Θανάσης ΞάνθοςΚυριακή μεσημέρι κάπου στα Εξάρχεια, συνάντησα την ηθοποιό και σκηνοθέτιδα Σοφία Φιλιππίδου. Χαμογελαστή κι ευδιάθετη, μου μίλησε για την παράσταση ‘’Ευτυχισμένες Μέρες” που παίζεται στο Εθνικό θέατρο, για το πώς αντιμετωπίζει το θεμελιακό αυτό έργο του Μπέκετ αλλά και ποιες είναι οι σκέψεις της, για την Ελλάδα του 2015. Είναι από τους ανθρώπους που όταν τους συναντάς κι αρχίζουν να σου μιλούν, νιώθεις σαν να τους ξέρεις, χρόνια.
Η Σοφία Φιλιππίδου, γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη και σήμερα ζει στα Εξάρχεια. Σπούδασε Θέατρο στη Δραματική Σχολή του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης (Κ.Θ.Β.Ε – Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος) και Γερμανική φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Έχει υπάρξει μέλος του Θεατρικού Εργαστηρίου της “Τέχνης” (1972 – 1979) και της Πειραματικής Σκηνής της “Τέχνης” (1980 – 1985). Την πρώτη της εμφάνιση στο Θέατρο την κάνει το 1972. Ερμηνεύει τον ρόλο της “Μαριάνθης” στην παράσταση “Φαύστα” του Μποστ, που ανεβάζει το Θεατρικό Εργαστήρι της “Τέχνης”. Το 1997 συναντιέται ξανά με το συγκεκριμένο έργο. Αυτή την φορά όμως υποδύεται την “Φαύστα” στη Νέα Σκηνή του “Εθνικού Θεάτρου”. Το 1985 κατεβαίνει στην Αθήνα και συνεργάζεται με τα μεγάλα αστικά θέατρα για το ανέβασμα κλασικών έργων, επιθεωρήσεων και μουσικών παραστάσεων. Έχει συνεργαστεί με σημαντικούς Έλληνες σκηνοθέτες μεταξύ των οποίων είναι, ο Σταμάτης Φασουλής, ο Μίμης Κουγιουμτζής, ο Ανδρέας Βουτσινάς,ο Νίκος Χουρμουζιάδης, ο Γιώργος Κιμούλης, ο Παντελής Βούλγαρης, ο Διαγόρας Χρονόπουλος, ο Γιάννης Μαργαρίτης, ο Γιάννης Ιορδανίδης, κ.α. και έχει παίξει σε κλασικά έργα σημαντικών συγγραφέων όπως του Άντον Τσέχωφ, του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, του Τένεσι Ουίλιαμς, του Σάμουελ Μπέκετ, του Ευγένιου Ιονέσκο, του Χάρολντ Πίντερ, του Έντεν φον Χόρβατ, Μπεν Τζόνσον, του Ζωρζ Μισέλ, του Ζωρζ Φεντώ, του Ευριπίδη, του Αριστοφάνη κ.α. Φέτος, η Σοφία Φιλιππίδου μεταφράζει και μεταμορφώνεται στη Γουίνι. Μιλάει αδιάκοπα, “τραγουδάει” στίχους κλασικών ποιητών, βουρτσίζει τα δόντια της, ψελλίζει μισοξεχασμένες προσευχές. Βυθισμένη μέχρι τη μέση σ’ ένα χωμάτινο λόφο που ολοένα και περισσότερο την καταπίνει, ανάμεσα στους ήχους ενός κουδουνιού που σηματοδοτεί την έναρξη και τη λήξη μιας ακόμη ‘’ευτυχισμένης μέρας’’, επιδίδεται σε μια καθημερινή επανάληψη πράξεων, σε μια ρουτίνα την οποία ακολουθεί με τελετουργική ευλάβεια.
Μια ζεστή σοκολάτα κι ένα ζεστό τσάι, σε συνδυασμό με την ηρεμία και την προσήλωση στα λόγια της, ήταν αρκετά για να πραγματοποιηθεί αυτή η συνέντευξη…
1. Πείτε μου λίγα λόγια για το έργο που έχετε μεταφράσει και στο οποίο πρωταγωνιστείτε.
