Περηφάνια και προκατάληψη

Μπορεί να έχουν περάσει 201 χρόνια απο την κυκλοφορία του δεύτερου και πιο διάσημου έργου της Jane Austen, “Περηφάνια και Προκατάληψη” (αγγλικός τίτλος: “Pride and Prejudice”), εντούτοις ακόμα και σήμερα κατέχει μια δεσπόζουσα θέση στις καρδιές των αναγνωστών και αυτό χάρις την εξαιρετική φρεσκάδα του ως προς την πλοκή και τους διαλόγους του. Η σπουδαιότητα του έχει αναγνωριστεί και από τους λογοτεχνικούς κύκλους, που το έχουν κατατάξει μεταξύ των καλύτερων έργων της αγγλικής λογοτεχνίας καθώς αναπαριστά στο μέγιστο δυνατό βαθμό την αγγλική κοινωνία του τελευταίου τέταρτου του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα.

Είναι πάντως αξιοσημείωτο, πως το χειρόγραφο του βιβλίου αρχικώς είχε απορριφθεί και από έναν “εκδοτικό οίκο” του Λονδίνου, χωρίς καν να διαβαστεί. Η επιτυχία ωστόσο που γνώρισε το 1811 το πρώτο έργο της συγγραφέως “Λογική και Ευαισθησία”, υπήρξε η αφορμή για μια περαιτέρω αναθεώρηση του έργου κατά το χρονικό διάστημα 1811-1812. Όταν το βιβλίο έλαβε την τελική του μορφή μετονομάστηκε από “Πρώτες Εντυπώσεις” σε “Περηφάνια και Προκατάληψη”– τίτλος που ταίριαζε απόλυτα με την εποχή .

Το έργο επικεντρώνεται στην καθημερινότητα της οικογένειας των Μπένετ. Η ζωή ολόκληρης της επαρχίας και κατ’ επέκταση και της οικογένειας διαταράσσεται από τον ερχομό του πλούσιου και ευχάριστου κύριου Μπίνγκλει, τον όποιο η κυρία Μπένετ φιλοδοξεί να παντρέψει με την πρωτότοκη κόρη της. Η αμοιβαία συμπάθεια των 2 νέων, εντούτοις σαμποτάρεται από τον περήφανο και καθόλα συμπαθή φίλο του Μπίνγκλει, τον κύριο Ντάρσυ, επειδή ο τελευταίος θεωρεί τους Μπένετ ακατάλληλους συγγενείς για έναν αριστοκράτη. Οι πρώτες εντυπώσεις του όμως αλλάζουν άρδην όταν και ο ίδιος ερωτεύεται ένα άλλο μέλος της οικογένειας, την ανεξάρτητη και δυναμική Ελίζαμπεθ Μπένετ. Η διαφορετικότητα των 2 χαρακτήρων ωστόσο – του περήφανου Ντάρσυ και της προκατειλημμένης Ελίζαμπεθ – καθιστούν ανέφικτό έναν μεταξύ τους γάμο. Στην πραγματικότητα όμως οι διαφορές τους δεν είναι τόσο αγεφύρωτες όσο φαντάζουν. Όταν ρίξουν τις άμυνες τους, οι συγκυρίες θα το αποδείξουν περίτρανα …

Το βιβλίο γράφτηκε από την Jane Austen κατά τα έτη 1796-1797 και παρουσιάζει με έναν εξαιρετικό τρόπο την “κοινωνική σύγκρουση των τάξεων” της βρετανικής κοινωνίας. Μια σύγκρουση που πηγάζει κατά κύριο λόγο από τις αντιλήψεις ή καλύτερα τις προκαταλήψεις που παράγει η μια τάξη εις βάρος της άλλης. Η συγγραφέας μέσα από το παρόν έργο, υποστηρίζει πως καμιά κοινωνική διαφορά δεν είναι ανεπίλυτη καθώς όταν τα άτομα αποφασίσουν να αφήσουν πίσω τους όλα όσα τους κρατούν στο σκοτάδι του παρελθόντος, τότε μόνο θα κατορθώσουν να δουν ένα κοινό μέλλον και να συνειδητοποιήσουν πως παρά τις όποιες διαφορές τους, στην ουσία δεν διαφέρουν σε πολλά ως άνθρωποι.

