Φένια Τσιαλούκη“Life has no plot, why must films or fiction?”(Jim Jarmusch)
Ο J. Jarmusch γεννήθηκε σε μία μικρή πόλη του Οχάιο το 1953, αποφοίτησε από το τμήμα Αγγλικής και Αμερικάνικης Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Columbia για να σπουδάσει αργότερα κινηματογράφο στο New York University, όπου έμαθε πολλά στο πλευρό του Nicholas Ray και του Wim Wenders, καθώς συνεργάστηκε με τους δυο γνωστούς σκηνοθέτες στο ντοκιμαντέρ «Lightning Οver Water».
Ο Jim Jarmusch είναι ένας Αμερικανός σκηνοθέτης, που δεν υπάκουσε ποτέ στους κανόνες του Hollywood και δέχτηκε επιρροές περισσότερο από το Νέο Κύμα του Γαλλικού Κινηματογράφου (Nouvelle Vague) με πρωτοστάτη τον Jean-Luc Godard. Iδιαίτερα ο τρόπος που χρησιμοποιεί την κάμερα στις ταινίες του φανερώνει τη μεταβλητότητα του κόσμου, το γεγονός ότι όλα εξελίσσονται και τίποτα δεν μένει σταθερό. Πρόκειται για το μοτίβο της σύγκρουσης σε κυριολεκτικό και μεταφορικό επίπεδο. Ουσιαστικά, ο J. Jarmusch προσεγγίζει πάντα τον αμερικάνικο τρόπο ζωής με μία δόση κυνισμού και σκεπτικισμού και οι ταινίες του έχουν μία πεσιμιστική χροιά εμπεριέχοντας το στοιχείο της διαφυγής.
O Roberto Benigni υποδύεται έναν οδηγό ταξί στη Ρώμη στην ταινία Νight On Earth
Ακολουθώντας το παράδειγμα του ειδώλου του, John Cassavetes, ο J. Jarmusch είναι από τους σκηνοθέτες που εστιάζει πολύ στην επιλογή των ηθοποιών και είναι αυτή η επιλογή που διαμορφώνει στη συνέχεια και το προφίλ των χαρακτήρων του. Με αυτό τον τρόπο, προσπαθεί να συνθέσει σταδιακά την πλοκή γύρω από το προφίλ του χαρακτήρα που δημιούργησε. Αυτή η ανθρωποκεντρική προσέγγιση επιδρά θετικά και στο αποτέλεσμα, καθώς οι χαρακτήρες του είναι ιδιαίτερα ρεαλιστικοί. Για να έχει αυτό το αποτέλεσμα κάνει πολλές πρόβες με τους ηθοποιούς πριν αρχίσουν τα γυρίσματα, έτσι ώστε να είναι και πιο φυσικές οι αντιδράσεις τους και οι εκφράσεις τους μέσα στην ταινία.
Συνεργάζεται συχνά με μουσικούς στις ταινίες του, όπως ο Τom Waits, o Iggy Pop, ο John Lurie. Ο Tom Waits έχει γράψει μάλιστα πολλές φορές τα soundtracks για τις ταινίες του Jim Jarmusch.
Ο Iggy Pop και ο Tom Waits σε μία από τις έντεκα μικρές ιστορίες που συνθέτουν την ταινία Coffee and Cigarettes
Είναι μόνιμος κάτοικος της Νέας Υόρκης και ιδιαίτερα γνωστός στην underground σκηνή, όχι μόνο σαν σκηνοθέτης, αλλά και σαν μουσικός. Διατηρεί δική του post-rock μπάντα με το όνομα SQÜRL και δίνει πάντα ιδιαίτερη έμφαση στην επιλογή της μουσικής στις ταινίες του, όσο και στην εικόνα, γιατί δε θέλει να δημιουργεί απλά κάτι αρεστό οπτικά, αλλά σκοπός του είναι να προσδίδει και μία διάθεση στο έργο που παράγει και η μουσική παίζει καταλυτικό ρόλο για να επιτευχθεί ένα τέτοιο αποτέλεσμα. Επιπλέον, περί τα τέλη της δεκαετίας του ’70 συνδέθηκε στενά με διάφορους avant-garde καλλιτέχνες της Νέας Υόρκης .
