Αλεξάνδρα ΜιχοπούλουΟι πάσης φύσεως ψυχώσεις και η διαταραχή της ψυχολογίας μας είναι μέσα στην ζωή… Πόσα πράγματα, όμως, ξέρουμε για αυτές;
Ο όρος “Ψύχώσεις” είναι μια έννοια γνώριμη και ευρέως χρησιμοποιούμενη από τον κόσμο χωρίς όμως, να αποδίδεται σ’αυτή πάντα το σωστό νόημα και περιεχόμενο. Αρχικά, λοιπόν, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι πρόκειται για μια έννοια-ομπρέλα, καθώς περιλαμβάνει μία κατηγορία διαταραχών, οι οποίες έχουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά συμπτώματα, με βασικότερο την διαταραγμένη αντίληψη της πραγματικότητας και όχι μία συγκεκριμένη διαταραχή.
Αυτό που ο περισσότερος κόσμος δεν γνωρίζει είναι ότι η ψύχωση είναι μία σοβαρή, αλλά θεραπεύσιμη παθολογική κατάσταση.
Το ψυχωτικό άτομο ενδέχεται να παρουσιάζει συμπτώματα όπως διαταραχές σκέψης, ψευδαισθήσεις, παραλήρημα και γενική σύγχυση, χωρίς να πρέπει απαραίτητα να εμφανίσει όλα αυτά τα συμπτώματα παράλληλα. Συχνά, παρατηρείται διαταραχή του περιεχομένου της σκέψης με τη μορφή επίμονων ιδεών, οι λεγόμενες παραληρητικές ιδέες.
Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να νιώθει ότι κάποιος ελέγχει την σκέψη του, ότι το παρακολουθούν ή το καταδιώκουν, ότι βλέπει στην τηλεόραση μηνύματα που του απευθύνονται προσωπικά, ή άλλες που δείχνουν σχετικά ρεαλιστικές, όπως παραληρητικές ιδέες μεγαλείου ή θρησκευτικού περιεχομένου.
Οι ψευδαισθήσεις που παρουσιάζει το άτομο μπορεί να έχουν τη μορφή οπτικών, ακουστικών, γευστικών, υπναγωγικών, κιναισθητικών κ.α. ψευδαισθήσεων, καθώς επηρεάζουν όλες τις αισθήσεις του ατόμου. Ένα επιπλέον σύμπτωμα είναι ο αποδιοργανωμένος λόγος, ο οποίος μπορεί να φτάνει μέχρι την ασυναρτησία.
Συχνό σύμπτωμα αποτελεί το παραλήρημα κατά το οποίο το άτομο πιστεύει συχνά πως βλέπει σημάδια και διάφορα σύμβολα, ακόμα και στα πιο απλά καθημερινά πράγματα. Όταν το παραλήρημα έχει παρανοειδή χαρακτήρα, το άτομο εξελίσσει συχνά μια εντελώς προσωπική εικόνα για τον κόσμο όπου κυριαρχεί το κακό, η δύναμη και οι συνομωσίες που έχουν ως στόχο το ίδιο.
Παράλληλα, τα άτομα που υποφέρουν από ψυχώσεις μπορεί να παρουσιάζουν μία κατατονικότητα, η οποία μπορεί να έχει τη μορφή είτε της πλήρους ακινησίας, είτε της συνεχούς και νευρικής κινητικότητας. Συγχρόνως, το άτομο έχει την αίσθηση ότι ο τρόπος σκέψης του επιταχύνεται ή επιβραδύνεται με τρόπο που το ίδιο δεν μπορεί να ελέγξει.
Πολύ χαρακτηριστικό είναι,επίσης, το αμβλύ(επίπεδο) συναίσθημα ,το οποίο πολλές φορές παρερμηνεύεται με το καταθλιπτικό. Ωστόσο, παρατηρώντας έναν ψυχωτικό άνθρωπο γρήγορα θα καταλάβουμε ότι δεν πρόκειται για μελαγχολία αλλά για ένα “κενό”, αδιάφορο συναίσθημα.
Οι ψυχώσεις κατηγοριοποιούνται διαφορετικά, ανάλογα με τον τρόπο που προκλήθηκαν ή συμπτώματα που παρουσιάζει το άτομο ως επι το πλείστον. Ορισμένα παραδείγματα ψυχώσεων είναι η αντιδραστική, η παρανοειδής, η σχιζοσυναισθηματική κ.α.
Η αντιδραστική είναι μια καλοήθης μορφή ψύχωσης και προκαλείται συνήθως από μια παροδική στρεσογόνο κατάσταση ή από σωματική εξουθένωση, για παράδειγμα κάποιο θάνατο ή άλλη σοβαρή κρίση ζωής. Θεωρείται καλοήθης εξαιτίας της καλής της πρόγνωσης.
Η παρανοειδής είναι μια πολύ σοβαρότερη μορφή ψύχωσης που μπορεί να διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το άτομο με αυτή τη μορφή ψύχωσης νιώθει πως το παρακολουθούν, πως απειλείται και πως οι άνθρωποι γύρω του, θέλουν να του κάνουν κακό. Σε ακραίες περιπτώσεις, ο ασθενής μπορεί να γίνει ιδιαίτερα βίαιος και να επιτεθεί σε αυτούς που θεωρεί πως θέλουν το κακό του.
