Αλεξάνδρα ΜιχοπούλουΤι σημαίνουν οι κρίσεις πανικού και πως μπορούν να αντιμετωπιστούν για να προχωρήσουμε παρακάτω χωρίς αυτές;
O όρος “πανικός” προέρχεται από την ελληνική μυθολογία και τον Πάνα,θεότητα που είχε πόδια,κέρατα και γένια τράγου.Όταν περνούσαν ταξιδιώτες από κοντά του εκείνος φώναζε και τους προκαλούσε έντονο φόβο , δηλαδή πανικό λόγω της τρομακτικής του εμφάνισης.Από εκεί,λοιπόν πήρε το όνομά της και η αγχώδης διαταραχή πανικού( οι λεγώμενες κρίσεις πανικού).Οι κρίσεις πανικού μοιάζουν πια να είναι αρκετά γνώριμες σε πολλούς τα τελευταία κυρίως χρόνια. Αρκετοί από τους ανθρώπους που επισκέπτονται το γραφείο ενός ψυχοθεραπευτή, έρχονται γεμάτοι φόβο και αγωνία από τα «χτυπήματα» του πανικού στην καθημερινότητά τους.
Τι σημαίνουν αυτές οι κρίσεις και πως μπορούν να αντιμετωπιστούν για να προχωρήσουμε παρακάτω χωρίς αυτές;
Τι είναι και τι είδους συμπτώματα περιλαμβάνει μία κρίση πανικού?
Αρχικά ας κατανοήσουμε τί ακριβώς είναι μία κρίση πανικού και ποιά είναι τα χαρακτηριστικά της.Η κρίση πανικού μοιάζει με την έκρηξη ενός ηφαιστείου, ξαφνική, έντονη και τρομακτική. Εκεί που όλα είναι μια χαρά, ξαφνικά και χωρίς φανερό λόγο, το άτομο αισθάνεται τρόμο. Σκέφτεται ότι δεν μπορεί να πάρει ανάσα και νιώθει τα πόδια του να μη το κρατάνε ή οτι πεθαίνει έχοντας την αίσθηση οτι ο εαυτός του το εγκαταλείπει και βυθίζεται στο φόβο, απροστάτευτο .
Συνήθως κάνει πολύ άσχημες σκέψεις και απειλητικά σενάρια και φυσικά έχει και μια σειρά από σωματικά συμπτώματα όπως δύσπνοια, ταχυκαρδία, εφίδρωση, ζαλάδα, αίσθημα πνιγμού, μούδιασμα κ.α. Σε πολλές περιπτώσεις το άτομο ενδέχεται να έχει μια αίσθηση αποπραγματοποίησης σαν τα πράγματα γύρω του να μην είναι αληθινά ή μια αίσθηση αποπροσωποποίησης σαν να αποσπάται από τον εαυτό του και να τον παρατηρεί απ΄έξω. Και στις δυο αυτές περιπτώσεις ωστόσο διατηρείται η επαφή με την πραγματικότητα. Αυτά τα συναισθήματα μπορεί να κρατήσουν από λίγα λεπτά εώς και αρκετές ώρες(χωρίς να διαρκούν κατά κανόνα πάνω από 30 λεπτά) , το άτομο μετά από την κρίση αισθάνεται έντονη κόπωση και εξάντληση .
Συνήθως αυτή η κατάσταση πρέπει να διαρκέσει περίπου ένα μήνα, με δύο τουλάχιστον κρίσεις, ώστε να μιλάμε με σιγουριά για διαταραχή πανικού.Ο πάσχων έχει την εντύπωση ότι απειλείται η ζωή του, με αποτέλεσμα την έντονη ανησυχία και την αίσθηση ότι χάνει τον έλεγχο του εαυτού.Το πάσχων άτομο νιώθει την ανάγκη να μείνει σε γνωστά μέρη και κλείνεται στο σπίτι του.
