Δήμητρα ΤσώληAς ξεκινήσουμε από τον τίτλο…
Whiplash είναι:
1)Η λωρίδα του μαστιγίου.
2)Το τραύμα στο λαιμό που προκαλείται από την βίαιη και απότομη ροπή του μπροστά.
3)Τίτλος κλασσικού jazz τραγουδιού.
Και όλα τα παραπάνω βρίσκονται είτε κυριολεκτικά είτε μεταφορικά μέσα στην ταινία!
Ο τίτλος θα μπορούσε να μείνει και αμετάφραστος, ωστόσο και η ελληνική του απόδοση, «Χωρίς μέτρο», είναι ιδιαίτερα εύστοχη και επιτυχημένη. Κι αυτό γιατί ολόκληρη η ταινία κινείται γύρω από ακραίες συμπεριφορές, γύρω από ένα χωρίς μέτρο κυνήγι της ευτυχίας και περιγράφει χαρακτήρες που δύσκολα μπορείς να ταυτιστείς μαζί τους,τουλάχιστον σε μεγάλο βαθμό.
Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για την ιστορία του Andrew (Miles Teller), ενός 19χρονου και ιδιαίτερα ταλαντούχου drummer, που μόλις έχει μπει σε ένα από τα κορυφαία και πιο ελιτίστικα ωδεία της Αμερικής. Εκεί θα έρθει όμως και σε επαφή με έναν από τους πιο απαιτητικούς δασκάλους και μαέστρους, τον T. Fletcher (J.K Simmons), o οποίος πιστεύει πως το να επιβραβεύεις κάποιον για την προσπάθειά του είναι καταστροφικό και στόχος του είναι να ωθεί τους ταλαντούχους μαθητές του πέρα απ ’τα όριά τους. Δύο χαρακτήρες τόσο έντονοι που είναι αναπόφευκτο να μην συγκρουστούν. Ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος της ταινίας, D. Chazelle, ήταν ο ίδιος drummer και ουσιαστικά στηρίζεται στις δικές του εμπειρίες από την Studio Band του Princeton High School.
O Chazelle καθώς δεν μπορούσε να βρει χρήματα για την παραγωγή της ταινίας αναγκάστηκε να συρρικνώσει το σενάριο στα 18 λεπτά και να φτιάξει μια αντίστοιχη ταινία μικρού μήκους. Όταν η ταινία προβλήθηκε το 2013 στο φεστιβάλ του Sundance εξέλαβε τις καλύτερες κριτικές και έτσι βρέθηκαν τα χρήματα για να ολοκληρωθεί η παραγωγή της κανονικής εκδοχής του σεναρίου. Τόσο η σκηνοθεσία όσο και οι ερμηνείες είναι αριστοτεχνικές.
Ο Simmons μάλιστα είναι φαβορί για την κατηγορία Β’ Ανδρικού ρόλου στα φετινά Όσκαρ και όχι άδικα αφού αποτυπώνει την ιδιοσυγκρασία του ανικανοποίητου καθηγητή με όλες τις απότομες συναισθηματικές μεταστροφές της, με όλα τα έντονα ξεσπάσματα του και παράλληλα με την έντονη πεποίθηση πως όλα αυτά αποτελούν τον μοναδικό τρόπο για να ανακαλύψουμε το νέο Charlie Parker ή το νέο Louis Armstrong και να μην πεθάνει η jazz μουσική.
Η ταινία εστιάζει αποκλειστικά στους δύο αυτούς χαρακτήρες. Οι υπόλοιποι που εμφανίζονται εξυπηρετούν απλώς την προσπάθεια του σεναριογράφου να δείξει πως τίποτα άλλο δεν έχει σημασία όταν έχεις ταλέντο και στόχος σου είναι η υστεροφημία και η επιτυχία. Η ζωή του πρωταγωνιστή είναι μόνο η μουσική και στο πρόσωπο του καθηγητή του βλέπει έναν άνθρωπο με το ίδιο πάθος.Άλλο το πώς εξελίσσεται η σχέση τους στη συνέχεια… Η τακτική του Fletcher έχει ακόμα και κυριολεκτικά σκοτώσει τους μαθητές του, αυτός όμως εμμένει με απίστευτη σιγουριά στην άποψή του : δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να οδηγήσουμε έναν άνθρωπο στην επιτυχία παρά μόνο να ξεπεράσει τα όριά του και αυτό δεν συμβαίνει με θετικές πράξεις όπως η υποστήριξη, η επιβράβευση και τα καλά σχόλια. Η μουσική δηλαδή παρόλο που είναι το επίκεντρο της ταινίας δίνει το έναυσμα για να αναλυθούν και άλλα ηθικά και κοινωνικά ζητήματα. Υπάρχει όριο στην εκπαιδευτική διαδικασία; Έχει καθήκον ο δάσκαλος να ωθεί τον μαθητή του να μεγαλουργήσει, σε ποιο σημείο όμως σταματάει αυτό; Πώς γίνεται κάποιος σπουδαίος; Πόσο αφοσιωμένος μπορεί να είναι κανείς αποκλειστικά σε ένα πράγμα;
Σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα λοιπόν δεν απαντάει η ταινία. Τo βασικό της μειονέκτημα για μένα ,αν και πολλοί διαφωνούν μαζί μου, είναι αυτό: Παραθέτει απλώς τα γεγονότα, σε προβληματίζει μεν αλλά εν τέλει δεν παίρνουμε καμία απάντηση. Όχι ότι υπάρχει και αντικειμενική απάντηση σε τέτοια θέματα αλλά θες τουλάχιστον να δοθεί μια κατάληξη,από οποιαδήποτε οπτική γωνία κι αν είναι αυτή, ώστε να συμφωνήσεις ή να διαφωνήσεις, όχι απλώς να κάνεις υποθέσεις. Αντιθέτως η ταινία τελειώνει πολύ απότομα. Σε έχει αποζημιώσει ωστόσο η εικόνα, το μοντάζ και γενικότερα η οπτική απεικόνιση του θέματος σε συνδυασμό με τις ερμηνείες και τις μουσικές επιλογές, αφού σε βάζουν όλα με απίστευτα διεισδυτικό τρόπο μέσα στην καθημερινότητα της επαγγελματικής jazz μουσικής σκηνής.