Εβίτα ΓοργορίνηΔεν είναι εύκολο κανείς να συνοψίσει το εργο του Α.Ταρκοφσκι σε λίγες γραμμές (εξάλλου δεν είναι αυτός ο σκοπός του κειμένου αυτού).Είμαι μεγάλη θαυμάστρια του και θα ήθελα να μοιραστώ κάποιες γνώσεις μου μαζί σας ελπίζοντας να τον εκτιμήσετε και εσείς όσο και εγώ.
Ο Αντρει Ταρκοφσκι γεννήθηκε στις 2 Απριλίου του 1932 και πέθανε στις 29 Δεκεμβρίου του 1986.Ο Αντρέι Ταρκόφσκι (Andrei Tarkovsky) υπήρξε ο σημαντικότερος, ίσως, σκηνοθέτης που ανέδειξε το σοβιετικό σινεμά, μετά τον Σεργκέι Αϊζενστάιν.(βλέπε το άρθρο μου για τον ρώσικο φορμαλισμό : http://frapress.gr/?p=1018 )
Το έργο του βέβαια δεν είναι πλούσιο σε ποσότητα αφού ο Τ. μέσα σε 23 χρόνια γύρισε μόλις 7 ταινίες. Αυτό ήταν το μεγάλο παράπονο του. Εφόσον η σοβιετική κυβέρνηση είχε απαγορεύσει τις ταινίες του διότι τις θεωρούσε ελιτίστικες,ο ίδιος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη πατρίδα του και ετσι πέθανε εξόριστος. Μπορεί η πατρίδα που τον ενέπνευσε να τον απέρριψε αλλά τελικά τον αναγνώρισε μετά βέβαια από τον θάνατο του.
“Είμαι χαμένος” έγραφε. “Δε μπορώ να ζήσω στη Ρωσία,αλλά ούτε μακριά από αυτήν.Για ένα Ρώσο ειναι αδύνατον να ζήσει εδώ,νοσταλγώντας τη πατρίδα του.Η ξενιτιά τον διαλύει,η νοσταλγία ξεσχίζει τις σάρκες του..Μόνο η αγάπη και η ομορφιά μπορούν να λειτουργήσουν ως αντίδοτο σ’αυτή τη φοβερή διάλυση”
“Εγώ θα ήθελα να γυρίζω δύο ταινίες το χρόνο” γράφει στα ημερολογιά του.
Όμως η σημασία των ταινιών του για τη παγκόσμια τέχνη,τον κινηματογράφο αλλά και τη σύγχρονη αισθητική,είναι πολύ μεγάλη.Δεν ειναι βέβαια τυχαίο το γεγονός ότι οΙνγκμαρ Μπεργκμαν είχε αποκαλέσει τον Τ. κορυφαίο σκηνοθέτη μάλιστα είχε δηλώσει χαρακτηριστικά το εξής : “Όταν ο κινηματογράφος δεν είναι ντοκουμέντο είναι όνειρο.Γι’αυτό ο Ταρκόφσκι είναι ο μεγαλύτερος απ’όλους. Κινείται με απόλυτη άνεση στο χώρο των ονείρων,χωρίς να εξηγεί αλλά και τι να εξηγήσει; Είναι ένας μάντης,που έχει καταφέρει να σκηνοθετήσει τις οπτασίες του με το πιο βαρύ,αλλά και πιο πρόθυμο μέσο. Σ’όλη μου τη ζωή έχω χτυπήσει τις γροθιές μου πανω στις πόρτες των δωματίων,όπου αυτός κινείται με τη μεγαλύτερη άνεση. Εγώ,μόνο μερικές φορές κατάφερα να μπω μέσα.Οι περισσότερες από τις συνειδητές μου προσπάθειες τελείωσαν με εξευτελιστικές αποτυχίες”
Ενώ ένας άλλος πιο σύγχρονος σκανδιναβός σκηνοθέτης,ο Δανός Λαρς φον Τρίερ εξηγώντας γιατί αφιέρωσε πριν από μερικά χρόνια την ταινία του “Αντίχριστος” στον Τ. (μια απ τις πιο αμφιλεγόμενες ταινίες των τελευταίων εποχών) δήλωσε “‘Έχετε δει μια ταινία που λέγεται “ο καθρέφτης” ; Είχα υπνωτιστεί! Την είδα 20 φορές. Ήταν η πιο έντονη θρησκευτική εμπειρία που είχα ποτέ. Για μένα ειναι ο Θεός”
Ο Τ. πίστευε ότι το κύριο χαρακτηριστικό του κινηματογράφου είναι ο μετασχηματισμός της ανθρώπινης εμπειρίας του χρόνου. Το αμοντάριστο υλικό,έλεγε,καταγράφει τον πραγματικό χρόνο,γι’αυτο χρησιμοποιούσε αργό ρυθμό και μεγάλα πλάνα.’Ηθελε να δώσει στον θεατή την αίσθηση του χρόνου που περνά και χάνεται αλλά και ν’αναδείξει την ιδιαιτερότητα της κάθε στιγμής. (θεωρία που επισημαίνεται καλύτερα στις ταινίες Σταλκερ και Καθρέπτης).Ο Τ. δεν ηταν ο σκηνοθέτης που δημιουργούσε αλληγορίες ή σύμβολα.Μιλούσε με εικόνες.Στο ημερολογιό του αναφέρει ότι ο συμβολισμός είναι ένα δείγμα φθοράς,υποστηρίζοντας την ανάγκη χρήσης ισχυρών εικόνων στη τέχνη.