Η σκέψη μιας νέας κρίσης πανικού γίνεται εμμονή και αποφεύγει οποιαδήποτε δραστηριότητα, αυτή η αίσθηση είναι γνωστή και ως ¨ο φόβος του φόβου¨. Αποτέλεσμα αυτού του φόβου είναι η διαταραχή της προσωπικής ζωής και καθημερινότητας του ατόμου καθώς και η πρόκληση διαπροσωπικών προβλημάτων σε πολλές περιπτώσεις.
Πότε εκδηλώνονται οι κρίσεις πανικού?
Η διαταραχή πανικού εκδηλώνεται συνήθως από το τέλος της εφηβείας μέχρι και τη μέση ηλικία με αυξημένο αριθμό κρουσμάτων στο τέλος της εφηβείας και κατά την ηλικία των 30-40 ετών κυρίως σε γυναίκες και σπανιότερα σε άνδρες. Επιπλέον οι γυναίκες υποτροπιάζουν σε μεγαλύτερο ποσοστό απότι οι άνδρες ενώ παράλληλα περισσότερα άτομα που είναι διαζευγμένα ή σε διάσταση εμφανίζουν αυτή τη διαταραχή.
Ποιά είναι τα αίτια των κρίσεων πανικού?
Κάτι το οποίο απασχολεί ιδιαίτερα τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας είναι τα αίτια εμφάνισης των κρίσεων πανικού σε ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων τα τελευταία κυρίως χρόνια.Τα ακριβή αίτια της διαταραχής πανικού δεν έχουν ολοκληρωτικά κατανοηθεί.
Η διαταραχή πανικού μπορεί να προκαλείται από προβλήματα στα επίπεδα των χημικών ουσιών του εγκεφάλου κατά τη διαδικασία επεξεργασίας των πληροφοριών. Έχει αναφερθεί επίσης και η γενετική προδιάθεση. Παιδιά των οποίων οι γονείς παρουσίαζαν διαταραχή πανικού, έχουν 8 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εκδηλώσουν και αυτά την ίδια διαταραχή.
Επιπλέον, καταστάσεις υψηλής έντασης στρες, όπως η απώλεια μιας σχέσης, μπορεί να είναι το έναυσμα για συμπτώματα διαταραχής πανικού. Με τη συγκεκριμένη διαταραχή έχουν επίσης συνδεθεί και το ψυχικό τραύμα στην παιδική ηλικία όπως η γονεική αδιαφορία και η κακοποίηση ή η ανασφαλής προσκόλληση με τη μητέρα κατά την παιδική ηλικία , ενώ, παρόλο που είναι σπάνιο, έχουν συνδεθεί με την διαταραχή πανικού και κάποιες παθήσεις, όπως ο υπερθυρεοειδισμός, ή προβλήματα καρδιάς.
Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις κρίσεις πανικού?
Ο πανικός ο οποίος αποτελεί και το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της αγχώδους διαταραχής αποτελεί το “ξυπνητήρι” του οργανισμού το οποίο υπενθυμίζει στο άτομο την ύπαρξη ενός προβλήματος που πρέπει να λυθεί άμεσα από το ίδιο. Υπάρχουν ποικίλλες παρεμβάσεις και προσεγγίσεις ως προς την κατάλληλη και δια παντός αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού.Αρχικά υπάρχει η φαρμακευτική παρέμβαση η οποία υποστηρίζεται από μεγάλο αριθμό επαγγελματιών ψυχικής υγείας καθώς και από τους ίδιους τους πάσχοντες καθώς τα φάρμακα αποτελούν την πιο άμεση και δραστική λύση του προβλήματος.
Τα φάρμακα τα οποία χορηγούνται είναι είτε αγχολυτικά-ηρεμιστικα τα οποία έχουν κατασταλτική δράση στη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος και στοχεύουν στη μείωση του άγχους με πρόσθετη μυοχαλαρωτική δράση με τα πιο γνωστά να είναι το Xanax(αλπραζολάμη),το Tavor( λοραζεπάμη) και το Valium(διαζεπάμη).Επιπλέον χορηγούνται και αντικαταθληπτικά φάρμακα με πιο γνωστά τα λεγόμενα αντκαταθληπτικά “νέας γενιάς” (SSRI) τα οποία προκαλούν λιγότερες παρενέργειες από τα υπόλοιπα, όπως το Seroxat(παροξετίνη), Ladose(φλουοξετίνη) και Zoloft (σερτραλίνη).
