Αυτές οι ταινίες για μουσική ικανοποιούν ταυτόχρονα μουσικόφιλους και σινεφίλ. Όταν συνδυάζονται δύο μεγάλες αγάπες, τι μπορεί να πάει στραβά;
Οι ταινίες λένε ιστορίες. Το ίδιο κάνει και η μουσική. Αρκεί να έχει κανείς τα αυτιά ανοιχτά, για να τις αντιληφθεί και να τις κατανοήσει. Όταν, λοιπόν, μιλούν οι ταινίες για μουσική, μια μεγαλειώδης ένωση λαμβάνει χώρα ανάμεσα στις δύο αγαπημένες μορφές δημιουργίας.
Φυσικά, αυτή η σχέση είναι πολύ πιο ουσιαστική και οι ρίζες της αρχαίες. Από το μέλος των αρχαίων τραγωδιών, ως τα σύγχρονα soundtracks των κινηματογραφικών παραγωγών, η μουσική ανέκαθεν γινόταν αρωγός της δραματοποιημένης αφήγησης, δίνοντάς της ολότελα νέα διάσταση. Όταν, λοιπόν, μιλούν οι ταινίες για μουσική, στην πραγματικότητα βάζουν στο προσκήνιο το μεγαλύτερό τους σύμμαχο. Πρωταγωνιστικό ρόλο λαμβάνουν πλέον όχι οι ηθοποιοί, αλλά οι μελωδίες.
Οι επιλογές που ακολουθούν είναι πέρα για πέρα ενδεικτικές. Απουσιάζουν αρκετές κλασσικές ταινίες για μουσική, όπως επίσης και μουσικά ντοκιμαντέρ.
1. Το Κόκκινο Βιολί (The Red Violin) – 1998
Αυτό το εξαιρετικά φιλόδοξο φιλμ του Καναδού Francois Girard παρακολουθεί την πορεία ενός μοναδικού κόκκινου βιολιού, φτιαγμένου το 1681 στην Ιταλία, διαμέσου τριών αιώνων. Προορισμένο για το αγέννητο παιδί του δημιουργού του, δένεται με μια μοίρα που στέρησε ο πρόωρος θάνατος. Μοίρα που εκδηλώνεται με βάναυσο τρόπο πάνω στη ζωή των κατόχων του. Από την κλασσική Βιέννη και τους νομάδες τσιγγάνους, ως την αριστοκρατική Μεγάλη Βρετανία και την Κίνα του Μάο.
Παρόλο που κανείς δεν αρνείται την πρωτοτυπία του σεναρίου, αρκετοί προσάπτουν στο “Κόκκινο Βιολί” επίπεδη ροή και σκηνοθετική μετριότητα. Αυτά όμως, είναι ψιλά γράμματα, διότι όποιος αγαπά τη μουσική θα λατρέψει αυτή την ταινία. Ακόμα και αν δεν είναι τέλεια, καταπιάνεται με ένα θέμα που ταλανίζει κάθε μουσικό και μουσικόφιλο: την ανυπέρβλητη ομορφιά και τον τεράστιο φόβο της τελειότητας.
Το soundtrack του Jogn Corigliano διαπνέει μια μαγευτική απλότητα, που σε στοιχειώνει για καιρό.
2. Τα Παιδιά της Χορωδίας (Les Choristes) – 2004
Μεταπολεμικά, σε ένα επαρχιακό οικοτροφείο της Γαλλίας ένας δάσκαλος μουσικής διαβρώνει την αυστηρότητα, δημιουργώντας μια παιδική χορωδία. Η ταινία απέσπασε δύο υποψηφιότητες για Όσκαρ: Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού και Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.
“Τα Παιδιά της Χορωδίας” είναι ένα φιλμ βουτηγμένο σε παιδική νοσταλγία, παρόλο που κανείς από όσους τη βλέπουν σήμερα – και σίγουρα κανείς από όσους βρίσκονταν εκείνη τη μέρα στην εκδρομή του Δημοτικού μου – δεν έχει περάσει από γαλλικό αναμορφωτήριο. Το μήνυμα όμως, ότι η μουσική γιατρεύει τη βαναυσότητα και εξημερώνει το πνεύμα, καθώς και η αναγκαιότητα της περαιτέρω ένταξής της στην εκπαιδευτική διαδικασία, είναι κάτι που όλοι μπορούν να καταλάβουν.
