Γιάννης ΒανδήςΗ τύχη του μη ερωτευμένου στις σχέσεις
Με πήρε τηλέφωνο την ώρα που ήμουν στο σούπερ μάρκετ και με φωνή σαν του πληγωμένου Ρος, μου είπε “χώρισα”. Κοντοστέκομαι μπροστά από τα μανιτάρια Champignon και σκέφτομαι τον κατάλληλο τρόπο να του απαντήσω. Ήξερα πως δεν τα πήγαιναν καλά, ήξερα μάλιστα πως για τον φίλο μου δεν ήταν αρκετή η σχέση με την ερωτευμένη του, αλλά πάντα πρέπει να ζυγίζεις την κατάσταση και να απαντάς με τρόπο. Σε μία εποχή που τα συναισθήματα έχουν αναχθεί σε αξίες, οι μετοχές ενός ερωτευμένου αξίζουν περισσότερα από αυτές του μη ερωτευμένου. Αντίστοιχα, περισσότερο αξίζει ο πληγωμένος από αυτόν που πλήγωσε. Αλλά αν καθίσουμε να το σκεφτούμε, θα διαπιστώσουμε την κατάφωρη αδικία που υφίστανται οι απανταχού θύτες, καθώς είναι συνυφασμένοι με την αναισθησία, τον εγωκεντρισμό και την έλλειψη ελέους.
Του ερωτευμένου
Η Μαλβίνα διέδιδε τη άποψη πως, στις σχέσεις, αθώο θύμα δεν υπάρχει. Έλεγε πως ο ρόλος του θύματος είναι εξίσου σημαντικός με αυτόν του θύτη, γιατί το θύμα -εν γνώσει του- αφήνεται να εξαπατηθεί. Ο χωρίς ανταπόκριση ερωτευμένος, αντιλαμβάνεται ότι δεν έχει ανταπόκριση και εν γνώσει του παραμένει σε μία σχέση που δεν του δίνει αυτά που θέλει. Ο μη ερωτευμένος όσο ξεκάθαρος και αν είναι, δεν μπορεί να γίνει όσο ξεκάθαρος πρέπει, δηλαδή να φύγει. Κι εδώ φτάνουμε στην γκρι περιοχή: η απόφαση του ερωτευμένου να μη φύγει βρίσκει ελαφρυντικά από όλους. Φίλοι, γνωστοί, άγνωστοι, ταινίες, τραγούδια, συνθήματα σε τοίχους.. όλοι σπεύδουν να τον υπερασπιστούν: “Μα είναι ερωτευμένος“. Η απόφαση του μη ερωτευμένου να μη φύγει έχει την αντίθετη αντίδραση: ταινίες με αυτόν να ξεφτιλίζεται ή να μετανιώνει ή να τιμωρείται ή να σκοτώνεται, τραγούδια όπως το fuck you των Archive, βρισίδια στους τοίχους.. Μη μου το παίζετε κινέζοι. Ερωτευμένοι και μη, σε μία τέτοια σχέση το ξέρετε από την πολύ αρχή ότι τα ψωμιά της σχέσης σας είναι λίγα. Κι όμως μένετε, χαρίζοντας σε εμάς, τους φίλους σας, κινηματογραφικούς χωρισμούς, επικά αλκοολικά βράδια και αναρίθμητες βαρετές συζητήσεις.
Με το τέλος μίας σχέσης μετράμε θύμα. Ένα θύμα. Εδώ είναι το πρώτο λάθος: πάντα υπάρχουν δύο θύματα σε ένα χωρισμό. Δεδομένου όμως ότι γίνεται αυτό, είναι τεράστια ανισότητα να αποδίδουμε στο θύμα ένα ρόλο αποκλειστικά παθητικό. Όταν επέλθει ο χωρισμός, όλα τα φώτα στρέφονται στο θύμα, μου λέει στο τηλέφωνο. Δεν το λέει με ματαιοδοξία, το λέει με παράπονο. Μετά το χωρισμό, το θύμα κυκλοφορεί με καθαρή συνείδηση, με την υποστήριξη των φίλων του, ίσως και με στόχο την εκδίκηση. Δικαιούται να κλαίγεται, να μιλάει διαρκώς για τα συναισθήματά του, να τηλεφωνεί σε φίλους και πρώην στις 3 το βράδυ, να τρώει τον αγλέουρα, να έχει συναισθηματικές μεταπτώσεις, και ένα κλάμα μπορεί με ευκολία να μετατρέπεται σε υστερικό γέλιο. Ερωτευμένος είναι, θα του σταθούν πολλοί άνθρωποι. Οι φίλοι του, οι άγνωστοι, οι μπάρμαν από τα γουέστερν.. όλοι! Του επιτρέπεται η δραματικότητα, του επιτρέπεται η ξεφτίλα, όλα δικαιολογούνται. Είναι ερωτευμένος και Δικαιούται. Έχουμε λοιπόν το θύμα που χαίρει προσοχής και προδέρμ με άλλοθι τον έρωτα. Αλλά ποιός ερωτευμένος που σέβεται τον έρωτά του, χρειάζεται να τον πλασάρει;
Του μη ερωτευμένου
Από την άλλη πλευρά έχουμε τον θύτη, ο οποίος έχει τον ενεργητικό ρόλο. Όλοι έχουμε βιώσει την ερωτική απόρριψη από την πλευρά του ερωτευμένου, έχουμε σκεφτεί όμως την πλευρά της παλιομπετούγιας ή του παλιοσατράπη που μας έβαλε σε αυτή τη θέση; Υπάρχει μία κραυγαλέα ανισότητα μεταξύ των θυτών και των θυμάτων των σχέσεων. Για τον μη ερωτευμένο, κανείς. Οι φίλοι του τού προκαλούν τύψεις: “α ρε μαλάκα, τί πήγες κι έκανες στο κορίτσι;”. Οι περισσότεροι, από την ανάγκη τους να υπερασπιστούν τον ερωτευμένο αδικούν τον μη ερωτευμένο. Θέλουν τόσο έντονα να ταχθούν υπέρ του ερωτευμένου, και ο καλύτερος τρόπος να το κάνουν είναι η απαξίωση του μη ερωτευμένου. Ο φίλος μου όπως καταλαβαίνετε ήταν ο θύτης.
