La Haine – Το Μίσος

Αν σε ρωτούσε κάποιος τι σκέφτεσαι για το Παρίσι, τι θα του απαντούσες;

Μάλλον θα του έλεγες για τον Πύργο του Άιφελ, για το Λούβρο –αν είσαι της κουλτούρας- και εάν είσαι από τους ρομαντικούς θα του απαντούσες, ότι είναι η πόλη του Φωτός. Εάν όμως λεγόσουν Mathieu Kassovitz θα αναφερόσουν στις εργατικές κατοικίες των παρισινών προαστίων, εκεί όπου στεγάζονται οι σύγχρονοι άθλιοι της γαλλικής κοινωνίας. Και αυτό ακριβώς έπραξε με “Tο Μίσος” (γαλλικά: “La Haine“).

Με οδηγό μια ασπρόμαυρη ταινία, ο Γάλλος σκηνοθέτης μας συστήνει την σκληρή και ασπρόμαυρη ζωή των μεταναστών που ζουν στη Γαλλία ως ξένο σώμα. Τρεις φίλοι μετανάστες σε μια Γαλλία που δεν τους θέλει – ο Βινς, ο Ουμπέρτ και ο Σαΐντ-  ξεκινούν την περιπλάνησή τους στους δρόμους της γαλλικής πρωτεύουσας, επιζητώντας να κερδίσουν τον σεβασμό που τους αξίζει και τους τον έχουν στερήσει λόγω καταγωγής, χρώματος και θρησκείας και εάν αυτό δεν επιτευχθεί τουλάχιστον να κατορθώσουν να τρομοκρατήσουν όσους τους ταπεινώνουν και αρνούνται να τους αναγνωρίσουν όσα δικαιωματικά τους ανήκουν.

Το έργο ξεκινά με το πλάνο του φλεγόμενου Παρισιού και τις συγκρούσεις μεταξύ νεαρών και αστυνομικών δυνάμεων. Συγκρούσεις που πυροδοτήθηκαν έπειτα από τον ξυλοδαρμό ενός νεαρού μετανάστη από αστυνομικούς, με αποτέλεσμα ο πρώτος να νοσηλεύεται σε κρίσιμη κατάσταση. Μέσα σ’ αυτά τα επεισόδια ο Βινς βρίσκει το όπλο ένας αστυνομικού και απειλεί να σκοτώσει όποιο “γουρούνι” (αστυνομικό) συναντήσει, εάν ο φίλος του πεθάνει. Και κάπως έτσι ξεκινά μια ακόμη μέρα μίσους, βίας και εξευτελισμών, με πρωταγωνιστές μετανάστες, αστυνομικούς, αδιάφορους πολίτες και ακροδεξιούς του Front National Français  (Η ακροδεξιά της οικογένειας Λεπέν).  Η οργή γεννά μίσος και το μίσος, βία. Η Γαλλία φλέγεται επειδή έχει επιλέξει να μισεί ή να αδιαφορεί για κάποιους πολίτες της.

Το έργο αποτελεί μια καλλιτεχνική κραυγή για την ελεύθερη πτώση της άλλοτε πρωτοπόρας γαλλικής κοινωνίας. Είναι μια κραυγή αγωνίας, που επιδιώκει να αφυπνίσει τους ιθύνοντες και να τους υπενθυμίσει πως υπάρχει ζωή και στα προάστια του Παρισιού. Εκεί βρίσκονται οι παρείσακτοι Γάλλοι που παλεύουν να ενταχθούν στην κοινωνία, που καθημερινώς καλούνται να αποδεικνύουν την γαλλική ταυτότητά τους. Η ταινία τονίζει στους Γάλλους και σε όλες εν γένει τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες, όπως είναι και η ελληνική, πως υπάρχει και άλλος καλύτερος δρόμος πέραν του κοινωνικού αποκλεισμού. Πως είναι ουσιαστικά αδύνατον για μια κοινωνία να πορεύεται έχοντας απομονώσει ένα τμήμα της, επειδή παραδείγματος χάρη δεν φέρει εκατό τις εκατό γαλλικό ή ελληνικό αίμα. “La haine attise la haine!” (“Το μίσος γεννάει μίσος!”) και όποια κοινωνία το καλλιεργεί θα βρεθεί σύντομα αντιμέτωπη με τα  δυσάρεστα αποτελέσματά του.