3. Bird – 1988
Αυτή η ταινία του Clint Eastwood εστιάζει στη, γεμάτη καταχρήσεις, ζωή του μεγάλου τζαζίστα Charles “Bird” Parker. Όταν πέθανε, σε ηλικία 34 ετών, ένας ιατροδικαστής νόμισε πως επρόκειτο για ένα 65χρονο. Σε αντίθεση με άλλους όμως, ο Parker δε βυθίστηκε στο πάθος του. Το κουβάλησε σαν επαχθές φορτίο σε όλη τη διάρκεια της σύντομης ζωής του, δημιουργώντας με το σαξόφωνό του μια γέφυρα ανάμεσα στην παρελθούσα εποχή του swing και αυτή της μοντέρνας τζαζ των 50’s, ιδρύοντας το κίνημα της bibop jazz.
Είναι μια περίπλοκη ταινία, μεγάλης διάρκειας, που όμως αξίζει να παρακολουθήσει κανείς. Στο βαρύ οπλοστάσιο του “Bird” συγκαταλέγεται το γεγονός ότι ακούμε τον ίδιο τον Charles Parker στη μουσική επένδυση, από προσωπικές του ηχογραφήσεις που απομονώθηκαν ηλεκτρονικά, αλλά και η μοναδική ερμηνεία του Forest Whitaker.
4. Velvet Goldmine – 1998
Το Velvet Goldmine του Todd Haynes είναι πολύχρωμο, glam και προσεγγίζει τα όρια του fan fiction υπό την ακόλουθη έννοια. Οι δύο κεντρικές φιγούρες, ο Brian Slade και ο Curt Wilde, φέρουν αρκετά στοιχεία από τους David Bowie/εποχής Ziggy Stardust και Iggy Pop αντίστοιχα. Είναι μια ματιά στην υπνωτιστική, αμφισεξουαλική και μουσικά εκρηκτική εποχή του glam rock, πλαισιωμένη φυσικά με τη μουσική που της αρμόζει. Brian Eno, Iggy Pop & the Stooges, The Venus in Furs, Roxy Music και άλλοι, έχουν την τιμητική τους.
(Περήφανα, η αγαπημένη ταινία της γράφουσας στην τρυφερή ηλικία των 15.)
5. Walk The Line – 2005
Μια λίστα με ταινίες για μουσική χωρίς την κινηματογραφική βιογραφία του Johnny Cash, θα ήταν ντροπή. Το “Walk the Line” καταφέρνει το ακατόρθωτο για κάθε βιογραφική ταινία. Δεν είναι καθόλου επίπεδη και βλέπεται το ίδιο ευχάριστα από κάποιον που δεν έχει ιδέα ποιός είναι ο Johnny Cash, ή η June Carter. O Joaquin Phoenix αλλά και η Reese Whitherspoon δίνουν μαθήματα υποκριτικής στους αντίστοιχους ρόλους.
6. Whiplash – 2014
Πρωτού ο J.K.Simmons εμφανιστεί σε ταινία του Παπακαλιάτη, υποδύθηκε τον Terence Fletcher, έναν τουλάχιστον εκκεντρικό καθηγητή jazz drums, στο Whiplash του Damien Chazelle. Η ερμηνεία αυτή του απέφερε δικαίως το Oscar Β’ Ανδρικού Ρόλου. Με το νεαρό φιλόδοξο μαθητή του αναπτύσσει μια σχεδόν τυραννική, οιδιπόδεια σχέση, αποτελώντας τη μόνη φιγούρα από την οποία απορρέει κάθε επιβεβαίωση.
Η άρρωστα ρομαντική εικόνα του Fletcher για την επίτευξη της τελειότητας δίνει στο Whiplash ένα ζοφερό στοιχείο, υπαρκτό και σε άλλες ταινίες για τη μουσική. Στην αντίληψή του, η τελειότητα απαιτεί πόνο και θυσίες. Αναφερόμενος στον Charlie “Βird” Parker (βλ.3), καθιστά εμφανές πως για αυτόν καμία σημασία δεν είχε το σύντομο και οδυνηρό της ζωής του, παρά μόνο η μουσική του ιδιοφυία.
7. Hustle & Flow – 2005
O DJay είναι ένας προαγωγός και dealer, ο οποίος φιλοδοξεί να γίνει ράπερ. Σε ένα αυτοσχέδιο στούντιο ηχογραφεί κομμάτια, μεταξύ αυτών και το “It’s Hard Out There for a Pimp” που κέρδισε το Oscar Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού. Ο σεναριογράφος και σκηνοθέτης, Craig Brewer, επιστρατεύει την, επίσης προταθείσα για Oscar, ερμηνεία του Terrence Howard και δημιουργεί μια άκρως ενδιαφέρουσα ταινία που εκλύει αυθεντικό συναίσθημα και μουσική.