Το έργο γράφτηκε το 1961, από τον βραβευμένο νομπελίστα δραματουργό, ιρλανδικής καταγωγής, Σάμουελ Μπέκετ κι αργότερα μεταφράστηκε από τον ίδιο στα γαλλικά. Εγώ χρησιμοποίησα την αγγλική και την γερμανική μετάφραση. Διαβάζοντας το έργο, κατάλαβα ότι έχω να κάνω με κάτι θηριώδες. Στην αρχή μου φάνηκε κάπως δύστροπος και απαιτητικός. Αντιστάθηκα …. ένιωσα σαν κάποιος να θέλει να με δεσει σε μια καρέκλα, να με “ληστέψει”, να με τιμωρήσει ή να με χρησιμοποιήσει σαν μαριονέτα. Πολύ γρήγορα κατάλαβα πως πρέπει να μεταμορφωθώ τελικά σε έναν σύγχρονο ‘’Προμηθέα δεσμώτη’’, “δεμένο” στον λάκκο μου. Να εισχωρήσω πιο βαθιά στον εαυτό μου , να κλειστώ μέσα μου κι απο εκεί να “ακούσω” τις λέξεις και τις παύσεις , τον παλμό της καρδιάς του, τον ρυθμό, την μουσικότητα του έργου του και να το κάνω ελληνικό θεατρικό λόγο. Να “ξυπνήσω”, το κείμενο, να σηκώσω τις λέξεις απο το χαρτί. Είχα έννοια να “πω” στα ελληνικά, αυτό που επιθυμούσε να πει ο ίδιος στην δική του γλώσσα… Κάνοντας αυτή την προεργασία, αντιλήφθηκα καλύτερα και την απαισιόδοξη αποψη για το παράλογο της ζωής, την απελπισία. Πως, για να αντέξει ο άνθρωπος αυτήν την τρέλα, την καθημερινότητα, την εναλλαγή των ίδιων πραγμάτων,το αναπότρεπτο του θανάτου χρειάζεται μια ανάσα, μια αλλαγή, μια πνοή, “κάτι να κινηθεί στον κόσμο”, που ειναι και το αίτημα των ημερών μας. Μεγάλη εντύπωση μου έκανε πως ο Μπέκετ στις “ευτυχισμένες μέρες”, “συνομιλεί” με την αγγλική παράδοση και λογοτεχνία, τον Σαίξπηρ και τους μεγάλους κλασικούς Άγγλους και Ιρλανδούς ποιητές, αφού υπάρχουν κρυμμένα, πολλά σπαράγματα στίχων, μέσα στο έργο του. Εν τέλει χρειάζεται απόλυτη προσήλωση για να καταλάβεις και να αισθανθείς τις “ευτυχισμένες μέρες”, την σχέση Γουίννυ- Γουίλλυ και να ερμηνεύσεις την Γουίννυ.
2. Τι συναισθήματα σας αφήνει η Γουίνι, πρωταγωνίστρια του έργου, την οποία και υποδύεστε;
Αισθάνομαι πως η Γουίννυ και κάθε άνθρωπος ίσως νιώθει την ιδια ασφυξία όταν δεν υπάρχει καμία δημιουργική ελπίδα, καμία χαρά και καθόλου έρωτας. Στις “ευτυχισμένες μέρες” έχουμε το τέλος του πολιτισμού στο πρόσωπο της Γουίννυ, στο ακρότατο σημείο της απελπισίας, όμως και την βαθιά ειρωνεία για ακόμη μια “ευτυχισμένη μέρα” μέχρι να έρθει το οριστικό τέλος. Μιλάμε για μια μοντέρνα, σύγχρονη μορφή τραγωδίας.
3. Μεταφράζοντας το έργο και πρωταγωνιστώντας σε αυτό, ποια 3 χαρακτηριστικά ξεχωρίζετε στον Μπέκετ;
Μου έκανε μεγάλη εντύπωση ο αφαιρετικός τρόπος γραφής του, η μουσικότητα που δημιουργείται μέσα από τις παύσεις, όπως σε μια παρτιτούρα και το οτι δεν χρησιμοποιεί καθόλου ή σχεδόν καθόλου, καλολογικά στοιχεία εκτός από την επανάληψη του ‘’Ηappy Days’’. Δεν συναντάμε επιθετικούς προσδιορισμούς. Το ‘’Happy Days’’ νομίζω είναι αυτό που εννοούν οι άνθρωποι όταν κάνουν τουρισμό, ας πούμε, θέλοντας να πιστεύουν ότι αυτό το διάστημα που έχουν φύγει από την καθημερινότητα τους, είναι Happy. Με την θάλασσα, τους φοίνικες, τα βουνά και τα ηλιοβασιλέματα, κάτι σαν ψευδαίσθηση της ευτυχίας. Ξέρουμε ότι την χάσαμε, από την στιγμή που θυσιάσαμε την αθωότητα μας στην αγορά. Νομίζω πως οι “τουριστικές” ευτυχισμένες μέρες μας είναι βέβαια μια διέξεδος, αλλά όχι η πραγματική ευτυχία.