“Η εικόνα είναι σαν ένας σφώλος ζωής” .”Είμαι εχθρός των συμβόλων. Είναι μια πολύ στενή έννοια από την άποψη οτι ένα σύμβολο υπάρχει με σκοπό την αποκρυπτογράφηση του. Απο την άλλη πλευρά, μια καλλιτεχνική εικόνα δε χρειάζεται αποκρυπτογράφηση,είναι ένα ισοδύναμο του κόσμου που μας περιβάλλει. Η βροχή στο Σολάρις δεν είναι σύμβολο, είναι απλά μια βροχή που στη συγκεκριμένη στιγμή έχει μια ιδιαίτερη σημασία για τον ήρωα.Δε συμβολίζει τίποτε, απλά εκφράζει.Είναι μια καλλιτεχνικη αλληλουχία εικόνων. Το σύμβολο κατ’εμέ,είναι κάτι πολύ περίπλοκο”
Η αλήθεια για τις ταινίες του Τ. είναι μια,σ αιχμαλωτίζουν.Κάθε μια σου προσφέρει απλόχερα ενα διαφορετικό συναίσθημα ειτε αναφέρεται στο παρελθόν,είτε στο παρόν,είτε στο μέλλον.Τα μεγάλα πλάνα με τα πανέμορφα τοπία,οι σταγόνες της βροχής που πέφτουν ρυθμικά ακόμη και οι στίχοι του πατέρα του που πολλές φορές αναφέρονται αναπάντεχα σε ταινίες του. Κάθε τι προσδίδει κάτι ακόμη στην αστείρευτη λυρικότητα του συνόλου των ταινιών του.
Οι ταινίες ονομαστικά ειναι οι εξης :
Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν (1962)
Αντρέι Ρουμπλιόφ (1969)
Σολάρις (1972)
Καθρέφτης (1975)
Στάλκερ (1979)
Νοσταλγία (1983)
Θυσία (1986)
Προσωπική αγαπημένη (αν αυτό έχει κάποια σημασία) είναι ο Σταλκερ για τον οποίο ο ίδιος έχει δηλώσει “Με τον Σταλκερ θέλησα κατά κάποιο τρόπο να δώσω μια ολοκληρωμένη μαρτυρία πως μόνο η ανθρώπινη αγάπη αποτελεί-θαυματουργή-απόδειξη κατά της ωμής διαπίστωσης ότι δεν υπάρχει ελπίδα για το κόσμο.Η αγάπη είναι κοινή και αδιαφιλονίκητα πολύτιμη περιουσία μας.Παρόλο που δε ξέρουμε πια πως ακριβώς ν αγαπάμε..”
Θα τελείωσω το κέιμενο αυτο περιγράφοντας το τελευταίο πλάνο που κινηματογράφησε ο Τ. Το τελευταίο ελπιδοφόρο πλάνο της Θυσίας. ‘Οπου το “Μικρό αγόρι”-προσωρινά μουγκό,έπειτα από μια εγχείρηση στο λαιμό- έχει φυτέψει ένα πεθαμένο δέντρο και το ποτίζει κάθε μέρα,ακολουθώντας μία θρησκευτική παράδοση. Στο τελευταίο πλάνο,λοιπόν, όπου ξαναβρίσκει τη φωνή του και ο κόσμος τα χρωματά του,το αγόρι είναι ξαπλωμένο κάτω απο το δέντρο,που μόλις έχει βγάλει φυλλώματα και αναρωτιέται “Εν αρχή ην ο λόγος.Γιατί να είναι έτσι πατέρα;” και το πλάνο κλείνει με τις λέξεις : Η ταινία αφιερώνεται στο γιο μου Αρσένι Ταρκοφσκι. ΤΕΛΟΣ.
Αναδημοσίευση από το προσωπικό μου μπλογκ : http://evitadastra.blogspot.gr/
της Εβίτας Γοργορίνη