…δεν είναι τυχαίο άλλωστε που όταν ακούμε για ένα ζευγάρι που χώρισε, μία από τις δημοφιλέστερες ερωτήσεις είναι “ποιός χώρισε ποιόν;”. Το ρωτάει αυτό κανείς για να διαλέξει στρατόπεδο: αν τον χώρισε αυτή, τότε είμαστε με το μέρος του ευαισθητούλη, διαφορετικά αντιτασσόμαστε στο μαλάκα που την πλήγωσε. Το θύμα έχει αίγλη, εμπνέει συμπάθεια. Ο θύτης δεν επιτρέπεται να βιώσει οποιοδήποτε συναίσθημα για τον μόλις πρώην. Απαγορεύεται ρητά να του λείψει, πόσο μάλλον να μιλήσει γι’ αυτό. Είναι θράσος να έχεις χωρίσει κάποιον και να σου λείπει μετά. Είναι υποκρισία μετά το χωρισμό να μην είσαι καλά, λες και ο χωρισμός είναι ό,τι θέλησες περισσότερο στη ζωή σου, και το κατάφερες. Τί παραπονιέσαι λοιπόν;
Αλλά δεν είναι έτσι ακριβώς τα πράγματα. Να θες να νιώσεις πράγματα για την ερωτευμένη σου και να μη σου βγαίνει: είναι μία πολύ ψυχοφθόρα διαδικασία, απαιτεί διαρκή προσπάθεια, ενώ πάντα έχει άσχημο τέλος. Καταλήγεις να νευριάζεις με τον άλλον, λες κι αυτός φταίει που εσύ δε μπορείς να νιώσεις παραπάνω πράγματα. Επειδή καταλήγεις να θυμώνεις με τον άλλον που δε σου βγάζει τα συναισθήματα που θες, είναι καλύτερο και για τους δύο να φύγεις. Κι όταν τελικά φεύγεις, δεν έχεις να αντιμετωπίσεις μόνο τον πληγωμένο. Το χειρότερο συμβαίνει με τους ίδιους μας τους φίλους. Έχεις μόλις χωρίσει κάποια και οι φίλοι σου παίρνουν το μέρος της (οι φίλες σου, δε, σου αρχίζουν τα καντήλια). Αχου το κορίτσι, και το πλήγωσες, και πάντα έτσι κάνεις, πόσο μαλάκας είσαι επιτέλους, γιατί είσαι μισογύνης, το εκμεταλλεύτηκες το κορίτσι, εσύ φταις που σε ερωτεύτηκε, εσύ φταις που δεν το έκοψες από την αρχή. Άντε μετά να πεις τον πόνο σου, ότι δεν πήγαινε άλλο, ότι μακάρι να μην χρειαζόταν να χωρίσετε. Κανείς δε συμπάσχει με τον θύτη. Κι αυτό γιατί όπως είπε ένας σοφός στον πρόλογο, τα συναισθήματα έχουν αναχθεί σε αξίες: όσο δυνατότερα συναισθήματα, τόσο πιο αξιόλογος ο άνθρωπος. Κι όλοι σπεύδουν στο πλευρό του ερωτευμένου, γιατί ποιο συναίσθημα μπορεί να ανταγωνιστεί τον έρωτα; Κι ο άλλος.. ο άλλος απλώς μένει με τύψεις τις οποίες δεν θα έπρεπε να νιώθει, γιατί ακριβώς έκανε αυτό που ένιωθε (κι αυτό δε μπορεί να είναι λάθος).