Το άγχος επηρεάζει όλο σου το σώμα!

Το άγχος είναι αναμφίβολα μια ψυχολογικά δυσάρεστη κατάσταση, η επιστήμη, όμως, έχει αποδείξει πως μας επηρεάζει και σωματικά με πάρα πολλούς τρόπους.

Είναι λογικό όταν αγχώνεστε να νιώθετε ζαλάδα, δυσφορία, ξηρότητα στο στόμα, κρίσεις πανικού και πολλά άλλα που έχουμε ήδη γράψει. Τι συμβαίνει, όμως, ακριβώς στο σώμα μας; Από πού ξεκινούν όλα και τι γίνεται για να καταπολεμηθεί το άγχος από τον ίδιο τον οργανισμό;

Αμυγδαλή

To άγχος ξεκινά στην αμυγδαλή του εγκεφάλου, που λειτουργεί ως αισθητήρας εξετάζοντας κάθε καταχώρηση πιθανών απειλών. Όταν διαισθάνεται τον κίνδυνο, απενεργοποιεί ολόκληρη την εγκεφαλική λειτουργία (και τη δημιουργικότητα) και ετοιμάζει το σώμα να συγκεντρώσει όλους τους πόρους για επιβίωση, επιτρέποντας σου να αντιδράσεις, χωρίς να καταφέρεις ούτε να σκεφτείς τι συμβαίνει.

Όταν είσαι συνεχόμενα και σοβαρά αγχωμένος, η αμυγδαλή μπορεί να γίνει πολύ ευαίσθητη και πολύ προσεκτική, δηλαδή ακόμα και τα πιο ακίνδυνα πράγματα, όπως ένα μωρό που κλαίει ή το ροχαλητό, φαίνονται σαν απειλή. Αυτό εξηγεί τις ενστικτώδεις απότομες και υπερβολικές αντιδράσεις μας.

Υπομέλανας Τόπος

Μετά τη μετάβαση από τον κίνδυνο στην ασφάλεια, η αμυγδαλή στέλνει ερεθίσματα σε μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται υπομέλανας τόπος, που αφυπνίζει όλο το σώμα να ετοιμαστεί είτε για να αγωνιστεί είτε για να το απομακρύνει («fight or flight»). «Είναι σαν να πήρες τέσσερα μεγάλα latte και να τα έριξες στον εγκέφαλό σου», λέει ο Sood.

Ο υπομέλανας τόπος πυροδοτεί την έκκριση της νορεπινεφρίνης, η οποία κινητοποιεί τα σάκχαρα γύρω στο σώμα για να τροφοδοτήσει μια αποτελεσματική απάντηση στο άγχος και ενεργοποιεί το συμπαθητικό νευρικό σύστημα.

Προμετωπιαίος φλοιός

Όταν η αμυγδαλή επικοινωνήσει με τον υπομέλανα τόπο για να τροφοδοτήσει μια άμεση απάντηση στο άγχος, στέλνει σήματα στο προμετωπιαίο φλοιό, που βρίσκεται στον υψηλότερο φλοιώδη εγκέφαλο. Ο προμετωπιαίος φλοιός είναι πιο λογικός και μπορεί να βοηθήσει να εκτιμηθεί πόσο αληθινός είναι ένας παράγοντας στρες – μαθαίνει από την εμπειρία και αναφέρεται στην αμυγδαλή όταν μια απάντηση είναι αδικαιολόγητη.

«Είναι σαν τον ηλικιωμένο παππού στο μυαλό σου», λέει ο Sood. Όπως η αμυγδαλή μπορεί να προετοιμάσει τον εαυτό της να ξαγρυπνήσει, έτσι κι εμείς μπορούμε να δυναμώσουμε τον προμετωπιαίο φλοιό μέσω προσεκτικών πρακτικών, όπως ο διαλογισμός, ώστε να αποφύγουμε τις υπερβολικές αντιδράσεις.

Πρόσθιος φλοιός του προσαγωγίου

Κατά τη διάρκεια του στρες, ένα μέρος του εγκεφάλου, ο πρόσθιος φλοιός του προσαγωγίου, λειτουργεί σαν τηλεφωτογραφικό φακό, που σου επιτρέπει να ζουμάρεις στο πρόβλημα και να αγνοήσεις ό,τι άλλο συμβαίνει. Αυτή η περιοχή του εγκεφάλου μπορεί να σε βοηθήσει να αποσυνδέσεις ό,τι δεν είναι απαραίτητο για να συγκεντρωθείς σε αυτό που πρέπει.

