Μαρία Τσιμάρα«Δεν ανοίγουμε σήμερα
δε δουλεύουμε
γιορτή έχουμε ξόδι έχουμε
κόκκινα πουκάμισα
κόκκινα γαρίφαλα.
Μην τους φοβάσαι
στο φόβο σου ποντάρουν
το κόκαλο είναι άσπρη πόρτα μαύρη
μαζί με τη γροθιά σου
σφίγγεται ο ήλιος»
Γιάννης Ρίτσος
Σαν σήμερα . . .
1η Μαΐου το 1886 οι εργάτες του Σικάγο υψώνουν το ανάστημά τους έναντι των βάναυσων συνθηκών εργασίας. ”8 ώρες δουλεία, 8 ώρες ανάπαυση, 8 ώρες ύπνος” ήταν ένα από τα βασικότερα συνθήματά τους.
Την περίοδο εκείνη, το κανονιστικό εργασιακό πλαίσιο των ΗΠΑ ήταν σχεδόν ανύπαρκτο, κι έτσι οι εργοδότες εκμεταλλεύονταν ασύστολα τους εργαζομένους τους, αναγκάζοντάς τους να δουλεύουν έως και 15 ώρες την ημέρα, μην παρέχοντάς τους ημέρα ανάπαυσης.
Οι εργάτες των ΗΠΑ, λοιπόν, ωθούμενοι από τις επιτυχημένες διεκδικήσεις των Καναδών εργατών το 1872, αποφάσισαν να ξεκινήσουν απεργιακές κινητοποιήσεις την 1η Μαΐου. Σύσσωμοι οι εργάτες από όλες τις πολιτείες της Αμερικής ξεχύθηκαν στους δρόμους για να διεκδικήσουν τα στοιχειώδη εργασιακά τους δικαιώματα και αξιοπρεπές εργασιακό περιβάλλον.
Πρωτοστάτες και οργανωτές της εξέγερσης ήταν άτομα προερχόμενα από το αναρχοσυνδικαλιστικό κίνημα. Σε 350.000 εργάτες από 1.200 εργοστάσια των ΗΠΑ υπολογίζεται ο αριθμός των απεργών. Στο Σικάγο δε, όπου σημειώθηκαν και οι πιο αιματηρές συμπλοκές, ο αριθμός τους άγγιζε τους 90.000.
3 Μαΐου του ίδιου έτους, 4 απεργοί έπεσαν νεκροί και δεκάδες τραυματίστηκαν κατά την επέμβαση της αστυνομίας σε συμπλοκή μεταξύ απεργών και απεργοσπαστών. Οι απεργοί, όντας εξοργισμένοι από την αστυνομική βία και αυθαιρεσία, αποφασίζουν κινητοποιήσεις στην Πλατεία Χεϊμάρκετ.
Την ειρηνική, αρχικά, συγκέντρωση διατάραξαν οι αστυνομικές δυνάμεις, οι οποίες προσπαθούσαν βιαίως να την διαλύσουν. Μια χειροβομβίδα, όμως, προερχόμενη από το μέρος των απεργών, σκότωσε έναν αστυνομικό. Η αστυνομία, με την σειρά της, απάντησε πυροβολώντας τυφλά και κατά βούληση τους απεργούς, με αποτέλεσμα να σημειωθούν χιλιάδες τραυματίες και 10 άτομα συνολικά και από τις δύο πλευρές, να βρεθούν νεκρά. Για τον θάνατο του αστυνομικού κατηγορήθηκαν οι αναρχοσυνδικαλιστές, οργανωτές της συγκέντρωσης. Στην δίκη που ακολούθησε, κρίθηκαν ένοχοι για συνωμοσία και για ηθική αυτουργία της επίθεσης, αφού δεν βρέθηκαν συγκεκριμένα στοιχεία που να τους συνδέουν με την συγκεκριμένη εγκληματική ενέργεια. Η ποινή στην οποία καταδικάστηκαν 8 από τους κατηγορουμένους ήταν η θανατική, και εκτελέστηκε στις 11 Νοεμβρίου 1887.
Έξι χρόνια αργότερα, ο κυβερνήτης του Ιλινόις, παραδέχτηκε πως οι κατηγορούμενοι θανατώθηκαν άδικα και πως ήταν αθώοι, κατηγορώντας τις δικαστικές και αστυνομικές αρχές. Το μακελειό του Σικάγου παραμένει ανεξίτηλο στις μνήμες ολόκληρου του κόσμου, και η σημερινή ημέρα αποτελεί ημέρα μνήμης παγκοσμίως για τους αγώνες και το αίμα των εργατών εκείνων.
Τα αιτήματα των απεργών του Σικάγο
Σαν σήμερα . . .