Ο J.Jarmusch αποτελεί ουσιαστικά έναν από τους βασικότερους εκπροσώπους του Ανεξάρτητου Αμερικανικού Κινηματογράφου, γιατί πέρα από το χαμηλό budget των ταινιών του (αρχή που τηρεί μέχρι και σήμερα) προσεγγίζει το Αμερικάνικο Όνειρο από μία εντελώς ανατρεπτική προοπτική, από την προοπτική των απόκληρων, δηλαδή των ανθρώπων που δεν καταφέρνουν να συμμορφωθούν στους κανόνες της αμερικανικής κοινωνίας και πραγματικότητας. Πρόκειται για μία μερίδα ανθρώπων που αδυνατεί να πραγματοποιήσει το Αμερικάνικο Όνειρο της επαγγελματικής επιτυχίας και του γάμου και έτσι βλέπουμε αυτή την αξία, που καταλαμβάνει τόσο σημαντικό ρόλο στην Αμερικάνικη κουλτούρα, να καταρρέει και να αποδομείται σταδιακά.
Οι χαρακτήρες του είναι ως επί το πλείστον περιθωριακοί τύποι, που έχουν οδηγηθεί σε προβληματικές και δύσκολες καταστάσεις. Επίσης, εκτός από τη σκηνοθεσία o Jarmusch υπογράφει και το σενάριο σε όλες τις ταινίες του.
Ξεκινώντας με μια μέτρια ταινία, το «Permanent Vacation» (1980), κατάφερε να προκαλέσει αίσθηση λίγα χρόνια μετά με το «Stranger Than Paradise»(1984), μία άκρως αντισυμβατική ταινία δρόμου την οποία αξίζει να δείτε καθώς αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα της δουλειάς του και η οποία του χάρισε την διασημότητα καθώς βραβεύτηκε και στο Φεστιβάλ των Καννών.
Stranger Than Paradise
To «Down by Law» (1986) με πρωταγωνιστές τον Tom Waits, John Lurie και Roberto Benini είναι μία ακόμη αξιόλογη δουλειά του και για ακόμη μία φορά υπάρχει το concept της περιθωριοποίησης και της εγκληματικότητας, καθώς και το μοτίβο της περιπλάνησης (ένα ακόμη αγαπημένο στοιχείο του Jim Jarmusch, που συναντάται σε όλες σχεδόν τις ταινίες του).
Οι ήρωες του προσπαθούν να δραπετεύσουν από μία ανιαρή πραγματικότητα, ταξιδεύουν, περιπλανώνται στα άδυτα της Αμερικής (και τα Αμερικανικά τοπία διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στο έργο του σκηνοθέτη), μερικές φορές δεν είναι αμιγώς Αμερικάνοι και αναδύεται στην επιφάνεια το στοιχείο e pluribus plura, δηλαδή το γεγονός ότι ο πληθυσμός της ηπείρου συνίσταται σε ένα συνονθύλευμα εθνικοτήτων. Στο «Mystery Train»(1989) βασιλεύει το φάντασμα του Elvis Presley με φόντο ένα μοτέλ στο Μemphis, ενώ το«Dead Man» (1995) είναι ένα κράμα μυστηρίου, western και περιπέτειας με πρωταγωνιστή τον Johnny Depp.
Μystery Train
Dead Man
Σε αντίθεση με τους αδερφούς Coen και τον Spike Lee, που υιοθέτησαν μία πιο mainstream προσέγγιση στην παραγωγή των ταινιών τους, ο Jim Jarmusch εδώ και τριάντα χρόνια παραμένει πιστός στην ιδεολογία του και οι ταινίες του αντιβαίνουν στους κανόνες που έχει θέσει η βιομηχανία του Ηollywood. Η τελευταία ταινία του που προβλήθηκε σε πολλά φεστιβάλ και προκάλεσε εντύπωση είναι το «Only Lovers Left Alive» και πρόκειται για την ιστορία ενός ζευγαριού βαμπίρ που προσπαθεί να επιβιώσει σε ένα κόσμο κατακερματισμένο. Αποτελεί αναμφίβολα μία από τις πιο cult ταινίες του Jarmusch και μαζί με το Broken Flowers(2005), με πρωταγωνιστή τον Bill Murray, ξεφεύγει λίγο από τις προηγούμενες δουλειές του σκηνοθέτη.
Only Lovers Left Alive
Συνοπτικά, οι πιο αντιπροσωπευτικές ταινίες του ύφους του Jim Jarmusch είναι οι ακόλουθες:
Stranger than Paradise(1984)
Down By Law(1986)
Mystery Train(1989)
Dead Man(1995)
Επιπλέον ταινίες που προτείνω και θεωρώ εξίσου καλές:
Νight on Earth( 1991)
Coffee and Cigarettes(2003)
Broken Flowers(2005)
The Limits Of Control(2009)
Only Lovers Left Alive(2014)