Ο τρόμος πίσω από τον τοίχο: Το Ουρλιαχτό του Άλαν Γκίνσμπεργκ

Το Ουρλιαχτό και το κίνημα των Beat

Το κίνημα των beatnicks έγινε γνωστό με τον πιο όμορφο τρόπο που θα μπορούσε να γίνει γνωστό ένα λογοτεχνικό κίνημα: σαν βόμβα. Μία συνειδητή ανανέωση του αμερικάνικου λογοτεχνικού λόγου εν καιρώ ιδεολογικής ήττας και ψυχολογικού αδιεξόδου, μία νέα φόρμα, πλήρως απελευθερωμένη από το κατεστημένο της γραφής, αλλά την ίδια στιγμή οπλισμένη με ξεκάθαρο σκοπό και συγκεκριμένη τεχνική. Το κίνημα των beats δεν ήταν απλά μία ομάδα απομακρυσμένων από την κοινωνία φιλήδονων τοξικομανών. Ήταν μία ομάδα λογοτεχνών που εναντιώθηκαν στο φορμαλισμό που επικρατούσε, υποστήριξαν την ελευθέρωση του πνεύματος και του σώματος, τάχθηκαν κατά του μιλιταρισμού, “που προσπάθησαν να ακυρώσουν το στημένο παιχνίδι της ποίησης αλλά και της ζωής” (Γιάννης Λειβαδάς, εισαγωγή στην έκδοση του ποιήματος από της εκδόσεις Ηριδανός)

Ο προφήτης των beat ήταν ο Άλαν Γκίνσμπεργκ και το μανιφέστο της γενιάς τους ήταν το “Ουρλιαχτό” που έγραψε το 1955.

Το κείμενο του Γκίνσμπεργκ καθαρά από τεχνικής άποψης έχει δύο ξεκάθαρα χαρακτηριστικά, απλές εκφράσεις και μακροπερίοδο λόγο. Το πρώτο σαν αποτέλεσμα δικής του πεποίθησης, πως η ποίηση γράφεται με γνώμονα την ακουστική ισορροπία και την καθημερινή ομιλία. Το δεύτερο σαν αποτέλεσμα της επιρροής του Κέρουακ και του δικού του τρόπου γραφής. Ειδικά για τον μακροπερίοδο λόγο χρησιμοποιείται ο όρος “Μποπ Προσωδία” αλλά με την έννοια της τεχνικής και όχι της ιδιοσυγκρασίας εκείνου που απαγγέλει (μιας και είναι διάσημες οι απαγγελίες του Γκίνσμπεργκ για το συγκεκριμένο έργο). Και πως θα γίνονταν άλλωστε να μην ήταν συνειδητή επιλογή; Η προσωδία, ο τονισμός και ο επιτονισμός κατά την απαγγελία να μην παντρεύονται σε μία ιδιαίτερη έκφρασή τους με αυτό που θα ονόμαζε άλλωστε ολόκληρη την ομάδα του Κέρουακ, τον ρυθμό (beat).

Το παραπάνω κάνει ίσως μία νύξη σε κάτι που δεν είναι απαραίτητα κατανοητό με την πρώτη. Το “Ουρλιαχτό” είναι σαφώς το μανιφέστο των beat, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Ακόμα και αν παραβλέψουμε την αξία του σαν φως που πέφτει πάνω σε μία ομάδα τόσο ιδιαίτερων λογοτεχνών, εξακολουθούμε να έχουμε ένα σπουδαίο έργο, όπου η χειμαρρώδης γλώσσα και η ανάγκη για απόλυτη και αμόλυντη έκφραση συναντούν το παράλογο, τη φαντασία και το καθημερινό, σε αυτό που ο ίδιος ο Γκίνσμπεργκ ονόμασε “Αδιαχώριστη συνείδηση“.

Βέβαια αν και το έργο έχει απόλυτα σαφή σκοπό, η σύλληψη ήταν από κάποιες απόψεις ένα όργιο έμπνευσης, μιας και τουλάχιστον το πρώτο (και ίσως πιο γνωστό) μέρος του ποιήματος γράφτηκε κατά βάση με τη μία από τον ποιητή. Σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του Γκίνσμπεργκ “δεν ένιωθα πως γράφω ένα ποίημα, αλλά πως τελείως ελεύθερος έγραφα για τη ζωή μου, για τα μυστικά μου μέχρι τώρα… με αδέξια βήματα σαν του Τσάπλιν και μακρόπνοους αυτοσχεδιασμούς σαξοφωνίστα”.

Και η μουσική, ή η μουσικότητα είναι έννοιες στενά δεμένες με το “Ουρλιαχτό”. Ακούγοντας κανείς την απαγγελία του Γκίνσμπεργκ έρχεται αντιμέτωπος με έναν σταθερό ρυθμό, ξεκάθαρο και δυνατό που ίσως να διαφεύγει στον αναγνώστη που θα πιάσει στα χέρια του για πρώτη φορά το κείμενο.

Είδα τά καλύτερα μυαλά τής γενιάς μου χαλασμένα απ’ την

    τρέλα, λιμασμένα υστερικά γυμνά,

νά σέρνονται μέσ’ απ’ τούς νέγρικους δρόμους τήν αυγή γυ-

    ρεύοντας μιά φλογισμένη δόση,

χίπστερς αγγελοκέφαλοι πού καίγονταν γιά τόν αρχαίο επου-

    ράνιο δεσμό μέ τό αστρικό δυναμό στή μηχανή τής νύχτας,

φτωχοί καί κουρελήδες μέ βαθουλωμένα μάτια, πού φτιαγμέ-

    νοι ξενυχτούσαν καπνίζοντας στό υπερφυσικό σκοτάδι πα-

    γωμένων διαμερισμάτων, αρμενίζοντας πάνω από τίς κορ-

    φές τών πόλεων αφοσιωμένοι στήν τζάζ[..]

Ή πιο μετά στο ποίημα:

(Όπου Μολώχ: θεός των αρχαίων Μωαβιτών που λατρεύονταν με θυσίες παιδιών στην πυρά.)

[…]πού εξαφανίστηκαν στά ηφαίστεια τού Μεξικού αφήνοντας