Αριάδνη ΠολυχρονίουΤο 2011 το βιβλίο ενός άγνωστου στην Ελλάδα συγγραφέα έκανε δυναμικά την εμφάνιση του στις προθήκες των βιβλιοπωλείων. Σύντομα άρχισε να φοριέται στο χέρι κάθε βιβλιόφιλου, να συζητιέται, να εξυμνείται ή και να απορρίπτεται. Δεν είναι άλλο από την “Λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων”, από τις εκδόσεις Πόλις με το υπέροχο κοτλέ εξώφυλλο, του Γάλλου συγγραφέα Ζαν-Μισέλ Γκενασιά. Με αφορμή την έκδοση του δεύτερου βιβλίου του συγγραφέα “Η ζωή που ονειρεύτηκε ο Ερνέστο Γκ.”, αξίζει να ρίξουμε μια προσεκτική ματιά στα δυο έργα αυτού του γλυκόπικρου, πληθωρικού, νοσταλγικού συγγραφέα που ξεχωρίζει.
Η Λέσχη σημείωσε τρομακτική επιτυχία, πούλησε πάνω από 200.000 χιλιάδες αντίτυπα, μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και κέρδισε το βραβείο Γκορκούρ που απονέμουν οι μαθητές Λυκείου στη Γαλλία. Πρόκειται για ένα έργο σε μεγάλο βαθμό αυτοβιογραφικό -μια ματιά στη ζωή του συγγραφέα δεν αφήνει περιθώρια για αμφισβήτηση- τοποθετημένο στο Παρίσι του 1959 και ιδωμένο από τη ματιά του Μισέλ Μαρινί, ενός μαθητή με λατρεία στη λογοτεχνία και ανήσυχο πνεύμα. Η πολιτικά και ταξικά διχασμένη οικογένεια του δίνει το ταραγμένο κλίμα της εποχής, πρωτοστατεί μια μητέρα με αστικές καταβολές, ένας πατέρας προερχόμενος από λαϊκή οικογένεια Ιταλών μεταναστών, ο μεγάλος αδελφός Φραν, καρπός ενός αρχικά αδιανόητου έρωτα μεταξύ των ανηκόντων σε διαφορετικές τάξεις γονιών, που θα λιποτακτήσει από το μαινόμενο πόλεμο της Αλγερίας γράφοντας μια σειρά επιστολών “Όσο δεν κάνουμε μια νέα επανάσταση και δεν καρατομούμε αυτούς που έχουν σφετεριστεί την οικονομική εξουσία, θα ‘μαστε απλώς όλο λόγια...”, η υπόλοιπη οικογένεια της μητέρας που ποτέ δεν αποδέχεται τον κοινωνικά κατώτερο πατέρα, ο αδελφός της μητέρας από το Αλγέρι με την ανόητη σύζυγο. Ο Μισέλ παρατηρεί την δυσλειτουργική οικογένεια του και τα πάθη της με χιούμορ και ανθρωπιά, όπως θα κάνει αργότερα για τα μέλη της Λέσχης. Ο νεαρός θα βρεθεί τυχαία σε ένα παρισινό μπιστρό για να εξασκήσει τη δεύτερη μεγάλη του αγάπη μετά τη λογοτεχνία, το ποδοσφαιράκι και θα ανακαλύψει στο πίσω μέρος του μια αίθουσα που συχνάζει η λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων, μια ετερόκλητη ομάδα σκακιστών, όλοι πρόσφυγες από τη Ρωσία και την Ανατολική Ευρώπη, διωγμένοι από τα ανελεύθερα πολιτικά καθεστώτα των χωρών τους- άλλοι από τον άκρατο σταλινισμό και τη διαστρεβλωμένη εφαρμογή του κομμουνιστικού συστήματος στις χώρες του και άλλοι, όπως ο Έλληνας Γρηγόρης Πέτρουλας από την αιματηρή δίωξη των κομμουνιστών με το πέρας του ελληνικού εμφυλίου.