4. Ποια είναι η πιο ‘’ευτυχισμένη μέρα’’ που έχετε ζήσει εσείς ως τώρα;
Δεν παραπονιέμαι. Νομίζω πως βρήκα κάποιες χαραμάδες διαφυγής, που και που παίρνω κάποιες ανάσες, αφού ασχολούμαι με αυτο που αγαπώ, που είναι να φτιάχνω και να παίζω θέατρο. Από την στιγμή που μου συμβαίνει αυτό αφοσιώνομαι, “χάνομαι” ίσως από ανάγκη να επιβιώσω και να διασωθώ. Πάντως, όσο ασχολούμαι με το θέατρο τότε θα έλεγε κανείς ότι “αιωρούμαι”, πως ” φεύγω”, πως νιώθω κάπως πιο ελεύθερη και ευτυχισμένη κυρίως όταν επικοινωνώ καλά με το κοινό.
5. Έχετε σκηνοθετήσει επίσης, πολλές θεατρικές παραστάσεις. Τι συναισθήματα σας έρχονται στο μυαλό;
Το καλοκαίρι που μας πέρασε, σκηνοθέτησα τις ‘’Βάκχες’’ του Ευριπίδη. Παρουσίασα με την φοιτητικη μου ομάδα Τ3χνη μία “ανάγνωση” των Βακχών πάντα πειραματιζόμενη. Πριν από αυτό πρωταγωνίστησα και σκηνοθέτησα το “Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς’’ του Χέρμαν Μέλβιλ πάνω σε μετάφραση του Μένη Κουμανταρέα και θεατρική διασκευή δική μου. Ο ρόλος ήταν σιωπηλός και η φράση “κλειδι” : ‘’Θα προτιμούσα, όχι’’. Λένε πως έπαιξα με μεγάλη επιτυχία τον Μπάρτλεπμυ πράγμα που το πιστεύω κι εγώ η ίδια. Είναι δημιουργικό και σύνθετο να σκηνοθετείς. Καταπιάνεσαι με όλες τις τέχνες, σκηνικά, φώτα, ήχο, υποκριτική, τον άνθρωπο, την παιδαγωγική, τις ιδιοτροπίες των ηθοποιών, την προσωπικότητα τους, την ιδιαιτεροτητα, τα ταλέντα τους. Είναι δύσκολο, αλλά παράλληλα τόσο σύνθετο και δημιουργικό να καταφέρεις με ολα αυτά να κάνεις ένα δικό σου καινούργιο εργο.
6. Πέρα από το θέατρο, έχετε συμμετάσχει και σε πολλές τηλεοπτικές σειρές. Τι έχετε να θυμάστε από την τηλεόραση;
Έχω κάνει κυρίως γκεστ σε τηλεοπτικές σειρές. Από την αγάπη και την εκτίμηση που εισπράττω, θεωρώ πως έκανα καλή δουλειά στην τηλεόραση. Δεν ηταν πάντα καλές οι συνθήκες. Το έκανα κάπως γρήγορα, χωρίς μεγάλη προετοιμασία αλλά τελικά όλα καλ’α. Θα προτιμούσα ίσως να είχα κάνει κάτι δικό μου ή να είχα γράψει εγώ κάτι αλλά και πάλι ίσως καλύτερα έτσι, με κέρδισε ολοκληρωτικά το θέατρο. Εν τέλει, αποδείχθηκε ότι όλα αυτά τα τηλεοπτικά μου περάσματα είχαν επιτυχία όπως και το λίγο σινεμά που έκανα. Ίσως εκτέθηκα κάπως περισσότερο απο οτι έπρεπε , αλλά ο κόσμος φαίνεται να είναι ευχαριστημένος και ακόμη με ψάχνει.
