Δήμητρα ΤσώληH ταινία της Signe Baumane με τίτλο “Rocks in my Pockets” είναι ένα εξαιρετικό animation που αποτυπώνει ιδανικά την λεπτά όρια της ψυχικής ασθένειας
Πρόκειται για ένα animation βαθύτατα αυτό-βιογραφικό μέσα απ΄ το οποίο η Λετονή σκηνοθέτιδα δεν αναφέρεται απρόσωπα και γενικευμένα στο θέμα της ψυχικής υγείας, των αυτοκτονικών τάσεων και των ψυχικών ασθενειών όπως η κατάθλιψη και η σχιζοφρένεια αλλά εισάγει τον θεατή σε αυτά τα ζητήματα μέσα από μία συγκλονιστική και ανατριχιαστική εξομολόγηση των πιο μύχιων σκέψεων και συναισθημάτων της.
Με αφορμή την δική της ιστορία αναζητά τις ρίζες του προβλήματός της σε κληρονομικά αίτια. Γι’ αυτό προβαίνει σε μία αναδρομή τεσσάρων ακόμη γυναικών της οικογένειάς της περιγράφοντας πως βίωσαν εκείνες ανάλογα συναισθήματα και προσπαθώντας να ρίξει φως στα αίτια από τα οποία προέρχεται η αδιαφορία τους για ζωή. Δεν θα αναφερθώ σε καμία ιστορία από τις αφηγούμενες στην ταινία ούτε θα εστιάσω στα εκάστοτε περιστατικά. Αυτά θα τα ανακαλύψετε όταν δείτε την ταινία. Θα εστιάσω όμως στο πως η Baumane «γυμνώνεται» με θάρρος μπροστά στο κοινό της για να καταλήξει με έναν αισιόδοξο τρόπο να δηλώσει ότι πιο ειλικρινές και τρομακτικό θα έλεγα έχω ακούσει ποτέ : Πως « Το να είσαι ζωντανός και ψυχικά υγιής είναι ένας καθημερινός αγώνας»!
Τα σκηνικά της ταινίας είναι φτιαγμένα από “papier mache” και κινηματογραφημένα με την τεχνική του stop motion animation. Όπως δήλωσε η ίδια η Baumane επέλεξε αυτή την τεχνική γιατί πέραν του ότι ο κόσμος πρέπει να καταλάβει πως το animation δεν είναι κατάλληλο μόνο για παιδικές ταινίες, πιστεύει ότι είναι ο μόνος τρόπος που μπορεί να εκφράσει αυτά που δεν μπορεί κανείς να δει, τα ενδόμυχα συναισθήματά της και τις σκέψεις της. Όπως έχει πει και ο Walt Disney “ Τα animation μπορούν να εξηγήσουν οτιδήποτε συλλάβει το μυαλό του ανθρώπου”.
Το αυτό-βιογραφικό ύφος εντείνεται και από την αφήγηση ολόκληρης της ταινίας από την ίδια την σκηνοθέτιδα, της οποίας η φωνή μας καθοδηγεί σε όλα τα γεγονότα. Ωστόσο η έντονη προφορά της και η απουσία ιδιαίτερων χρωματισμών και εντάσεων στην φωνή δυσαρέστησαν ορισμένους που θα προτιμούσαν να είχε προσλάβει επαγγελματία ηθοποιό. Κατά την γνώμη μου η έλλειψη επαγγελματία ηθοποιού στο ρόλο του αφηγητή ήταν ανεπαίσθητη αφού μόνο στην αρχή «ξένιζε» λίγο η προφορά της, σταδιακά όμως εξελισσόταν σε βασικό χαρακτηριστικό της ταινίας.
Ποιες καταστάσεις λοιπόν μπορούν να οδηγήσουν μια γυναίκα στην κατάθλιψη ή ακόμα και στην επιλογή της αυτοκτονίας; Πρόκειται για ζήτημα καθαρά κληρονομικό, σχετιζόμενο με ορμόνες και συγκεκριμένες εγκεφαλικές λειτουργίες που μπορεί να υπάρχουν ως προδιάθεση; Μπορεί ένα άτομο με θέματα ψυχικής υγείας να καταφέρει να ζήσει μια φυσιολογική ζωή κι αν ναι τι ρόλο παίζουν τα άτομα που έχει γύρω του; Μήπως τελικά ψάχνουμε να βρούμε παντού ομοιότητες με την δική μας κατάσταση ώστε να καταφέρουμε να την εξηγήσουμε και να δικαιολογήσουμε τον εαυτό μας; Αυτά είναι κάποια απ’ τα βασικά ερωτήματα που θέτει η Λετονή σκηνοθέτης στην συγκεκριμένη ταινία. Όμως πέραν από το βασικό της θέμα, η Baumane συμπεριλαμβάνει έντεχνα στο φιλμ και κοινωνικά ζητήματα όπως οι πολιτικές θέσεις, ο πόλεμος, η θέση της γυναίκας, το διαζύγιο, τα στερεότυπα για τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα, η ομορφιά και ο ρόλος της στην ζωή του ατόμου, ο ανταγωνισμός και η ζήλεια.
Όλα τα στοιχεία της ταινίας οδηγούν τελικά με αξιομνημόνευτο τρόπο σε ένα αίσθημα έντονης πληρότητας και ικανοποίησης όταν βγαίνεις απ’ την αίθουσα του κινηματογράφου. Οι χρωματιστές εικόνες που εναλλάσσονται συνεχώς, η φυσικότατη και κατατοπιστικότατη αφήγηση της σκηνοθέτιδας σε συνδυασμό με την ορθά επιλεγμένη μουσική υπόκρουση συνθέτουν μια ταινία-σταθμό για το συγκεκριμένο θέμα αφού δεν αποτελεί ούτε ασυνάρτητες σκέψεις μιας ψυχής που χαροπαλεύει και η μόνη της διέξοδος-έκφραση είναι η τέχνη( βλ. Ψύχωση 4.48 της Sarah Kane http://psychografimata.com/3871/4-48-psichosi/ ) ούτε όμως πρόκειται για μια ταινία ως αποτέλεσμα ιατρικής έρευνας ή δοσμένης από έναν εξωτερικό θεατή μιας τέτοιας κατάστασης. Το “ Rocks in my Pockets” είναι ότι πιο αληθινό μπορεί να βρει κανείς όσον αφορά την εικόνα ενός μυαλού που αντιλαμβάνεται και “νιώθει” πολλά.