Το 1893 εορτάστηκε η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα. Για πρακτικούς, όμως λόγους, επειδή 1η Μαΐου ήταν Σάββατο, δηλαδή εργάσιμη μέρα, αποφασίστηκε να εορταστεί επίσημα την επόμενη ημέρα, δηλαδή την Κυριακή, έτσι ώστε να έχει πιο μαζική συμμετοχή. Συγκεντρώθηκαν τελικά 2.000 άτομα.
Οργανωτής της συγκέντρωσής ήταν ο Σοσιαλιστικός Σύλλογος του Σταύρου Καλλέργη. Οι συμμετέχοντες στο συλλαλητήριο εξέδωσαν ψήφισμα προς την Βουλή, με το οποίο διεκδικούσαν να οριστεί η Κυριακή ημέρα αργίας, την καθιέρωση του 8ώρου καθώς και την παροχή συντάξεων και ασφάλισης.
Η Βουλή, όμως, φάνηκε πως ήταν αντίθετη προς το ψήφισμα αυτό, αφού ακόμη και ο Πρόεδρος της Βουλής ανέβαλε διαρκώς την εκφώνησή του, γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση του Καλλέργη, ο οποίος οδηγήθηκε τραυματισμένος στο αστυνομικό τμήμα.
Η εργατική Πρωτομαγιά δεν εορτάστηκε ξανά στην Ελλάδα για 17 ολόκληρα χρόνια μετά από το συμβάν αυτό. Στην Θεσσαλονίκη, το 1911, η ”Φεντερασίον” αναλαμβάνει την διοργάνωση του εορτασμού της εργατικής Πρωτομαγιάς, η οποία, όμως δεν έλαβε χώρα, καθώς η αστυνομία δεν επέτρεψε την πραγματοποίηση συγκέντρωσης, Παρόμοια γεγονότα συνέβησαν και σε συγκεντρώσεις που επρόκειτο να πραγματοποιηθούν στην Αθήνα.
Έπρεπε να περάσουν 8 ακόμη χρόνια προκειμένου να εορταστεί η Πρωτομαγιά επισήμως, κι αυτό έγινε το 1919, δηλαδή μετά την δημιουργία της ΓΣΕΕ, οπότε και τα συνδικάτα απέκτησαν νομική υπόσταση και μπορούσαν να αιτούνται περί εργατικών διεκδικήσεων.
Σαν σήμερα . . .
Οι καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης, το 1936, προβαίνουν σε κατάληψη της ”Πανελληνίου Καπνεργατικής Ομοσπονδίας” και κατέβηκαν σε απεργία διαρκείας. Το βασικότερο αίτημα τους ήταν η αύξηση του πενιχρού ημερομισθίου που λάμβαναν.
Σε συνάρτηση με την οικονομική κρίση του 1929 και την στάση πληρωμών το 1932, η ανεργία μάστιζε την χώρα, με αποτέλεσμα οι εργοδότες, στην συγκεκριμένη περίπτωση οι καπνέμποροι να εκμεταλλεύονται τις ανάγκες των εργαζομένων, αναγκάζοντάς τους να εργάζονται πολυάριθμες ώρες αμισθί, παρέχοντάς τους μόνο ένσημα από τα οποία μπορούσαν να λαμβάνουν επίδομα από την πρόνοια.
Στην συγκέντρωση αυτή σημειώθηκαν αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ απεργών και αστυνομίας και θύματα 12 νεκρούς και 200 τραυματίες. Τα γεγονότα αυτά και η εικόνα μιας μητέρας να κλαίει πάνω από το άψυχο σώμα του νεκρού γιου της, ενέπνευσαν τον, γεννημένο την ίδια μέρα, ποιητή Γιάννη Ρίτσο να γράψει το ποίημα ”Επιτάφιος”.
Η συγκέντρωση αυτή ήταν και η αφορμή για να διακοπούν οι εργασίες της Βουλής και να ανοίξει ο δρόμος για την επιβολή της δικτατορίας Μεταξά, ο οποίος είχε λάβει πρότινος ψήφο εμπιστοσύνης για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Έχοντας τα ηνία της κυβέρνησης ο Μεταξάς, δίνει εντολή αρχικά στην Χωροφυλακή για απεριόριστη χρήση βίας, και στην συνέχεια στον στρατό προκειμένου να επέμβει έτσι ώστε να διαλύσει τις κινητοποιήσεις, οι οποίες συνεχίζονταν επί 9 ημέρες.
Στις 10 Μαΐου, και μέσα σε καθεστώς τρομοκρατίας, έγινε η κηδεία των θυμάτων, και εν τέλει, στις 12 Μαΐου η απεργία έληξε. Ο Μεταξάς προσπάθησε να κρατήσει μια διαλλακτική στάση, κάνοντας δεκτά τα αιτήματα των απεργών και παρέχοντας υποσχέσεις πως θα τιμωρήσει τους υπαιτίους για τις δολοφονίες που συνέβησαν, όμως ποτέ δεν υλοποίησε καμία από τις δεσμεύσεις του.