Αυτό, επιπλέον, εξηγεί γιατί μερικοί άνθρωποι είναι ικανοί να παραμένουν στρατηγικοί και ήρεμοι κατά τη διάρκεια μιας σοβαρής κρίσης, όπως μια επίθεση ή πόλεμος και γιατί αργότερα το περιγράφουν μερικές φορές σαν αυτό που έζησαν να ήταν όνειρο, ενώ πραγματικά συνέβαινε.

Ιππόκαμπος

Αυτή είναι μια κρίσιμη περιοχή του εγκεφάλου, που βοηθά τη μνήμη – δεν αποθηκεύει τις αναμνήσεις, όσο βασικά αποφασίζει πού θα αποθηκευτεί η καθεμία. «Είναι ο διευθυντής της ορχήστρας», λέει ο Sood. Όταν , όμως, στο σύστημά σου βρίσκεται υπερβολική κορτιζόλη, μια ορμόνη στρες, μπορεί να σκοτώσει τα νευρικά κύτταρα του ιππόκαμπου, προκαλώντας προβλήματα μνήμης (γι’ αυτό δεν μπορείς να βρεις τα κλειδιά σου όταν είσαι κουρασμένος).

Το καλό νέο είναι ότι μπορείς να επανακτήσεις τα νευρικά κύτταρα. Πώς; Με διαλογισμό, ξεκούραση και, γενικά, υγιεινό τρόπο ζωής και καλλιέργεια συμπόνιας, ευγνωμοσύνης, συγχώρεσης και αποδοχής.

Αδένες αδρεναλίνης

Όταν η αμυγδαλή καταλάβει μια απειλή, αναφέρεται σ’ ένα σημείο του εγκεφάλου, τον υποθάλαμο, ο οποίος με τη σειρά του εκκρίνει χημικά ώστε να αντιδράσει η υπόφυση, ένας μικρός αδένας κοντά στον εγκέφαλο. Η υπόφυση τότε στρέφεται στους αδένες αδρεναλίνης, που βρίσκονται πάνω από τα νεφρά, για να εκκρίνουν στεροειδή, μαζί με την κορτιζόλη, και αδρεναλίνη για να τροφοδοτήσουν το συμπαθητικό νευρικό σύστημα και να κινητοποιήσουν τα σάκχαρα από ποικίλα σημεία του σώματος δίνοντάς του ενέργεια.

Συκώτι

Η κορτιζόλη, που εκκρίνεται από τους αδένες αδρεναλίνης, στόχο έχει να αυξήσει τα επίπεδα γλυκόζης για να δώσει ενέργεια στο σώμα. Η γλυκόζη κρύβεται στο συκώτι.

Δέρμα

Η αντίδραση «flight or fight» ωθεί τη ροή του αίματος στους μύες και μακριά από το δέρμα, για να προετοιμαστεί για πόλεμο. Αυτή η διανομή της ροής του αίματος, ανάλογα με το άτομο, μπορεί να σε κάνει να φαίνεσαι πιο χλωμός ή να κοκκινίζεις. Επιπλέον, το αυτόματο νευρικό σύστημα μπορεί να ελέγξει το μέγεθος των μικρών αρτηριών, με αποτέλεσμα να προκαλεί το κοκκίνισμα.

Αυτή η απάντηση εξυπηρετεί όταν πραγματικά το χρειαστείς. Όταν, όμως, συμβαίνει σε μικρό βαθμό όλη την ώρα απαντώντας στο χρόνιο άγχος, μπορεί να προκαλέσει γήρανση του αίματος. Επιπλέον, το άγχος μπορεί να επιδεινώσει συγκεκριμένες παθήσεις του δέρματος, όπως η ψωρίαση και τα εξανθήματα. Η κορτιζόλη αυξάνει την παραγωγή λιπαρότητας και επιβαρύνει την ακμή.

Για κάποιους ανθρώπους, το άγχος πυροδοτεί την έκκριση ισταμίνης στο σώμα, που αργότερα μπορεί να προκαλέσει φλεγμονώδεις αντιδράσεις στη μορφή κνίδωσης κι εξανθημάτων.

Έντερο

«Το έντερο είναι σαν ένας δεύτερος εγκέφαλος, γεμάτος με νευρικά κύτταρα», λέει ο Sood. Σε στιγμές οξέος στρες, η γαστροεντερική λειτουργία μειώνεται, ώστε η ενέργεια του σώματος να επικεντρωθεί στο “fight or flight” αντί να χωνέψει το φαγητό. Αυτό σημαίνει ότι το σώμα δεν επεξεργάζεται πάντα σωστά το φαγητό, γεγονός που μπορεί να απορρυθμίσει τη δραστηριότητα στο έντερό σου.