Spoiler alert! Όπως λέει και ο DJay, όταν δύο φρουροί της φυλακής του δίνουν μια demo κασέτα, για να τους πει τη γνώμη του, “You know what they say, everybody gotta have a dream”.
8. Gloomy Sunday: A Song of Love and Death – 1999
Το “Gloomy Sunday” του Rolf Schübel περιστρέφεται γύρω από το ομώνυμο κομμάτι, που έχει χαρακτηριστεί ως το πιο αυτοκτονικό τραγούδι που έχει γραφτεί ποτέ. Είναι μια κάπως μελοδραματική ταινία για ένα ερωτικό τρίγωνο που λαμβάνει χώρα με φόντο τη Βουδαπέστη του Ολοκαυτώματος και καταλήγει στη σύνθεση του περιβόητου κομματιού.
Στην πραγματικότητα, το “Gloomy Sunday” γράφτηκε το 1933 από τον Ούγγρο Rezső Seress, έγινε γρήγορα διεθνής επιτυχία και ερμηνεύτηκε από μεγάλα ονόματα, όπως η Billie Holiday. Οι αστικοί θρύλοι το θέλουν να συνδέεται με πλήθος αυτοκτονιών (με πιο τρανταχτή αυτή του δημιουργού του) και ραδιοφωνικούς σταθμούς να το απαγορεύουν. Όντως, το ΒΒC είχε απαγορεύσει τη διασκευή της Billie Holiday, αλλά μάλλον διότι θεωρήθηκε επιβλαβής για το ηθικό των πολιτών τον καιρό του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
9. Control – 2007
Μιλώντας για αυτοκτονίες και ταινίες για μουσική, το “Control” είναι must για κάθε φαν των Joy Division και όχι μόνο. Έξοχα κινηματογραφημένο και ερμηνευμένο, προσφέρει μια καθαρή ματιά στη σύντομη ζωή του Ian Curtis, καθότι συντέλεσαν σε αυτό δύο άνθρωποι που τον ήξεραν καλά: σκηνοθέτης είναι ο φωτογράφος Anton Corbijn και στο σενάριο συνέβαλε η Deborah Curtis, σύζυγος του μελαγχολικού lead singer των Joy Division.
10. Only Lovers Left Alive – 2013
Τι γυρεύει η συγκεκριμένη ατμοσφαιρική βαμπιροταινία του Jim Jarmusch σε μια λίστα με ταινίες για μουσική; Δεν είναι μια από αυτές, αλλά ταυτόχρονα είναι με ένα μοναδικά αυτοαναφορικό τρόπο. Ο Adam (Tom Hiddleston), το ήμισυ του ζεύγους, έχει αφιερώσει την αιωνιότητα στη μουσική του. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης της ταινίας λαμβάνει θέση μουσικού για το πρωτότυπο soundtrack άλλοτε με τους Sqürl, την μπάντα του, άλλοτε με τη μούσα του, το μίνιμαλ συνθέτη και λαουτιέρη Jozef Van Wissem.
Από την άποψη επιλογής των λοιπών κομματιών έχουμε μια πανδαισία rock ‘n’ roll, rockabilly και ανατολίτικων ακουσμάτων: ενδεικτικά Charlie Feathers, Kasbah Rockers, Wanda Jackson, Black Rebel Motorcycle Club και Yasmine Hamdan, την οποία απολαμβάνουμε στο Hal για μια ολόκληρη σκηνή.
(Fun Fact: Όταν ο Adam παίζει ένα κομμάτι στο βιολί, είναι προφανώς ντουμπλαρισμένος, διότι πρόκειται για το Caprice no.5 του Ιταλού βιολιστή, Niccolo Paganini. Οι συνθέσεις του και η δεξιοτεχνία του παρέμειναν άφταστες για χρόνια και του στέρησαν την ταφή λόγω της φημολογίας πως τα εξαγόρασε με την ψυχή του.)
+ Βοnus: Pink Floyd – The Wall (1982)
Αυτή η σουρεαλιστική, αμιγώς μουσική ταινία είναι ό,τι ακριβώς και το εμβληματικό άλμπουμ που συνοδεύει. Συμβολική και μεταφορική, λειτουργεί βοηθητικά στην ανάδειξη της διάστασης της μουσικής, η οποία την κινεί σε κάθε επίπεδο. Δύσκολα θα λέγαμε πως έχει αυτοτέλεια, αλλά παραμένει cult και αγαπημένη για τους φαν των Pink Floyd.