7. Πιστεύετε ότι αξίζει οι άνθρωποι να ελπίζουμε για ένα καλύτερο μέλλον στην Ελλάδα της κρίσης;
Απαραίτητα να έχουμε ελπίδα, ναι! Γνωρίζοντας ότι όλα είναι απελπιστικά μαύρα κι απαισιόδοξα, έχοντας συνείδηση του αναπόφευκτου τέλους και της ματαιότητας των πραγμάτων, μόνο ελπίζοντας μπορούμε να ξυπνήσουμε, να σηκωθούμε από το κρεβάτι μας και να βγούμε έξω. Χωρίς αυτή την εν δυνάμει ορμή της χαράς ή την προσδοκία της αλλαγής προς κάτι καλύτερο, η λύση είναι το περίστροφο πάνω στον λόφο της Γουίννυ, το οποίο όμως εκείνη μέχρι το τέλος, δεν το χρησιμοποιεί!
8. Αν ερχόταν ένας νέος και σας έλεγε ότι θέλει να γίνει ηθοποιός τι θα τον συμβουλεύατε;
Κανένας νέος άνθρωπος από την στιγμή που έχει “αποφασίσει” τι θα κάνει στην ζωή του, δεν είναι πρόθυμος να ακούσει συμβουλές. Όσοι νέοι έρχονται σε μένα και θέλουν να κάνουν θέατρο, θέλουν να ακούσουν ένα ναι! Τους λέω λοιπον να δώσουν εξετάσεις και να μπουν σε μια σχολή. Δεν μπορείς να αποτρέψεις κάποιον από το να κάνει αυτό που νομίζει οτι θέλει ή που με την καρδιά του επιθυμει.
9. Μετανιώσατε ποτέ για την επιλογή σας, να γίνετε ηθοποιός;
Όχι καθόλου. Δεν θεωρώ ότι ήταν επιλογή αλλά κάτι το αυτονόητο. Αυτό με οδήγησε μόνο του. Ήταν και είναι αυτό που τόσα χρόνια, με βοηθάει να υπάρχω, να δημιουργώ και να μην τρελαθώ. Πίστευα από παλιά, ότι με την τέχνη μου, θα σώσω τον κόσμο, αλλά τελικά το θέατρο έσωσε εμένα.
10. Τελειώνοντας κι αφού σας ευχαριστήσω θερμά, θα ήθελα να μου πείτε τα επόμενα επαγγελματικά σας βήματα.
Η παράσταση λόγω μεγάλης επιτυχίας, πήρε παράταση και για μετά το Πάσχα. Από εκεί και πέρα, σκέφτομαι να κάνω κάτι με την ομάδα μου και για το μέλλον , θα προσπαθήσω να ανεβάσω ένα έργο, δεν ξέρω πότε, ένα γερμανικό έργο που μεταφράζω εδώ και χρόνια. Είμαι ανοιχτή σε ωραίες προτάσεις για δουλειά . Δεν έχω στο μυαλό μου συγκεκριμένους ρόλους, δεν έχω μια λίστα μπροστά μου. Πιστεύω και στον παράγοντα τύχη!
Οι ευτυχισμένες μέρες του Σάμουελ Μπέκετ ΜΙΚΡΟ REX – ΣKHNH «ΚΑΤΙΝΑ ΠΑΞΙΝΟY»
Μετάφραση : Σοφία Φιλιππίδου , Σκηνοθεσία: Γιώργος Μανιώτης, Σκηνικά- Κοστούμια: Θάλεια Ιστικοπούλου, Μουσική επεξεργασία: Θοδωρής Οικονόμου
Διανομή: Γουίννυ Σοφία Φιλιππίδου, Γουίλλυ Γιάννης Γούνας
Παραστάσεις : Mέχρι : 23/5/2015
Πληροφορίες : Απογευματινή: 28/2, 14, 18, 28/3, 6 μ.μ. 22/2, 1, 15, 29/3, 6/4, 10,24/5, 7 μ.μ. 15, 25, 29/4, 13, 4, 9, 23/5, 6 μ.μ. Βραδινή: 19, 20, 21, 27, 28/2, 13, 14, 18, 19, 27, 28/3, 2, 15, 16, 24, 25, 29, 30/4, 4, 8, 9, 13, 14, 22, 23/5, 9 μ.μ.
Τιμη : € 15, 10. Κάθε Πέμπτη: € 13.