Ο Kassovitz είχε προειδοποιήσει τους Γάλλους, αυτοί όμως τον αγνόησαν επιδεικτικά. Δέκα χρόνια μετά την προβολή της ταινίας, η Γαλλία καίγεται στην πυρά της  μισαλλοδοξίας.

Όλα ξεκίνησαν στις 27 Οκτωβρίου του 2005, όταν μια ομάδα αστυνομικών καταδιώκει 3 νεαρούς μετανάστες στα υποβαθμισμένα προάστια της πρωτεύουσας. Η καταδίωξη λήγει με τον θάνατο από ηλεκτροπληξία 2 νεαρών,του 15χρονου Bouna Traore, Γάλλου με καταγωγή απ’ το Μάλι και του 17χρονου Zyed Benna με καταγωγή απ’ την Τυνησία. Ο τρίτος της παρέας, Muhittin Altun, θα νοσηλευθεί στο νοσοκομείο.

Με την γνωστοποίηση της είδησης του θανάτου των 2 παιδιών το προάστιο του Clichy–sous–Bois θα μετατραπεί σε πεδίο σύγκρουσης για 18 ημέρες, ανάμεσα σε  αστυνομικούς και οργισμένους νέους που επιζητούν εκδίκηση. Στις 30 του Οκτώβρη, ο Νικολά Σαρκόζι, μέλος της Κυβέρνησης, Υπουργός Εσωτερικών και μετέπειτα Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, αναφερόμενος στους εξεγερμένους τους αποκαλεί “αλήτες” και “αποβράσματα” και καλεί τις αρχές να επιδείξουν “μηδενική ανοχή”. Στις 3 Νοεμβρίου ξεκινά επιτέλους η αστυνομική έρευνα για τους θανάτους των 2 νέων, ενώ παράλληλα η εξέγερση εξαπλώνεται και σ’ άλλες γαλλικές πόλεις. Πέντε μέρες αργότερα, το Συμβούλιο των Υπουργών αποφασίζει την επιβολή της απαγόρευσης της κυκλοφορίας και την εφαρμογή του νόμου περί έκτακτης ανάγκης, ο οποίος εφαρμόζεται σε 30 και πλέον πόλεις. Το ίδιο βράδυ ένας άνθρωπος χάνει την ζωή του, 120 αστυνομικοί και πυροσβέστες τραυματίζονται, οι συλλήψεις φτάνουν στις 1500 και 5873 αυτοκίνητα αφήνονται στην πυρά. Στις 13 Νοεμβρίου ο Ζαν-Μαρί Λεπέν προβαίνει σε μια ακόμα ρατσιστική δήλωση (μια από τις πολλές) αναφέροντας πως μείζον πρόβλημα της Γαλλίας αποτελούν οι μαζικές μεταναστεύσεις από τις τριτοκοσμικές χώρες. Την επόμενη μέρα, τα επεισόδια λαμβάνουν τέλος με τον τότε Πρόεδρο, Ζακ Σιράκ, να προκηρύσσει σε διάγγελμά του την πολιτική των ίσων ευκαιριών για όλους.

Σ΄αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι σε Έκθεσή της (6/4/ 2005), η Διεθνής Αμνηστία, αναφέρεται στα κακώς κείμενα του δικαστικού συστήματος στη Γαλλία και συγκεκριμένα επικεντρώνεται στην απροθυμία του να εξετάσει υποθέσεις αστυνομικής βίας εις βάρος πολιτών.

Το “La Haine“ είναι η αφήγηση της ιστορίας μιας κοινωνίας που βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση και καθώς πέφτει επαναλαμβάνει στον εαυτό της: “Μέχρι εδώ όλα καλά, μέχρι εδώ όλα καλά, μέχρι εδώ όλα καλά”˙ αλλά σημασία δεν έχει η πτώση αλλά η προσγείωση.

Σκηνοθεσία-Σενάριο :  Ματιέ Κάσσοβιτς.

Πρωταγωνιστές :  Βενσάν Κασέλ, Ουμπέρτ Κουντέ, Σαϊντ Ταγκμαουί.

Πρώτη προβολή (Γαλλία)  : 31 Μαΐου 1995.

Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ των Καννών και υποψηφιότητα για τον Χρυσό Φοίνικα.