Ο Μισέλ θα γνωρίσει τους ξεχωριστούς αυτούς ανθρώπους, τους διαψευσμένους κομμουνιστές, τους απάτριδες, τους παρίες της Γαλλικής κοινωνίας και θα αναγνωρίσει σε αυτούς μια πολύτιμη πηγή γνώσης και ανθρωπιάς, ένα δεύτερο σχολείο. Στο πλευρό τους θα μάθει σκάκι, αλλά και πολλά περισσότερα, διαχρονικά μαθήματα ζωής που θα τον συντροφεύσουν και στη συνέχεια του βίου. Μαθαίνοντας τις ζωές του καθενός από αυτούς, με αναδρομές στο παρελθόν τους πριν να έρθουν στο Παρίσι, αλλά και μέσω των συζητήσεων και των διενέξεων τους, ο Γκενασιά ψυχογραφεί μια ολόκληρη εποχή. Η λογοτεχνία του Μισέλ, η απόπειρα αυτοκτονίας της φίλης του της Σεσίλ, το αμερικάνικο ροκ του Πιερ, ο πόλεμος στην Αλγερία, ο Καμύ και ο Σαρτρ, τα προδρομικά ψήγματα του Μάη του ’68 που θα ακολουθήσει, η κατάρρευση των μεταπολεμικών ιδανικών, όλα τελούν σε αλληλεξάρτηση για να μας μεταδώσουν το κλίμα της γαλλικής πρωτεύουσας του ’60, αλλά και κάτι παραπάνω, την ίδια τη πραγματεία του συγγραφέα πάνω στον άνθρωπο.
Η ζωή που ονειρεύτηκε ο Ερνέστο Γκ. κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις το 2013 και αποτελεί μια ανασκόπηση ολόκληρου του 20ου αιώνα από τη ματιά ενός Τσέχου γιατρού εβραϊκής καταγωγής που βιώνει όλα τα σημαντικά γεγονότα του αιώνα μέσα από τη παραμονή του στη Πράγα, στο Παρίσι, στην Αλγερία και ξανά στη Πράγα. Ο Γιόζεφ, ο πρωταγωνιστής, είναι μια μετριοπαθής προσωπικότητα που ωριμάζει και ζυμώνεται μέσα από τις σπουδαίες ιστορικές, πολιτικές και ιδεολογικές εξελίξεις του αιώνα. Ξεκινώντας ως πολλά υποσχόμενος νέος μιας συντηρητικής οικογένειας που απαντάται σε μυθιστορήματα προηγούμενων χρόνων, θα μεταπηδήσει για τις σπουδές του στο Παρίσι όπου θα έρθει σε επαφή με το μεθυστικό κλίμα των ’20, με την ελευθεριότητα της γαλλικής πρωτεύουσας, με το μεγάλο του πάθος, τον χορό, με τον έρωτα και τις ελεύθερες ιδέες, ενώ θα εντρυφήσει παράλληλα στην επιστήμη του. Στο Παρίσι ο πρωταγωνιστής αποκτά φίλους σοσιαλιστές και ο ίδιος δείχνει συμπαθών, δειλιάζει ωστόσο να πάει να πολεμήσει στον ισπανικό εμφύλιο όπως οι άλλοι. Κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, ο Γιόζεφ φυγαδεύεται στο Αλγέρι για να γλιτώσει από τη γενοκτονία των Εβραίων, όπου δουλεύει για τρία χρόνια ολομόναχος υπό πρωτόγονες συνθήκες σαν ερημίτης για το ινστιτούτο Παστέρ. Με το τέλος του πολέμου γυρνά στη πρωτεύουσα, ζει κοσμοπολίτικη ζωή, γνωρίζει τον Μωρίς -θείο του Μισέλ Μαρινί από τη λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων-, και μαζί του την κοπέλα του την ηθοποιό Κριστίν και την μετέπειτα ερωμένη του Νελί. Ενώ ο έρωτας του με τη Νελί αποδεικνύεται κίβδηλος, ο Γιόζεφ καλλιεργεί αισθήματα που δεν μπορεί να χαλιναγωγήσει για την Κριστίν, την δυναμική, ελεύθερη κοπέλα του φίλου του, που αρνείται να συμμορφωθεί με τα αστικά πρέπει και τις προοπτικές οικογένειας που της επιβάλλει ο Μωρίς.
Μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και η συνακόλουθη έκτρωση, μαζί με την εγκατάλειψη της από τον Μωρίς που επιλέγει μια άλλη γυναίκα πιο πρόθυμη να υποταχθεί στις κοινωνικές επιταγές φέρνουν τον Γίοζεφ και την Κριστίν πολύ κοντά. Η Κριστίν δέχεται να τον ακολουθήσει στη Πράγα, όπου ξεκινάει ένας νέος κύκλος ζωής, παντρεύονται, αποκτούν δυο παιδιά και ξεκινάει η καριέρα του Γιοζέφ στο κομμουνιστικό κόμμα. Ο αυταρχισμός του καθεστώτος, οι δολοφονίες αντιφρονούντων, η παρακολούθηση και ο φόβος διαμορφώνουν τις συνθήκες υπό τις οποίες μεγαλώνει ο Γιόζεφ την κόρη του Έλενα, το μόνο παιδί που του έχει απομείνει ύστερα από την οριστική φυγή της Κριστίν και του γιου του από την Τσεχία. Καθώς η Έλενα ενηλικιώνεται, νοσηλεύεται στο νοσοκομείο του με υψηλές εντολές ένας μυστηριώδης ασθενής λατινικής καταγωγής που κερδίζει σταδιακά την εμπιστοσύνη της οικογένειας. Ο ασθενής, που πρόκειται για τον Ερνέστο Γκ., τον ίδιο το Τσε Γκεβάρα(!), ερωτεύεται στη μυθοπλασία του συγγραφέα την Έλενα, οι σκληρές συνθήκες καταστρέφουν ωστόσο το δεσμό τους, εκείνος φεύγει να συνεχίσει την επανάσταση και εκείνη μένει πίσω να γεννήσει το παιδί του.
Το έργο δεν προχωρά σε βαθιά ανάλυση χαρακτήρων όπως η Λέσχη, ούτε αφήνει την ίδια γλυκιά αίσθηση, έχει όμως δυο σπουδαίες γυναικείες μορφές που ξεπερνούν τον πρωταγωνιστή, την γυναίκα του Κριστίν και την κόρη του, Έλενα. Η Κριστίν είναι Γαλλίδα ηθοποιός στο Αλγέρι, μια χειραφετημένη νέα γυναίκα με φλογερές ιδέες και σκέψη χρόνια μπροστά από την εποχή της. Κατά βάση η Κριστίν είναι ελεύθερη, παρουσιάζεται απόλυτα ικανή να θυσιάσει την ευτυχία της για να διατηρήσει αυτήν την ελευθερία, εξαιτίας της οποίας αρνείται αρχικά την πρόταση γάμου του εραστή της, ενώ φεύγει κρυφά από τον Γιόζεφ από την Τσεχία, αρνούμενη να την παραχωρήσει στο καταπιεστικό πολιτικό καθεστώς της χώρας και το εξίσου καταπιεστικό καθεστώς της οικογένειας Η Έλενα πάλι είναι διαφορετική, τραυματισμένη από την απουσία της μητέρας, μεγαλωμένη στη σιωπή, σε ένα περιβάλλον μόνιμου φόβου που την καθιστά προσεκτική για να επιβιώσει. Κάνει ωστόσο και εκείνη τη δική της υπέρβαση, καθώς παρασύρεται στον έρωτα του μυστηριώδους ασθενή του πατέρα της, αψηφώντας με τη σειρά της τον κίνδυνο, την απαγόρευση και τις επερχόμενες συνέπειες από ένα κράτος τιμωρό.