανώς επηρεάζει την τέχνη τους. Αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα καλλιτέχνη που είναι ανυπεράσπιστος ενάντια στην ψυχική ασθένεια, μια ιδιοφυία που υπέφερε από την αδάμαστη ανάγκη για δημιουργία, ένας άνθρωπος ευαίσθητος που πόναγε για αυτό που δεν μπορούσε να έχει, για την αναζήτηση της τελειότητας και της αναγνώρισης που εν τέλει θα έρθει μετά το θάνατό του.
Δεν είναι σίγουρο από τι ακριβώς έπασχε ο Vincent van Gogh, αλλά οι περισσότερες υποθέσεις περιστρέφονται γύρω από σοβαρή διαταραχή άγχους και κρίσεις επιληψίας, που οδηγούσαν σε προσωρινή απώλεια μνήμης και συνείδησης. Κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου επεισοδίου συνέβη και το γνωστό κόψιμο ενός μέρους του λοβού του αυτιού του. Ο ζωγράφος Γκωγκέν ήταν τότε συγκάτοικός του και απέτρεψε έναν πιο σοβαρό τραυματισμό.
Προσπαθώντας να ανακαλύψει το νόημα στη ζωή του, δούλεψε σαν έμπορος έργων τέχνης, πάστορας και βιβλιοπώλης. Η προσωπική του ζωή ήταν επίσης χωρίς ευτυχία, αφού διάλεγε γυναίκες χαμηλής ηθικής θεωρώντας ότι μπορεί και πρέπει να τις σώσει. Σε ηλικία 27 χρονών, ο Van Gogh καταλαβαίνει ότι προορίζεται να προσφέρει ευτυχία μέσα από την δημιουργία πανέμορφων έργων. Εγκαταλείπει τη θεολογία και ξεκινάει μαθήματα ζωγραφικής στην Ακαδημία Τέχνης της Αμβέρσας. Εκεί έρχεται σε επαφή με την ιαπωνική τέχνη, την οποία μιμείται σε αρκετά έργα του. Τα μαθήματα διακόπτονται απότομα όταν αποβάλλεται από την Ακαδημία.
Τα έργα του Van Gogh μπορούν να χωριστούν σε δύο περιόδους. Η πρώτη είναι πριν το 1886, χαρακτηρίζεται από σκοτεινά ή γήινα χρώματα που θυμίζουν κλασσικό ολλανδικό στυλ. Η δεύτερη ξεκινάει μετά το 1886, με αφορμή την επίσκεψη του ζωγράφου στο Παρίσι, αφού η επιρροές από τους ιμπρεσιονιστές φέρνουν δυνατές πινελιές και έντονα χρώματα στους πίνακες του. Τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής του είναι από τα πιο παραγωγικά. Ιδιαίτερα η περιοχή της Προβηγκίας απεικονίζεται στα πιο χαρακτηριστικά έργα του, είτε μέσα από τα τοπία (Starry Night, Sunflowers) είτε από τα πρόσωπα (Dr. Gachet).
Το 1886 επισκέπτεται τον αδελφό του στο Παρίσι, όπου δουλεύει ως έμπορος τέχνης. Η Μονμάρτη είναι το απόλυτο κέντρο καλλιτεχνικής δραστηριότητας και ο νεαρός ζωγράφος γνωρίζει και επηρεάζεται από τους ιμπρεσιονιστές ζωγράφους, όπως ο Λωτρέκ, ο Ντεγκά και ο Γκωγκέν. Προσπαθεί ανεπιτυχώς να μιμηθεί το απαλό και φωτεινό στυλ του ιμπρεσιονισμού και έτσι δημιουργεί ένα δικό του στυλ, πολύ πιο τολμηρό, πρωτότυπο και γεμάτο έντονα χρώματα και σκιές.