Το έργο έχει χαρακτηριστεί από αρκετούς – και όχι αδίκως- ως ένα δράμα αυτογνωσίας και επανεξέτασης. Τούτος ο χαρακτηρισμός δικαιώνεται απολύτως μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, που προβάλλουν την κοινωνική συμπεριφορά όπως είναι και όπως θα έπρεπε να είναι. Κατά την Austen λοιπόν, πριν συνάψουμε κοινωνικές σχέσεις, οφείλουμε κατ’ αρχήν να διαθέτουμε το απαραίτητο γνώθι σ’αυτόν. Δηλαδή να γνωρίζουμε πρωτίστως ποιοι είμαστε στην πραγματικότητα, ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μας, ποιες είναι οι προσωπικές μας απόψεις και ποια είναι τα πραγματικά μας προτερήματα και έπειτα να επιδιώξουμε να γνωρίσουμε το περιβάλλον μας, έχοντας πάντοτε ορθάνοιχτα τα μάτια μας και κυρίως το μυαλό μας. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να είμαστε απόλυτοι, ούτε ως προς τις θέσεις μας ούτε ως προς τις κρίσεις μας σχετικά με άτομα και καταστάσεις που δεν γνωρίζουμε επαρκώς, διότι οι πρώτες εντυπώσεις παίζουν σχεδόν πάντα παιχνίδια μαζί μας και κατασκευάζουν αληθοφανή ψεύδη, που όταν ανατρέπονται μας εκθέτουν ανεπανόρθωτα στην πραγματικότητα όπως ακριβώς συνέβη και με τους πρωταγωνιστές του παρόντος βιβλίου.

«Η περηφάνια… είναι ένα κοινό συναίσθημα -απ’ ότι τουλάχιστον διάβασα. Ακόμα πιστεύω πως η ανθρώπινη φύση ιδιαίτερα κλείνει προς αυτό και πως είναι πολύ λίγοι οι άνθρωποι που δεν κρύβουν μέσα τους το συναίσθημα της αυταρέσκειας εξαιτίας του ενός ή του άλλου προτερήματος αληθινού ή φανταστικού που έχουν. Η ματαιότης και η υπερηφάνεια είναι 2 διαφορετικές έννοιες, αν και συχνά μεταχειριζόμαστε αυτές τις λέξεις σαν συνώνυμες. Ένας άνθρωπος μπορεί να είναι περήφανος χωρίς να είναι μάταιος. Η υπερηφάνεια μαρτυρά περισσότερο τη γνώμη που έχουμε για τον εαυτό μας. Η ματαιότητα το πως θέλουμε οι άλλοι να σκέφτονται για εμάς.»

Η σημαντικότητα του έργου οφείλεται, πέρα από την γλαφυρή αποτύπωση των ηθών της νέας Αγγλίας, και στο γεγονός ότι θεωρείται – και είναι- ένα από τα πρώτα φεμινιστικά λογοτεχνικά συγγράμματα. Βασικός πρωταγωνιστής του βιβλίου, είναι μια νέα γυναίκα που επιδιώκει να αποδεσμευτεί από τα πρότυπα που της προβάλει η πατριαρχική κοινωνία. Η Ελίζαμπεθ αντιπροσωπεύει τον πρόδομο της χειραφετημένης γυναικάς του σήμερα, που επιθυμεί να καθορίσει την ζωή της, που έχει φωνή και απόψεις και απαιτεί να ακουστούν δίχως να χλευαστούν εξαιτίας του φύλου της. Κόντρα στα κοινωνικά πρότυπα, που της επιτάσσουν να βρει κάποιον σύζυγο για να αυτοκαθοριστεί ως προσωπικότητα, η ηρωίδα της Austen εκπροσωπεί ένα νέο είδος γυναίκας που ζει και λειτουργεί ανεξάρτητα από κάθε άνδρα.

* Εάν κάποιοι/ες είναι οπτικοί τύποι ή απλώς βαριούνται να διαβάσουν το βιβλίο (ντροπή σας 👿 ),  μπορούν να δουν την ομώνυμη σειρά του BBC με τον Colin Firth.

ή την ταινία με την Keira Knightley.