Όταν τα άτομα περνούν χρόνιο στρες, μπορεί να αντιμετωπίζουν και περίεργες αντιδράσεις στην κινητικότητα του γαστροεντερικού συστήματος. Κατά συνέπεια, μπορεί να προκαλείται δυσκοιλιότητα, διάρροια, δυσπεψία, καούρα ή φούσκωμα. Υπερβολικά οξύ στρες μπορεί να αποτρέψει τα άτομα να ελέγξουν το έντερό τους.

Βάρος

Λαχταράς ένα μεγάλο, παχύ κομμάτι σοκολατόπιτας μετά από μια δύσκολη μέρα στη δουλειά; Υπάρχουν πολλοί πολύπλοκοι λόγοι που μπορούν να προκαλέσουν όρεξη για φαγητό λόγω του στρες. Ανάμεσά τους, το να αισθάνεσαι αγχωμένος μπορεί να σου προκαλέσει όρεξη για σοκολάτα και υδατάνθρακες, τα οποία θα πυροδοτήσουν έκκριση σεροτονίνης, ενός χημικού ευφορίας, στον εγκέφαλο.

Και αυτά τα γεμάτα θερμίδες και λίπος συσκευασμένα φαγητά μας κάνουν να αισθανόμαστε καλύτερα, ακόμα κι αν είναι κάτι προσωρινό. Έρευνες δείχνουν, επίσης, ότι το άγχος μπορεί ν’ αυξήσει τις ορμόνες πείνας στο σώμα σου. Ακόμα χειρότερα; Αυξημένα επίπεδα της κορτιζόλης συνδέονται με τις αποθήκες αυξημένου κοιλιακού λίπους.

Μύες

Με την ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, το σώμα προετοιμάζεται να παλέψει. Αυτό σημαίνει ότι οι μύες σου θα αποκτήσουν ένταση, αφού το σώμα προετοιμάζεται είτε να αντιμετωπίσει την επίθεση, είτε να την αποφύγει. Η συνεχής ένταση μπορεί να επιδεινωθεί σε υπάρχουσες μυϊκές παθήσεις ή να προκαλέσει πόνο από μόνη της.

Κεφάλι

Η αντίδραση « fight or flight» προκαλεί ένταση στους μύες, προετοιμάζοντάς σε είτε να παλέψεις είτε να φύγεις. Με την πάροδο του χρόνου, η συνεχής ένταση στον αυχένα, μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους.

Καρδιά

Με την ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, η καρδιά ξεκινά να αντλεί γρηγορότερα και εντονότερα αίμα στο υπόλοιπο σώμα, τροφοδοτώντας το για δράση. «Αρχικά, οι αλλαγές είναι λειτουργικές και αναστρέψιμες», λέει ο Sood. «Τελικά, όμως, οι αλλαγές γίνονται δομικές και μη αναστρέψιμες».

Το σώμα σου θα αρχίσει να σκέφτεται ότι χρειάζεται συνεχώς υψηλή πίεση και οι καρδιακοί μύες θα γίνουν σκληρότεροι. Χρόνιο στρες που δεν έχει ελεγχθεί συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιοπαθειών, καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού.

Ύπνος

Κατά τη διάρκεια του ύπνου, το ξεκούραστο παρασυμπαθητικό σύστημα τίθεται σε λειτουργία και το ενεργό συμπαθητικό νευρικό σύστημα σωπαίνει. Όταν περνάς οξύ στρες, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα δε θέλει να απενεργοποιηθεί.

«Θες ακόμα να προστατέψεις τον εαυτό σου από κάθε κίνδυνο», λέει ο Spiegel. Επιπλέον, όταν το μυαλό σου είναι υπερ-διεγερμένο , επειδή ξαναγυρίζεις στο νου όλα τα άγχη της ημέρας, τείνει να δυσκολεύεται να κοιμηθεί.

Ανοσοποιητικό σύστημα

Επειδή το σώμα εκτρέπει τους πόρους στα συστήματα που απαιτούν άμεση επιβίωση, το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να καταπιεστεί. Όχι μόνο αυτό σε κάνει ευάλωτο σε νέους ιούς (νέα έρευνα δείχνει ότι τα άτομα, που πρόσφατα έζησαν μια μεγάλη περίοδο στρες , ήταν πιο θετικά να κολλήσουν κρυολόγημα), αλλά μπορεί να ενεργοποιήσει τις υπάρχουσες μολύνσεις και τους ιούς.

Το στρες μπορεί να επηρεάσει τη συστηματοποίηση της φλεγμονής και η αυξημένη φλεγμονή μπορεί, με τη σειρά της να επιδεινώσει παθήσεις, όπως άσθμα, φλεγμονώδη εντερική ασθένεια και ρευματοειδή αρθρίτιδα. Αυτή η φλεγμονώδης αντίδραση σημαίνει, επίσης, ότι είμαστε λιγότερο ικανοί να αντιμετωπίσουμε τις μολύνσεις, κάνοντας χειρότερα τα συμπτώματα.