Η έκβαση,βέβαια,της φαρμακολογικής θεραπείας έχει αποτελέσει αντικείμενο ευρύτατου ερευνητικού ενδιαφέροντος καθώς παρόλο που η φαρμακευτική αγωγή ανακουφίζει πολλα από τα συμτώματα της διαταραχής,κανένα ψυχοφάρμακο δεν προσφέρει ίαση. Αντιθέτως αυτή η ανακούφιση των συμπτωμάτων του πάσχοντος τον αποτρέπει από την αναζήτηση ριζικών λύσεων του προβλήματος. Εξάλλου το άγχος λειτουργώντας σαν σήμα δυσλειτοργίας,αν απενεργοποιηθεί με τη χρήση φαρμάκων πάυει να προσφέρεται ως χρήσιμη ένδειξη.
Η καλύτερη χρήση φαρμάκων γίνεται σε συνδιασμό με την ψυχοθεραπεία με άλλα λόγια τα φάρμακα βοηθούν το άτομο να αισθανθεί καλύτερα μέχρι την πιο ριζική επίδραση της θεραπείας.Στόχος της θεραπείας αυτής είναι να δοθεί στους ανθρώπους που προσβάλλονται από κρίσεις πανικού η επιλογή να ελέγχουν και πάλι οι ίδιοι τη ζωή τους και να βελτιστοποιούν την ποιότητά της.
Υπάρχει μια τεράστια ποικιλλία μεθόδων ψυχοθεραπείας όπως για παράδειγμα η συστηματική απευαισθητοποίηση όπου ο πάσχων εκπαιδεύεται αρχικά στην χαλάρωση με ασκήσεις αναπνοής,σύσφιξης και χαλάρωσης των μυών και στη συνέχεια κατασκευάζει μια ιεραρχία φόβων που βαθμολογεί τις φοβικές καταστάσεις,έπειτα φέρνει στο μυαλό του τις φοβικές καταστάσεις κάνοντας παράλληλα ασκήσεις χαλάρωσης.
Μια δεύτερη μέθοδος που πρέπει να αναφέρουμε ως την πιο αποτελεσματική ίσως για τις κρίσεις πανικού είναι η ¨’εκθεση ενδοδόχου αισθητικού υποδοχέα” όπου ο πάσχων καλείται να εκτελέσει ορισμενες δραστηριότητες π.χ. να τρεξει για να προκαλέσει τεχνητά συμπτώματα που μοιάζουν με εκείνα του πανικού.Στόχος της μεθόδου αυτής είναι να μάθει ο πάσχων να μην παρερμηνεύει και να μην αντιδρά σε σωματικές εκδηλώσεις που μοιάζουν με τα συμπτώματα πανικου.
Ορισμένες από τις πιο απλές και αποτελεσματικές τεχνικές για την άμεση αντιμετώπιση κρίσεων πανικού χωρίς τη βοήθεια κάποιου ειδικού επιγραμματικά είναι :
- Βαθιές εισπνοές και εκπνοές σε αργό ρυθμό,
- Απόσπαση της προσοχής από το πρόβλημα στιγμιαία,
- Νοερή απεικόνιση μιας ευχάριστης εικόνας,
- Εστίαση της προσοχής στο μέτρημα τυχαίων αντικειμένων κ.α.
Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό για τα άτομα που υποφέρουν από την διαταραχή πανικού να ζητούν εξειδικευμένη βοήθεια ώστε να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα των κρίσεων που έχει αρνητικές συνέπειες στην καθημερινή λειτουργικότητα και επιδρά αρνητικά στην ποιότητα ζωής τους. Το βασικό μήνυμα είναι ότι το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί και η αναζήτηση βοήθειας είναι το πρώτο και πιο ουσιαστικό βήμα για την επίλυση του.