Η σχιζοσυναισθηματική είναι όρος που χρησιμοποιείται για μια σειρά από ψυχώσεις με στοιχεία σχιζοφρένειας και συναισθηματικής διαταραχής. Η συναισθηματική ψύχωση έχει ως κύριο σύμπτωμα τις ακραίες διακυμάνσεις διάθεσης.
Ως προς την αιτιολογία της εμφάνισης ψυχώσεων δεν υπάρχει μία και μοναδική εξήγηση. Κάθε άνθρωπος έχει διαφορετική ευαλωτότητα και, ως εκ τούτου, διαφορετικές πιθανότητες να εμφανίσει κάποια ψυχώσεις εξαιτίας μιας ξαφνικής ή πιο μακρόχρονης στρεσογόνου κατάστασης. Ο κληρονομικός παράγοντας έχει διαφορετικής βαρύτητας ρόλο στις διάφορες μορφές ψύχωσης και χρειάζετα ισυνήθως η συνύπαρξη διαφόρων περιβαλλοντικών παραγόντων όπως, για παράδειγμα, διάφορες τραυματικές συναισθηματικά καταστάσεις, η χρήση ναρκωτικών ουσιών, ελλιπής κοινωνική ένταξη κ.ά.
Η ιδιοσυγκρασία με την οποία γεννιέται κάποιο παιδί μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από επιβαρυντικές συναισθηματικά καταστάσεις (π.χ. δυσκολίες στις σχέσεις με φίλους και συμμαθητές, μαθησιακές δυσκολίες κ.ά.) που να πυροδοτήσουν αργότερα στη ζωή μια ψύχωση. Για κάποιους άλλους, δεν υπάρχουν ιδιαίτερες δυσκολίες από την αρχή αλλά δημιουργούνται πολύ αργότερα.
Επίσης,οι δύσκολες συνθήκες ζωής μπορεί να επιταχύνουν την εκδήλωση μιας ψύχωσης και, αντίστροφα, ένα ασφαλές και προστατευτικό περιβάλλον μπορεί να επιβραδύνει την εμφάνισή της ή να συμβάλει στο να έχει μια πιο ήπια μορφή.
Ψυχωτικά συμπτώματα μπορεί να εμφανίσει οποιοσδήποτε άνθρωπος καθώς η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο φυσιολογικό και το μη φυσιολογικό είναι αρκετά λεπτή. Τα συμπτώματα της ψύχωσης συνήθως εμφανίζονται μεταξύ 16 και 30 ετών και στα δύο φύλα αδιακρίτως, χωρίς αυτό να είναι απόλυτο. Οι άντρες, συνήθως, έχουν την τάση να εμφανίζουν τα συμπτώματα μερικά χρόνια νωρίτερα από τις γυναίκες. Ενώ, τα άτομα που έχουν στο οικογενειακό τους ιστορικό κάποια σοβαρή ψυχική ασθένεια, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ψύχωσης.
Ένα άτομο που εμφανίζει ψύχωση δεν είναι συνήθως επικίνδυνο για τους άλλους. Στη διάρκεια μιας οξείας ψύχωσης μπορεί, βέβαια, μερικές φορές να εκδηλωθεί επιθετική συμπεριφορά στην περίπτωση που το άτομο εμποδιστεί να κάνει κάτι που είναι σημαντικό για το ίδιο. Τις περισσότερες φορές, όμως, η ύπαρξη κάποιου έντονου φόβου είναι η αιτία που πυροδοτεί μια οξεία επιθετικότητα.
Οι πιο συχνές περιπτώσεις εκδήλωσης επιθετικής συμπεριφοράς είναι όταν το άτομο είχε εκδηλώσει και παλαιότερα βίαιη συμπεριφορά ή εάν έκανε χρήση ναρκωτικών ουσιών ή αλκοόλ, εάν διακατέχεται από ιδέες καταδίωξης παρά την φαρμακευτική αγωγή που του χορηγείται ή αν αποφασίσει με δική του πρωτοβουλία να διακόψει απότομα τη φαρμακευτική αγωγή.
Τέλος, ως προς τη θεραπευτική παρέμβαση για τις ψυχώσεις, θα πρέπει να περιλαμβάνει τόσο μια φαρμακευτική και ιατρική κάλυψη, όσο και ψυχολογικού και κοινωνικού τύπου υποστήριξη. Μια τέτοια θεραπεία θα πρέπει να προσαρμόζεται στις ανάγκες και τα συμπτώματα του κάθε ατόμου καθώς και στο περιβάλλον του.
Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η φαρμακευτική αγωγή μπορεί μεν να μειώνει την ένταση και έκταση των συμπτωμάτων, ή ακόμα και να τα εξαλείφει σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό όμως δεν σημαίνει πως θεραπεύει και τις ίδιες τις ψυχώσεις, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Για το λόγο αυτό, είναι εξίσου απαραίτητη και η κατάλληλη ψυχοθεραπεία με τον ασθενή βοηθώντας στην προσπάθεια επανένταξής του στην καθημερινότητα και στη μείωση των πιθανοτήτων υποτροπής.
Ακόμα και όταν η ψύχωση υποχωρήσει πλήρως, πολλοί ασθενείς υποφέρουν από τις εμπειρίες που βίωσαν εξαιτίας της και αν δεν τους δοθεί η δυνατότητα να επεξεργαστούν αυτά τα τραυματικά τους βιώματα, υπάρχει κίνδυνος να συνεχίσουν να τους ταλαιπωρούν για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ συγχρόνως ψυχολογική υποστήριξη ενδέχεται να χρειάζεται και το οικείο περιβάλλον του ψυχωτικού ατόμου.