Λίμπιντο

Είναι προφανές ότι το τελευταίο πράγμα που αισθανόμαστε μετά από μια μακρά, αγχωτική ημέρα, είναι σέξι. Το άγχος είναι φυσικό και, όταν αισθανόμαστε ότι απειλούμαστε, το σεξ είναι η λιγότερο σημαντική προτεραιότητά μας. Το στρες ενεργοποιεί το συμπαθητικό νευρικό σύστημα (μια ανοδική τάση στην πίεση του αίματος και στους καρδιακούς παλμούς), ενώ το ξεκούραστο παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα εμπλέκεται στην σεξουαλική διέγερση.

Βασικά, τα άτομα χρειάζεται να νιώθουν άνετα και ξεκούραστα όταν έχουν διάθεση για σεξ ∙ όχι αγχωμένα και αφηρημένα.

Γονιμότητα

Όταν βρίσκεσαι υπό πίεση, το σώμα εκτρέπει όλους τους πόρους προς την άμεση επιβίωση, όχι σε μελλοντικούς στόχους, όπως η αναπαραγωγή. «Η γονιμότητα είναι ένα μακροπρόθεσμο επαναστατικό προνόμιο του να μεταδίδουμε τα γονίδιά μας», λέει ο Sood. «Δε θέλουμε να κάνουμε παιδιά, αν δεν ξέρουμε αν θα ζούμε στα επόμενα δύο λεπτά». Δε χρειάζεται να πούμε ότι το στρες σκοτώνει κάθε σεξουαλική διάθεση.

Μαλλιά

Ενώ ο αιώνιος μύθος ότι το στρες γκριζάρει τα μαλλιά δεν έχει οριστικά αποδειχθεί, γνωρίζουμε ότι το έντονο στρες μπορεί να αυξήσει το ρυθμό απώλειας μαλλιών. Τα μαλλιά, συνήθως, περνούν κυκλικές φάσεις ανάπτυξης και παύσης – όταν, όμως, περνάμε οξύ και σοβαρό στρες, το σώμα μπορεί να ξεκινήσει να εκτρέπει τους πόρους μακριά από τα μαλλιά, δηλαδή να ξοδεύει περισσότερο χρόνο στη φάση παύσης, μια πάθηση που ονομάζεται τελογόνος απώλεια μαλλιών.

Το αποτέλεσμα είναι μικρότερη ανάπτυξη μαλλιών και συγχρόνως μεγαλύτεροι ρυθμοί απώλειας. Το χρόνιο στρες μπορεί επίσης να πυροδοτήσει μια διαταραχή, που ονομάζεται τριχοτιλλομανία, όταν τα άτομα αισθάνονται την ανάγκη να τραβήξουν ή να στρίβουν τις τρίχες τους – από το κρανίο, τα φρύδια, τις βλεφαρίδες ή άλλα μέρη – μέχρι να πέσουν όλες.

Γνάθος

Όταν είμαστε στρεσαρισμένοι, οι μύες μας αποκτούν ένταση για να προετοιμαστούν για την αντίδραση « fight or flight» – το ίδιο ισχύει και για τους μύες της γνάθου. Κάποιοι άνθρωποι τείνουν να βάζουν ένταση στη γνάθο σε σχέση με άλλους. «Είναι λιγότερο ξεκάθαρο, αλλά συνήθως σφίγγουμε τα δόντια μας όταν είμαστε στρεσαρισμένοι, φοβισμένοι ή θυμωμένοι», λέει ο Spiegel. Η ένταση μπορεί, επίσης, να πυροδοτήσει τρίψιμο των δοντιών.

Πνεύμονες

Το σώμα χρειάζεται περισσότερο οξυγόνο για να πυροδοτήσει την αντίδραση «fight or flight», που μπορεί να προκαλέσει πιο γρήγορες αναπνοές. Για να αναπνέουμε γρηγορότερα, παίρνουμε ρηχές και πιο επιφανειακές ανάσες, αντί λιγότερες και βαθιές. Πριν το καταλάβεις, έχεις μείνει χωρίς ανάσα, και σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να ανασαίνεις πολύ γρήγορα.

Παίρνοντας συνειδητά βαθιές αναπνοές μπορεί να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα με την ενεργοποίηση του ήρεμου παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος. Το στρες, επιπλέον, προδιαθέτει φλεγμονή, που κάνει συνηθέστερες τις περιπτώσεις άσθματος.