ΑναγνώστηςΤην λαϊκή παροιμία «κάνε στον άλλον χίλια καλά αλλά θα θυμάται το ένα κακό» τη γνωρίζετε όπως κι εγώ. Σκεπτόμενος λοιπόν το παραπάνω μαζί τη φράση «σοφός λαός» θέλησα να δω από πού πηγάζει η εν λόγω παροιμία και να δώσω μερικές απαντήσεις σ αυτή μου την απορία.
Από τη σκοπιά της βιολογίας, σύμφωνα με μελέτες τα αρνητικά συναισθήματα όπως ο φόβος, τα άσχημα γεγονότα κ.λπ. προκαλούν αυξημένη δραστηριότητα (που φαίνεται μέσω χρήσης fMRI) στο μέρος του εγκεφάλου που συνδέεται με τις αναμνήσεις όταν συγκρίνονται με τα θετικά και βεβαίως διατηρούνται πολύ πιο λεπτομερώς σε σχέση με αυτά ή τα ουδέτερα. Συγκεκριμένα, αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι τα δυσάρεστα συμβάντα εκτός από το δίκτυο μνήμης που απαιτεί η αποθήκευση μιας πληροφορίας προκαλούν την ενεργοποίηση του orbitofrontal cortex (την περιοχή που βρίσκεται στο μέτωπο μας) και τα amygdala (περιοχή βαθιά μέσα στον εγκέφαλο) που είναι οι δύο βασικές περιοχές υπεύθυνες για την επεξεργασία των συναισθημάτων. Σε περίπτωση δε άμεσου γεγονότος που μας αφορά συνδέονται και με το ένστικτο της επιβίωσης, καθώς πρέπει να θυμόμαστε μια απειλή. (Kensinger)
Φυσικά, εκτός από τη βιολογική πλευρά του θέματος, υπάρχει και η σκοπιά από τη μεριά της κοινωνικό-ψυχολογίας.
Θα ξεκινήσω λέγοντας πως σαν άνθρωποι έχουμε την τάση να αποδεχόμαστε πιο εύκολα την αρνητική πληροφορία καθώς η θετική μας κάνει πολλές φορές να θεωρούμε υποσυνείδητα χωρίς να το καταλαβαίνουμε πως ο αποστολέας –ενδεχομένως- να κρύβει δικά του άσχημα κίνητρα και να μην την αποδεχόμαστε τόσο εύκολα, ανάλογα με τα βαθμό της. (David E. Kanouse)
Συνεχίζοντας, παρατηρείται πως όταν το αρνητικό δεδομένο αφορά άμεσα το δέκτη, τότε ενεργοποιείται μια τάση του εγκεφάλου που λέγεται «προκατάληψη της επιβεβαίωσης». Ο εγκέφαλος είναι ο μεγαλύτερος φανατισμένος και δε θέλει καθόλου να έρχεται σε συγκρούσεις για τις απόψεις που έχει δεδομένες και κατηγοριοποιημένες ως έγκυρες και ανάλογα με το πόσο ελέγχεται αυτή η τάση ενεργά και συνειδητά, μπορεί να φτάσει σε κωμικοτραγικά επίπεδα (βλέπε οπαδισμό). Αυτή η διαδικασία είναι κι ένας απ τους διάφορους λόγος που (ακούσια) συμπαθούμε και πλησιάζουμε περισσότερο τους ανθρώπους που έχουν παρόμοιο τρόπο σκέψης ενώ ταυτόχρονα απορρίπτουμε χωρίς ορισμένες φορές να καν επεξεργαστούμε οποιαδήποτε πληροφορία καταρρίπτει την άποψη μας. (Ρούσσος)
Μία άλλη τάση στη σκέψη λέγεται “αποφένια”. Η αποφένια είναι ένα από τα αγαπημένα παιχνίδια του εγκεφάλου και διαφαίνεται στην επιθυμία να θέλουμε να βλέπουμε συσχετισμούς ακόμα κι εκεί που δεν υπάρχουν, σε όλες τις πληροφορίες που λαμβάνουμε, βγάζοντας δικές μας ερμηνείες ακόμη και στα πιο άσχετα μεταξύ τους γεγονότα. Αυτό γιατί δεν έχουμε ξεκάθαρη (αν δεν το δούμε ενεργά την ώρα που γίνεται) τη διάκριση μεταξύ της συσχέτισης γεγονότων και δεν κάνουμε έλεγχο εγκυρότητας με βάση την αιτία που προκάλεσε το καθένα. Σε συνδυασμό με την τάση αφομοίωσης της αρνητικής πληροφορίας, είναι αυτό που ακούμε να λέγεται καμιά φορά στους άλλους «βγάζεις σενάρια και με κατηγορείς».
Κλείνοντας αυτό το μικρό κείμενο, θέλω να τονίσω πως προσωπικά πιστεύω ότι η τάση μας προς το «worst case scenario» είναι μια φυσιολογική διαδικασία η οποία υπάρχει για μας προστατεύει, κάνοντάς μας να προσέχουμε την απειλή. Όμως θα πρέπει εμείς ενεργά να ελέγχουμε και να βάλουμε φρένο στις συνήθειες αυτές του εγκεφάλου μας και ένα φίλτρο στο πόσο μας επηρεάζει κάτι αρνητικό, καθώς και να σκεφτούμε τι θετικό μπορεί να υπάρχει μέσα σ’ αυτό.
Η ισορροπία είναι το παν σε όλα τα πράγματα εντός και εκτός της ψυχολογίας μας και η θετική σκέψη προαπαιτεί πάντα το φιλτράρισμα της αρνητικής πληροφορίας και την αξιολόγηση της.