Ο Van Gogh επιχειρεί να αυτοκτονήσει και αυτοπυροβολείται, πιθανόν στο χωράφι που απεικονίζεται σε έναν από τους τελευταίους πίνακές του, Wheat Field With Crows. Όμως ο αυτοτραυματισμός δεν θα τον σκοτώσει αμέσως, αλλά η σφαίρα θα παραμείνει μέσα στο σώμα του, προκαλώντας μια σοβαρή μόλυνση που οι αγροτικοί γιατροί δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν. Θα πεθάνει δύο μέρες μετά, στις 29 Ιουλίου του 1890, μόλις 37 χρονών.
Η μούσα του Van Gogh είναι σε μεγάλο βαθμό η φύση γύρω του, αλλά και το γραφικό περιβάλλον γαλλικών και ολλανδικών πόλεων. Ζωγραφίζει τοπία, λουλούδια, πρόσωπα τυχαία και οικία, αλλά κάνει και πολλές αυτοπροσωπογραφίες. Από τη μία επειδή είχε εμμονή με το να ξεπληρώσει τον αδελφό του, από την άλλη επειδή μισούσε την εικόνα ενός ζωγράφου τεμπέλη και ήθελε να εκμεταλλεύεται κάθε στιγμή για να τελειοποιεί την ποιότητα της δουλειάς του, μέσα σε δέκα χρόνια ζωγράφισε περίπου 800 πίνακες και 1000 μικρότερα σχέδια.
Ο Van Gogh ήταν πολύ δεμένος με τον αδελφό του Τεό. Αυτός και η γυναίκα του πίστευαν στο ταλέντο του Vincent van Gogh και τον στήριζαν οικονομικά για τη ζωγραφική και τη θεραπεία του. Ο Τεό πέθανε έξι μήνες μετά τον αδελφό του από σύφιλη και θάφτηκε δίπλα του. Τότε, η γυναίκα του, Γιοχάνα, μάζεψε όσους περισσότερους πίνακες μπορούσε και τον Μάρτιο του 1901 71 πίνακες του Van Gogh εκτέθηκαν για πρώτη φορά στο Παρίσι. Ήταν η αρχή της αναγνώρισής του ως έναν από τους καλύτερους ζωγράφου του ιμπρεσιονισμού.
Στη ποπ κουλτούρα
Η μοντέρνα ποπ κουλτούρα λατρεύει τον Van Gogh και τον έχει χρησιμοποιήσει αμέτρητες φορές ως έμπνευση, κυρίως όσον αφορά την πολυσυζητημένη ταραγμένη ζωή του. Κάποια παραδείγματα είναι:
- Lust for Life – Βιογραφικό φιλμ του 1956, βασισμένο στο βιβλίο του Irving Stone. Επικεντρώνεται στα γράμματα μεταξύ του ζωγράφου και του αδελφού του και περιγράφει με πολύ ιδιαίτερο τρόπο τη προέλευση πολλών από τους πίνακες.
- Van Gogh – Βιογραφικό φιλμ του 1991 που εξετάζει τις τελευταίες 67 ημέρες της ζωής του Βαν Γκογκ στο Auvers.
- Vincent & Theo – του 1990. Επικεντρώνεται στη σχέση των δύο αδελφών, τις καλές και τις άσχημες πλευρές της.
- The Yellow House – τηλεταινία του BBC με τον John Simm ως Βαν Γκογκ
- Vincent and the Doctor – επεισόδιο της 5ης σεζόν στη σειρά Doctor Who του BBC
Τέλος, υπάρχουν αμέτρητα βιβλία αφιερωμένα στο Van Gogh , τη ζωή και τους πίνακές του. Ένα από τα πιο πρόσφατα είναι το graphic novel Vincent της Barbara Stock, που επικεντρώνεται στα τελευταία χρόνια της ζωής του, και έχει αποσπάσει εξαιρετικές κριτικές και από άποψη ιστορίας και για την εικονογραφία.
Πηγές: www.vangoghgallery.com